Kisthene (Kızçiftliği Höyüğü)
Kisthene (Kızçiftliği Höyüğü), Türkiye’deki Antik Kentler listesinde,Balıkesir ilimizin Gömeç İlçesi merkezine yakın Kızko Kooperatifi arazisi ve çevresindeki alanlarda bulunduğu düşünülen, Kültür Bakanlığınca sit alanı ilan edilen , antik bir yerleşim yeridir.
Konu Başlıklarımız;
- Kisthene (Kızçiftliği Höyüğü) Antik Kenti Tarihçesi
- Kisthene Antik Kenti Kazı Çalışmaları ve Bulunan Kalıntılar
- Kisthene (Kızçiftliği Höyüğü) Antik Kenti Fotoğrafları ve Videoları
- Kisthene Antik Kenti Nerede | Nasıl Gidilir
Kisthene (Kızçiftliği Höyüğü) Antik Kenti Tarihçesi
Bu höyük, adını en yüksek noktasında yer alan eski bir çiftlik evinden (Kızçiftliği ) almaktadır. Antik kaynaklardan Strabon, Sokrates ve Plinius bu bölgede Kisthene adında bir kentten söz ederler.Fakat yer olarak Strabon Kisthene’yi, Edremit Körfezi’ndeki Pura Burnu/ Pyrrha ile Midilli Adası’nın Anadolu’daki arazileri arasına koyarken, Mela’ya göre: Kisthene, Adramytteion (Ören, Burhaniye) ile Kane/Kanai (Dikili, Killik) arasındaki küçük bir şehirdir.
Sokrates’te Sparta Kralı Agisilaos önderliğinde İ.Ö. 397 yılında Kisthene’nin ele geçirildiğini ve 100 Talent vergiye bağlandığını yazmaktadır.
Bulunan sikkelerde kist yazması, M.Ö. 4. yy da Pers Satrabı Orantes adına para basmış olan Kisthene , yakınında bulunan ve adına para basmış olan Adramyttion kenti dışında Edremit Körfezi’nin güneyinde önemli bir şehir gibi algılanmaktadır.
Gümüş 2.73 gram / Tetrobol / Ön yüzünde çömelmiş kalkanla kendisine siper almışKisthene satrapı büstü / Arka yüzünde kanatlı domuz ve OPO-NT-A yazısı bulunur
Gümüş 2.65 gram / Tetrobol / Ön yüzünde çömelmiş kalkanla kendisine siper almış Kisthene satrapı büstü / Arka yüzünde kanatlı domuz ve OPO-NT-A yazısı bulunur
Bu antik kent içinmi yada başka bir antik kentmi Passanda adı ile anılan başka bir kent ismi de düşünülmektedir(.Pasada/Pasanda/Passanda/Paassanda/Pa(s)sa-wanda) Stefano Bizantinos, Passandayı(Passandra) Adramytteion ile Kisthene yakınında bir yerleşim olarak tanımlamaktadır. Kiepert ise oluşturduğu haritada, Passanda’yı Gömeç yakınında bir yerde olduğu kanaatindedir.
Bölgede en yakın dönemde araştırma yapan Alman araştırmacı Stauber’e göre ise Passanda, Ayvalık ile Gömeç arasında yer alan bir kıyı yerleşimidir. Ancak Stauber Kistenenin Gömeç’e daha yakın bir yerleşim olduğu fikrinden yola çıkarak, Passanda ihtimalini düşük tutarak ve Kız Çiftliği Höyüğünün Kistene olma olasılığı üzerinde durmaktadır.
Arkeolog ve Tarihçi Prof.Dr. Engin Beksaç ” Tarihin Işığında Burhaniye” Kitabında ve Kültür Bakanlığı Araştırma Sonuçları raporlarında Kız Çiftliği Höyüğünün Kisthene olduğunu vurgulamaktadır.
Günümüzde bu antik kent ile ilgilenen Vigant adında bir araştırmacıdır. Bölgede araştırmalar yapan Vigant 1904 yılında yayınladığı yazısında, Gömeç çevresinde gördüğü 5 adet sütun, 1 adet girlantlı altar (şu anda Gömeç Parkında sergilenmektedir) lahit kapağı, inci dizili mermer mimari parça ve bazı Bizans dönemi bezemeli plakaların varlığından söz etmektedir. Ayrıca Vigant, Gömeç Camisi önünde granitten ve mermerden sütun parçaları ve bir adet sütun başlığından bahsederek, bu malzemelerin olasılıkla çiftlikten buraya getirildiğine değinmektedir.Vigant bu görüşünü, Gömeç halkından edindiği bilgilere dayandırmaktadır.
Bu araştırmalara dayanarak, Gömeç civarının antik kaynaklarda Kisthene ve Passanda olarak bilinen antik yerleşimlerden biri olabileceği söylenmektedir.Höyük özellikle Levanten dönemde Trikopi/ Kızçiftlik olarak anılmaktadır.
Kisthene Antik Kenti Kazı Çalışmaları ve Bulunan Kalıntılar
Kızçiftliği olarak bilinen tepe, Doç. Dr. Engin Beksaç ve ekibi tarafından 1997 yılında yapılan yüzey araştırması sırasında tespit edilerek Bakanlığa bildirilmiş.Balıkesir Arkeoloji Müzesi tarafından yapılan çalışma sonucunda höyük yerleşimi olarak tescile önerilmiştir.Hazırlanan belgeler doğrultusunda höyüğün nispeten bozulmamış, yüksek kısmı ile çevresindeki yayılma alanı tespit edilerek 1/1000 ölçekli paftaya işlenmiş ve Bursa KTVKK’da yapılan görüşmeler neticesinde tarafımızdan teklif edilen alan, aynı kurulun 25.09.1998/6447 sayılı kararı ile 1. derece arkeolojik sit alanı olarak tescil edilmiştir.
Kisthene Antik Kenti Kalıntıları
1980’li yılların sonlarında gelen yapılaşma talepleri sonucunda, Höyüğün güneydoğusu, güneyi ve batısı,Bayındırlık Bakanlığı tarafından yaptırılan imar kontrollérince, güneyden başlayarak yoğun bir yapılaşmaya maruz kalmış, bu yapılaşma sonraki yıllarda doğu sınıra kayarak genişlemiştir.Arkeolojik sit ilanından önce başlayan bu yapılaşma sırasında, yarım kalan veya hiç başlanılamayan inşaatlar sit ilanı ile durdurulmuştur. Kooperatif tarzındaki yapılaşmaların durdurulması, büyük hukuki problemleri de beraberinde getirdiğinden, konunun çözülmesi yolunda gelen talepler üzerine konu yeniden ilgili koruma kuruluna götürülerek, 18.12.1999/7632 sayılı kararı ile önceden belirlenen sit sınırının yapılacak sondajlar ile irdelenmesi istenmiştir.
1980-1990lı yıllarda bölgede araştırma yapan Alman Araştırmacı ( Nümüzmatik ve Sikke Uzmanı ) Josef STAUBER, Gömeç Camisi önündeki altar, yazıtsız bir tabula anzata ile girlantlı ve defne yaprağı bezemeli altar parçası hakkında bilgi vermektedir. Çevrede yaptığı araştırmalarda ise Gömeç ana yolunun batısında Armutova Çayı köprüsünün 500 metre kuzeyindeki bir tarlada 8 adet sütunun varlığından bahsetmektedir. Stauber, bu mimari parçalardan bir kısmını Roma, bir kısmını da Bizans Dönemine tarihlendirmektedir.
Vigant 1904 tarihli yazısında, Trikupis Çiftliği ve bunun etrafında toprağın altında birçok antik duvarın varlığından bahseder ve bu duvarların bir kısmının 3-4 metre kalınlığında alivyon tabakasıyla örtüldüğünü söyler. Stauber’de Vigantın bahsettiği Trikupi’ye değinerek, Kız Çiftliği’nin anılan yer ile aynı yer olduğunu söylemektedir. Zaten Kız Çiftliğinin bir Rum yerleşimi olduğu, Kurtuluş savaşı sırasında Yunan komutan Trikupi’nin burada kaldığı günümüzde de söylene gelmektedir. Ancak bunların dışında bölgede yapılan epigrafik araştırmalar ile, edebi metinlerden net bilgi alınmadığından, Kız Çiftliği veya yakınındaki bir yerleşimin ismini söyleyebilmek bugün için mümkün değildir. Bu bilgilerin netleşebilmesi için burada, bilimsel ve sistematik kazıların yapılması gerekmektedir.
Kisthene Antik Kenti Kalıntıları
1998 yılında belirlenen höyüğün yayılma alanı sınırlarının irdelenmesi amacıyla Balıkesir Arkeoloji Müzesi, 2000 yılında sondaj çalışmaları başlatılmıştır. Höyüğün güney tarafında yoğun yapılaşmanın bulunduğu Kızkooptan başlayarak güney yamaç ve kuzeydoğu yamacı çevreleyen tarlalarda 111 adet sondaj çukuru açılmıştır.
Sondaj çukurlarının yarısından fazlasında, hep aynı teknikle örülmüş duvarlar görülmüştür. Ancak bu teknikten farklı olarak sondaj 72’de bulunan ortalama 60 cm. uzunluğunda düzgün kesme taşlardan kireç harçla örülmüş muntazam duvarın yüzeye yakınlığı, tekniği ve buluntu yerine dayanarak çiftlik evi ile bağlantılı geç dönem bir yapı olduğunu düşünmekteyiz.
72 nolu sondaj çukurunun yaklaşık 10-15 metre kuzeyinde, çiftlik evinin yaklaşık 40 metre güneyindeki 74 nolu sondajda kuzey- güney doğrultusunda uzanan bir su yoluna rastlanmıştır. Karşılıklı yerleştirilmiş tektaş sırasından oluşan kanalın genişliği ortalama 15 cm.dir.Su yolunun istikameti dikkate alındığında, 1998 yılında höyüğün güney eteğinde önceden yapılaşmış bir evin bahçesinde, su kuyusu kazısı sırasında ortaya çıkan faal vaziyetteki su sistemine dahil olabileceğini düşünmekteyiz
Balıkesir Arkeoloji Müzesi‘nin yaptığı bu sondaj çalışmalarının, 39 nolu sondaj da biraz daha farklı bir buluntu bulumuştur. Burada yoğun miktarda çatı kiremitleri, tuğla parçaları daha alt seviyede yapı taşları bulunmuştur. Bu yoğunluk bize bir atık deposu ya da bir evin çöken çatısı olabileceği fikrini vermektetir. Kiremit parçalarının özelliklerine dayanarak burası en erken M.Ö. 4. yüzyıla tarihlendirilebilir.
Kisthene Antik Kenti Altar ve Sutunları
Bulunan seramik örnekleri ise, M.Ö. 2.bine tarihlenen ve Griminyas olarak adlandırılan gruptur.Özellikle höyüğün üst kısmında çiftlik evinin güneyinde açılan 74 nolu sondaj çukurunda, çok özel bir grup olan Korint seramik parçaları ile karşılaşılmıştır.
M.Ö. 6-7 yy’lara tarihlenen kotyle tipi bir kap parçası örneğinde, bir hayvan dirseği ve yanında doldurma motifi rozetler görülmektedir . Italya’ya kadar görülen seramik, ithal gruplar içine girmektedir.Smyrna’da ele geçen benzer motifli bir kap parçasına dayanarak, aynı döneme tarihlendirilmektedir.Aynı dönemlere tarihlenen diğer örnekler, ince cidarlı açık renk üzerine koyu kahverengi ve kırmızı renkte dikey ve yatay paralel çizgiler ile bezenmiş Korint seramikleridir. Ege yunan adası Rodos adasındaki antik eserlere benzemektedir.
M.Ö. 6 yüzyıla dayanan başka bir buluntu ise Lotus bantlı siyah figürlü parçadır. Benzeri, Attika üretimi bir Kylix üzerinde görülmektedir.Höyüğün doğusunda Seçkon sitesi içinde siyah figür tekniğinde yapılmış bir tabak parçasıdır. MÖ. 6. yüzyıla tarihlenmektedir.
Geç Oryantalizan Döneme (M.Ö. 575-550) ait olduğu bir tabak parçası bulunmuş olup, tarihlenmiştir. Bu tipin örnekleri Samos, Kios, Rodos, Delos Adaları’nda ağırlıklı olarak görülmekte olup M.Ö. 700-480 arasına tarihlendirilmektedirler. Genellikle beyaz zemin üzerine kahve renkli bitkisel ve geometrik bezemeler olarak belirlenmektedir. Höyükten çıkan örnekler yerli oryantalizan grubu temsil etmektedir.
Lidya tipi seramik parçası örneği, Lidya bölgesine özgü mermer taklidi kaplardan bir parça. Bu örnekler kuzey-güney Aeolya ile ilişkilere işaret etmektedir.
Höyükten Meander motif bezeli bir kap parçası ile, benzer motifli Bayraklıdan bir tabak örneği (Resim 34-35). Meander motifli bezeme, M.Ö. 1. binden itibaren yaygın olarak kullanılan motiftir.
Attika tipi siyah fimisli seramik parçalarından örnekler, kırmızı hamurlu siyah fimisli tipik ağızlı kenarlı ve kulplu seramik örnekleri M.Ö. 4. yüzyıla tarihlendirilmektedir.
Balık tabağı olarak adlandırılan bir formdan örnek parçada ise , Hellenistik döneme tarihlendirilmektedir.
Bulunan Yeşil sırlı seramik parçaları ise , Geç Bizans-Osmanlı dönemi arasına tarihlenmektedir.
kaynak: gelarabul.com | 
