ARAŞTIRMA ÖNERİSİ

BİLİM VE ÜNİVERSİTE

Üniversitelerimizde Bilimsel Bilgi Üretimi Ne Durumda ?

Tahsin Fırat Yalçı          -         Savaş Yaşar

9618999      -         9619011

 DERS ÖDEVİ

İST480 Araştırma Yöntemleri

Doç.Dr. Erden Ünlü

Ankara

HÜ Fen Fakültesi, İstatistik Bölümü

Mayıs 2000

BİLİM VE ÜNİVERSİTE

Üniversitelerimizde Bilimsel Bilgi Üretimi Ne Durumda ?

Problem

Ülkelerin gelişmişlik düzeylerini yükseltmeleri, halkın refah seviyelerini arttırmaları, dünya çapında söz sahibi

olmaları için, yapmaları gereken ilk ve en önemli etkinlik yükseköğretimde belli bir kaliteyi yakalamak,

yükseköğretim kurumlarını bilim üreten birimler haline getirmektir. 

Yükseköğretim; hizmet içi eğitimler dışında bir ölçüde örgün öğretimin son aşaması olması nedeniyle, temel

eğitimden nitelikli olarak gelen gençlere,

• Ø çağın ilim ve teknik anlayışını
• Ø ülkesini çağın önüne taşıyacak gücü ve becerileri kazandırmak zorundadır. (Tunay, 1994)

Yükseköğretim kurumları olan üniversiteleri Fakülte ve Yüksekokullar şeklinde değerlendirdiğimizde; fakültelerin

çok sayıda bilgiyi ezberletemek yerine,

• bilimsel bilgi üretmeyi ve düzenlemeyi,
• bunları gündelik problemlere uygulamayı,
• ve bu uygulamaların sonuçlarını tartışmayı öğretmesi gerekirken;

Yüksekokulların gençlerimizi;

• bağımsız çalışabilme,
• çok fazla yardım görmeden iş ve zamanını organize edebilme,
• bizzat veya müştereken orjinal fikirler üretebilme noktasına getirecek, öz bilgileri ve daha çok becerileri
• kazandırmalıdır. (İnam, 1994)

Üniversiteler, özetlenen öğretim işlevlerini yürütürken, ülkenin tüm sektörlerinin karşılaştığı sorunlara, teknolojik

bilgi transferleri, araştırmaları, bilimsel yayınlar, danışmanlık hizmetleri, atelye-labaratuvar vb. imkanları ile

çözüm üretebilmelidir.

Peki bizim üniversitelerimiz bu görevlerini ne derece yerine getirebilmektedirler ? Bu görevleri yerine getirme

açısından üniversitelerimizin dünya üniversiteleri arsasındaki yeri neresidir ? İşte bu noktada karşımıza kalite

ve standart kavramları çıkar. Üniversitelerin kaliteleri değerlendirilirken aşağıdaki noktalar göz önünde

bulundurlur.

a) İçsel (internal) performans göstergeleri

Þ üniversiteye yapılan başvurularda piyasanın rolü

Þ mezuniyet dereceleri ve bu derecelerin sınıflandırılması

Þ master ve doktora öğrencilieri için çekicilik düzeyi

Þ yüksek derecelerdeki başarı oranı ve süresi

Þ kuruma ne kadar araştırma bursu verildiği

Þ öğretimin kalitesi

b) Dışsal (external) performans göstergeleri

Þ mezunların iş bulabilme kolaylıkları

Þ mezunların ilk girdikleri iş

Þ dış yayınlarda kurumun değerlendirilmesi ve saygınlığı

Þ personelin yayınları ve citation durumları

Þ patentler, buluşlar ve danışmanlıklar

Þ konferansa sunulan tebliğler

c) Uygulama ile ilgili (operating) performans göstergeleri

Þ birim maliyetleri

Þ akademik personel, öğrenci oranı

Þ sınıf büyüklükleri

Þ mevcut ders seçenekleri

Þ akademik personelin iş yükü

Þ kütüphane imkanları

Þ bilgisayar imkanları

Yukarıdaki maddeler üniversitelerin performans göstergeleri konusunda hazırlanan Jarratt raporunun

sonuçlarıdır. (Ball, 1987)

Bazı ülkelerde üniversitelerin bu konudaki yeterliliklerini tespit için mezuniyet sonrası meslek yeterlilik sınavı

kullanılmaktadır. Bu uygulama yoğun değişimin bulunduğu alanlarda, bireylerin kendilerini yenilemelerini

sağlayabileceğinden değişime ayak uyduralabilmeyi sağlayıcıdır. Bu tip uygulamalara, ABD'de; tıp, hukuk,

mimarlık, mühendislik alanlarında, Almanya'da hukuk, tıp, öğretmenlik, eczacılık, gıda kimyagerliği alanlarında

rastlamaktayız. (Yalçınkaya,1996)

Üniversitelerimizin sözü edilen kriterler doğrultusunda yapılan performans değerlendirmeleri pek içacıcı

gözükmemektedir. Örneğin; 1994 yılında eğitim alan mühendislik fakültelerinin öğrencileri ve öğretim

görevlileri arasında yapılan bir araştırmada;

® laboratuvar çalışmalarının süre ve nitelik açısından yetersiz kaldığını söyleyen

• öğretim elemanlarının oranı % 65,
• öğrencilerinin oranı % 61'dir.

Benzer şekilde aynı araştırmada ingilizceyi yabancı kaynaklara takip edebilecek seviyede biliyorum diyen

• öğretim elemanlarının oranı % 4,
• öğrencilerin oranı % 5'tir. (Tunay, 1994)

Bu tür sorunlarla karşı karşıya olan üniversitelerimizde, öğretim, uygulanan politika açısından 3 koldan baskı

altındadır. Bunlar;

1. Mevcut eğitimin kalitesini yükseltmek ve korumak,
2. Artan nüfusun üniversite eğitimini karşılamak,
3. Batı ülkelerine göre çok düşük olan yükseköğretimdeki okullaşma oranını hızla arttırmaktır.

Bu sebeplerden dolayı, bilim üretimi gözardı edilerek diğer konularda çalışma yapılmaktadır.

Bu doğrultuda, 1993 yılında çıkarılan 1837 sayılı kanunla yükseköğretim kurumlarının sayı ve kapasitelerinde

% 100'ün üzerinde artışlar sağlanmıştır. Bu kanunla,

• üniversite sayısı 57'ye (artış oranı % 111),
• fakülte sayısı 408'e      ( % 123 ),
• yüksekokul sayısı 290'a  ( % 114 ),
• enstitü sayısı 22'ye      ( % 113 ) çıkarılmıştır.

Bu noktada akla bir kısım sorular gelmektedir;

® Bu artışlardan önce gerekli altyapı hazırlanmış mıdır ?

   ® Yeterli öğretim elemanı var mıydı ?

   ® Yeterli sayıda kütüphane var mıydı ?

   ® Bilgisayar gereksinimleri yeterince karşılanmış mıydı ?

® Yeni kurulan üniversitelerin bölgelere paylaşımında nelere dikkat edildi ?

   ® İlgili bölgenin genç nüfusu mu dikkate alındı ?

Bu artışların, ülkemizdeki bilim üretimine katkısı, kalifiye eleman yetiştirilmesi ve üretilen bilimsel bilgilerin

kullanımı konularında etkileri konusu belirsizliğini korumaktadır. Netice itibariyle bu konularda araştırma yapma

gereksinimi duyulmuştur.

Amaç

Bu araştırma ile, üniversitelerimizdeki bilim üretme etkinliklerinin genel bir değerlendirilmesi yapılmaya

çalışılacaktır. Bu amaçla cevaplandırılmaya çalışılacak sorular şunlardır :

1. Artan yükseköğretim kurumları, artış öncesine nazaran daha kaliteli bir eğitim 
   yapmakta mıdırlar ?
2. Artan yükseköğretim kurumları teknik olanakları (bilgisayar, atelye, laboratuvar vb.) yeterli seviyede
3. kullanıp, bilimsel bilgi üretmekte midirler ?

Önem

Araştırma ile toplanacak veriler yardımıyla özellikle;

1. Artan yükseköğretim kurumlarının bilimsel bilgi üretmekteki yeri,
2. Ülkemizde yükseköğretimle ilgili izlenen politikaların doğruluğu,
3. Ülkemizde üretilen bilimsel bilgi miktarını ve kullanıma geçirilip geçirilemediği,
4. Artış yerine, daha az sayıda yükseköğretim kurumu ve daha çok öğretim elemanı katılımı şeklindeki
5. alternatiflerle şu anki durum arasındaki farkın derecesi,

konularında  geçerliliği yüksek sonuçlar çıkarılmaya çalışılacaktır..

Sayıltılar

1. Bilimsel bilgi üretimi ve yötemleri;

a)     Uygulanan ders programlarından ve öğrencilerin laboratuvar çalışma raporlarından anlaşılabilir.

b)     Öğretim üyeleri, doktora öğrencileri ve proje çalışmalarına katılan lisans öğrencilerinin görüşüyle

değerlendirilebilir.

2.    Bilimsel bilgi üretim yöntemleri genelde, bir problem çözme yaklaşımı olup,

bilimsel bilgi üretme etkinliklerinin araştırılmasında başlangıç noktasıdır.

Sınırlılıklar

1. Bu tasarının gerçekleştirlmesi sürecinde, alanyazın taraması için HÜ Beytepe Kütüphanesinin süreli
2. yayınlar bölümü ve makale indeksleri kullanılmıştır.
3. Araştırma kapsamında ilgili veriler sadece Ankara'da bulunan üniversitelerden elde edilecektir.

Tanımlar

Sistemin çıktısı              : başarı durumu, mezuniyet ...

Sistemin girdisi              : alınan öğrencinin düzeyi, öğrencinin seçimi, bütçe ...

Yükseköğretimde kalite : Sistemin çıktısı - Sistemin girdisi .   (Korkut, 1997)

Nitelikli öğrenci             : Temel eğitimde vatan ve millet sevgisiyle yetişmiş, üniversiteden kazanacağı

meslek ile ülkesine katkı sağlayacağına inanan, ve bu duyguyu kendinde görebilen azim sahibi öğrenci ...

Mekanlar                        : derslik, atelye, laboratuvar, konferans salonları...

Donanımlar         : atelye ve laboratuvar gibi uygulama birimlerinin  verimlerini arttıran, yeterli ve

teknolojik gelişmlere göre güncellenen makina ve cihazlar.

Nitelikli öğretim elemanları : Nitelikli öğrenci yetiştirebilecek, öğrencileri hedeflerine ulaştıabilecek bilgi ve

azme sahip, vizyon sahibi görevliler.

Akreditasyon (accreditation) : kendi kendini düzenlemenin, denetlemenin (self-regulation) bir biçimi.    

(Young, 1983)

Yöntem

Araştırma Modeli

  Araştırma, tarama (yada betimsel-descriptive) modelindedir. Bilimsel bilgi üretimi değişkeni, üniversitelerimizde

varolan şekliyle betimlenmeye, artan yükseköğretim kurumlarının teknik olanaklarıyla bilimsel bilgi üretim

yöntemlerini nasıl ve ne derece uyguladıkları açıklanmaya çalışılacaktır.

Evren ve Örneklem

Bu araştırmada veriler Ankara'da bulunan yükseköğretim kurumlarından elde edilecektir. Fakat ülkemizdeki

bütün kurumlar hakkında genellemeler yapılmaya çalışılacaktır. Yükseköğretim kurumlarından fakültelerin

seçimi, fakültelerden bölümlerin seçimi aşamalı şekilde yapılacaktır. İlgili kümelerin seçiminde bulundurduğu

öğretim görevlisi sayısı ve öğrenci sayısı ağırlık olarak alınacaktır.

Veriler ve Toplanması

Yükseköğretim kurumlarının rassal yöntemlerle elde edilmeyeceği yukarıda belirtildi. Bu doğrultuda, örneklem

birimleri bünyesinde çalışan öğretim elemanları ve proje çalışmalarında yer alan öğrencilerin uygulanan

yöntemlere ve teknik olanaklara ilişkin görüşleri alınacaktır.

Ayrıca, projelerde çalışan öğrenciler lisans ve lisansüstü ayrımı ile ele alınacak, bilimsel bilgi üretme yöntemleri

ile ilgilenenlerin uyguladıkları yöntemler, sözkonusu öğrenci ve öğretim elemanlarının adları belirlecektir.

(Aşamalı örnekleme) Bu tarama yükseköğretim kurumları bünyesindeki fakülte ve bölümlerde yapılacak, bu

amaçla tasarıyı hazırlayanlar arasında görev paylaşımı yapılacaktır.

Görüş ve değerlendirmeler için toplanan veriler uygulanan bilimsel yöntemlerin türüne göre sınıflama ölçeği,

yöntemi uygulamadaki dikkat ise "az, yetersiz, yeterli, çok" gibi sıralama ölçeği ile sayısallaştırılırken, teknik

olanaklarda benzer işlemlerden geçirilecektir.

Araştırmada görüşülecek kişilerin çevreden (amir, sorumlusu olan öğretim görevlisi vb.) etkilenmemesi için

görüşmeler birebir yapılacaktır. Dolayısıyla az sayıda birimden yeterince güvenilir bilgi elde edilmeye

çalışılacaktır.

Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması

Verilerin elde edilmesinden sonra bilimsel yöntemlerin türleri, bu yöntemi uygulamadaki ciddiyet ve teknik

olanaklar frekans dağılımı ve yüzdeler şeklinde belirtildikten sonra, ilgili grafikler elde edilerek aralarında

(bilimsel yöntem türleri arasında vb.) karşılaştırmalar yapılmaya çalışılacaktır. Veri türlerine göre F, t, c² 

çözümlemeleri yapılıp, yanılma payı % 5 alınacaktır. Çözümlemelerde SPSS, Minitab For Windows ve Microsoft

Excel 97 yazılımları kullanılacaktır.

Süre ve Olanaklar

Araştırma 09/10/2000 tarihinde başlayıp 09/03/2001 tarihinde sona erecek şekilde toplam 8 aylık sürede

gerçekleştirlecektir. Bu süreç içinde yapılacak işler ve süreleri :

v Bireylere ulaşım ve veri toplama (öndeğerlendirme).........................................120

v Verilerin yeterlilik analizleri ..............................................................................015
-  yetersizlik halinde ek veri elde edilmesi ..........................................................015

v Verilerin özetlenmesi ve betimleyiciler ..............................................................010

v Uygun analizler ve son derleme ..........................................................................010

Araştırmanın toplam maliyetinin maksimum 500 milyon olacağı tahmin edilmektedir. İlgili harcama kalemleri :

• Örneklem birimlerine ulaşım (seyehat) .......................................100 Milyon TL
• Kırtasiye (kağıt,zarf vb.) ..............................................................020 Milyon TL
• Haberleşme ...................................................................................050 Milyon TL
• Baskı .............................................................................................030 Milyon Tl
• Veri İşleme ...................................................................................050 Milyon TL

Geçici Anahat

ÖNSÖZ

İÇİNDEKİLER

ÇİZELGELER LİSTESİ

ŞEKİLLER LİSTESİ

BÖLÜM

1. GİRİŞ
   Problem
   Amaç
   Önem
   Sayıltılar
   Sınırlılıklar
   Tanımlar
2. YÖNTEM
   Araştırma Modeli
   Evren ve Örneklem
   Veriler ve Toplanması
   Verilerin Çözümlenmesi ve Yorumlanması
   Süre ve Olanaklar
3. BULGULAR VE YORUM
   Giriş
   Üniversitelerin Uyguladıkları Bilimsel Yöntemler, Üretilen Bilim
      Mevcut Bilimsel Etkinlikler
      Patent Sayısı Vb Bilim Üretimi Göstergeleri
      Üniversitelerdeki Mevcut Araştırıcı Personel Nitelikleri
      Bilime Yardımcı Kaynakların (Kütüphane Vb) Bugünkü Durumu
   Varolan Durumun Genel Değerlendirmesi
      Bilim Üretimine Etki Eden Değişkenlerin Amaçları
      Amaca Ulaşım Yöntemlerinin Değerlendirilmesi
   Bilim Veren Ve Alanların Yeterlikleri
4. ÖZET, YARGI VE ÖNERİLER
   Özet
   Yargı
   Öneriler

EKLER

YARARLANILAN KAYNAKLAR 

KAYNAKLAR

Aksu, Mualla Bilgin. Bir Çalışma Takımı Olarak Teknik Eğitim Fakültesi Akademik

         Personelinin Değerlendirilmesi. F.Ü Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1/2) 1995, 17-27

Aktaş, Yaşare. Üniversite Öğrencilerinin Uyum Düzeylerinin İncelenmesi,

        Uzunlamasına Bir Çalışma. H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 13.1997, 107-110 ss.

Alkan, Nazlı. Üniversite Kütüphaneleri ve Ulusal Bilgi Politikası. Türk

        Kütüphaneciliği Dergisi, (3), 9.97, 233-252 ss.

Altıntaş, Mustafa. Partilerin, Eğitim Sistemimiz ve Üniversitelerimiz. Atatürkçü                        

        Düşünce, 3.96 28-87 ss.

Ayaz, Nevzat. Türk Milli Eğitim Sistemi Sorunları ve Çözüm Önerileri .Yeni Türkiye,               

        2(7) 1/2.96, 90-95 ss.

Ball, Robert - Halwachi, Jalil. "Performance Indicators In Higher Education". Higher

         Education, Vol 16, No.4, 1987. 393-409 ss.

Bekaroğlu, Mehmet. Üniversitelerimiz niçin çöküyor ? İzlenim (39), 40-42 ss.

Bilir, F.Saadet. Öğrenci Yurtlarının İçyüzü. Öğretmen Dünyası, 18(209), 5.97,       

         14-15 ss.

Bülbül, Halil İbrahim. Türkiye'de Bilgisayar Destekli Eğitim. G.Ü Endüstriyel

         Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, (3), 6.95, 55-60 ss.

Cangızbay,Kadir. "Üniversite Hocaları Ve Üniversite". Birikim, (67), 11.94, 41-49 ss.

Cıngı, Murat Cahit. Üniversite Öğrencilerinin Meseleleri. İzlenim (39), 11.96, 43-44

         ss.

Coşkun, Hüseyin. Yükseköğretim Sistemi Sorunları ve Çözümleri . Yeni Türkiye,

         2(7) 1/2.96 360-364ss.

Çelik, Vehbi. Bilim Toplumuna Çağdaş Üniversite ve Yönetimi. F.Ü Sosyal Bilimler

         Dergisi, 7(1/2), 1995, 49-55 ss.

Çıkrıkçı,Nükhet Demirtaşlı. Üniversite Öğretim Üyelerinin Öğreticilik Meslek Bilgisi

         Sorunu: Ölçme ve Değerlendirme Boyutu. Eğitim Ve Bilim, 21(104), 4.97

Davutoğlu, Ahmet. Üniversitelerin Bilgi Temeli . İzlenim (39), 4-5 ss.

Erdem, M.Burhan. Yükseköğretimde Finansman Sorunu. Yeni Türkiye. 256-262 ss.

Güldiken, Nevzat - Mehmet Eser. Üniversite Öğrencilerinin Karşılaştıkları Sorunlara

         Sosyolojik Bir Bakış (Cumhuriyet Öncesi Üniversite Örneğinde). G.Ü Fen

         Eedbiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (19), 6.97, 55-69 ss.

Hasol, Doğan. Üniversitelerimiz Çıkmazda. Yapı  (172)  3.96, 67-68 ss.

İnam, Ahmet. Eğitimdeki Bilim. Bilim ve Teknik, (320), 10.94, 72-75 ss.

Karataş, Şaban. Bugünden Yarına Üniversiteler.Yeni Türkiye Özel Sayı, 2(7), 1/2.96, 

         327-330 ss.

Kaya, Yahya Kemal. Nitelik ve Standardizasyon Açısından Yükseköğretimin

         Durumu. Standard, 33(388), 4.94,  24-26 ss.

Koçal, Seçil. Yükseköğretimde Kalite. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 12(35),

         7.96, 569-573 ss.

Korkut, Hüseyin. Üniversitede Kalite Ne Durumda ? Amme İdare Dergisi, 30(2),

         6.97, 59-72 ss.

Korukoğlu, Ayşen. - Cemile Gürçay. Üniversite Öğrencileri Profilinde

         Yükseköğrenime Yönelik Beklentiler ve Yönetim Sorumlulukları. Ç.Ü İktisadi

         Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 7(1)

Oskay, Gülter. Üniversite Öğrencilerinin Kimlik Gelişim Düzeylerinin Bulundukları

         Fakülte Ve Anabilim Dallarına Göre İncelenmesi.

Şahin, Sümer.  Üniversitelerimizdeki tıkanıkları gidermek hakkındaki bazı görüşler.

        Yeni Türkiye. 2(7), 1/2.96, 365-367 ss.

Şenatalar, Burhan. "Üniversiteler vr Toplum Birbirini Beslemeli" Söyleşi. İzlenim

        (39), 11.96, 26-31 ss.

Şenses, Fikret. Türkiye'de ve Dünyada Yükseköğretim. Bilim ve Teknoloji. ODTÜ

         Gelişme Dergisi, 21(3), 1194, 465-474 ss.

Tan, Hasan. Ülkemizde Üniversite Gelişimi. Türk Kültürü, 34(400) 8.96, 12-15 ss.

Tan, Hasan. Üniversitelerimizin Sayıca Çoğalması ve Bilimde Kalite. Türk Kültürü.

        34(393), 1.96, 1-6 ss.

Taşpınar, Mehmet. Ülkemiz Yükseköğretim Sisteminin Finansman Sorunu Ve

         Öğretim Maliyetlerinin Paylaşımı. F.Ü Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1/2), 1995,

         256-261 ss.

Tekeli, İlhan. Üniversite Üzerinde Birkez Daha Konuşurken. Birikim, (67), 11.94, 36-

         40 ss.

Tunay, Ahmet. Yükseköğretimde Kalite. Standard, (388), 4.94, 66-69 ss.

Ulusoy, Gündüz. TUSİAD Raporu :  Türkiye'de ve Dünyada Yükseköğretim, Bilim

         ve Teknoloji. Bilişim, 23(56), 11.94, 26-28 ss.

Whitehead, Alfred North. Üniversitelerin Görevleri. Çev : Ahmet Edip Uysal.

        İzlenim. (39), 1.96, 49-51 ss.

Yalçınkaya, Mustafa. Akreditasyon Ve Yükseköğretim Kurumlarının

        Değerlendirilmesi. Standart, 36(426), 6.97, 94-98 ss.

Young, E.Kenneth - Chambers, Charles M. Understanding Accreditation. Jossey-Bass

         Inc, 1983, 55-70 ss.

Rapor Yazımında Kullanılan Kaynaklar

Karasar, Niyazi. Bilimsel Araştırma Yöntemi : Kavramlar, İlkeler, Teknikler. Üçüncü

          Basım. Ankara :  Bilim Kitap Kırtasiye, 1986

********. Araştırmalarda Rapor Hazırlama. Beşinci Basım. Ankara :  Bahçelievler