Kireçtaşı Hakkında Bilgi

Kireçtaşı Yunan ve Roma’da hem heykeltıraşlıkta hem de mimaride önemli bir malzemedir. Özellikle sur inşasında en çok kullanılan malzeme kireçtaşıdır. Korinth, Olympia ve Epidauros gibi arkeolojik bölgelerdeki yaygın kullanımı yanında Parthenon’da da önemli bir malzeme olarak karşımıza çıkmaktadır. Plinius ve Theophratus, gözenekli (poros veya porolithos) Folan bu taşın ünlü Paros mermerinden daha hafif olduğunu ve göze daha hoş göründüğünü belirtmektedirler. En önemli Kireçtaşı ocakları Peleponnessos’daki Neapolis ve Korinth’de bulunmaktadır. Yaklaşık 1 km²’lik bir alanı kaplayan Neapolis taş ocakları birbirine bağlanmış olup Ege Denizi ve modern Neapolis’e çok yakındır.Korinth arkeolojik alanına çok yakın olan Kireçtaşı ocakları ise aynı şekilde 1 km²’lik bir alana dağılmıştır. Arkaik Apollon Tapınağı’nın tek parça kolonları bu bölgeden çıkarılan kireçtaşından yapılmıştır. Görünüşe göre bu ocaklar farklı iki zamanda çalıştırılmıştır. Arkaik Apollon Tapınağı’nın tek parça kolonları M.Ö.6. yy.’ın ortalarına tarihlenmektedir. Ocaklardan standart bloklar elde edilmesi ise olasılıkla Romalılar zamanında M.S.1. yy.’da gerçekleşmiştir. Diğer bir Kireçtaşı ocağı ise, Delphi’deki antik yapıların çoğunda kullanılmış olan taşların çıkarıldığı, griden gri-beyaz tonlara kadar sağlam Kireçtaşı elde edilmiş olan Delphi’nin 5 km güneybatısındaki Profitis Elias ‘dır. Parnassus Dağı’nın güney batı yamacında yer alan bu ocak M.Ö.4. yy’dan önce aktif hale gelmiştir. Delphi Stadium’unun yeniden inşasında aynı taştan yararlanıldığı göz önüne alındığında, M.S.2.yy’a kadar aktif olduğu anlaşılmaktadır. Ocaktan elde edilen kireçtaşının kullanıldığı yapılara örnek olarak, Apollon ve Athena Tapınakları, Thebes Hazine Binası sayılabilir.Kudüs'teki taş ocaklarından değişik çeşitlilikte elde edilen kireçtaşlarının bir çeşidi sert ve pembe renkli iken, diğer biri ise daha yumuşak olup koyu sarı renktedir Baelbek'de ise orijinal rengi fildişi olan Kireçtaşı çıkarılmaktadır. Bu merkezlerden başka Thespiae ve Piraeus da Kireçtaşı çıkarılan diğer yerlerdir

KİREÇTAŞLARINDA ORTAMLAR (Ortam Sınıflaması)

Karbonat kaya terimi egemen olarak karbonat minerallerinden oluşan tortul kayalar için kullanılır. Karbonat kayalar kireçtaşı ve dolomitler (dolotaşları) olmak üzere başlıca iki grup içinde toplanır. Bileşimde %65’ten fazla kalsiyum karbonat (CaCO3) içeren kimyasal kökenli tortul kayaçlara kireçtaşı adı verilir. Kireçtaşlarının çok değişken olan doku ve yapı özellikleri ile fosil içerikleri eski denizel çökelme ortamları ve paleokolojik koşulları konusunda güvenilir bilgiler kazandırır. 

Karbonat çökelimi için en elverişli olanlar tektonik bakımda duraylı şelf bölgeleri üzerinde yer alan sığ ve ılık denizel sınırlardır. Karbonat kayalar başlıca kimyasal yolla ve otoktan olarak oluşurlar. Karbonat fasiyes türleri daha çok havza içi batimetrik özelliklerle ve suyun enerji düzeyi ile kontrol edilir. Diğer taraftan karbonat fasiyeslerin gelişiminde ışığın denetimi önemlidir. Işığın etkin olduğu derinliklerde (80m) organik verim yüksektir.
Karbonat kayalar:

• Karasal ortamlarda (göllerde)
• Denizel ortamlarda çökelirler.

Gölsel Karbonatlar: 

Gölsel karbonatları üç şekilde bulunabilir:

• İnorganik Karbonat Çökelleri.
• Algal Çökeller.
• İskeletsel Kumlar.

İnorganik kireç çamuru göllerde gelişen buharlaşma fotosentez ve sıcaklık değişimlerine bağlı olarak sudan doğrudan çökelerek oluşur. Göllerde oluşan karbonat tortullarının mineralojik bileşimi daha çok suyun Mg/Ca oranına bağlıdır.
Alglerin faaliyetleri sonucu oluşan stratomalitler eski gölsel tortullar içinde yer alabildiği gibi bazı güncel göl karbonatları içinde de gözlenebilmektedir. Bu tür karbonat kayalarda onkoidler yaygın olarak bulunur.
Organizma kavkı ve iskeletlerine ait kırıntıların oluşturduğu kumlar çoğunlukla kalkerli alg bivolvia ve gastropad kalıntılarından oluşur.
Denizel Karbonatlar:

Karbonat çökelimi için en elverişli sayılabilecek koşullar duraylı denizel şelfler üzerinde yer alan sığ ve ılık sulardır. Buna göre denizel ortamda 9 farklı karbonat kuşağı ayırt edilebilir.

Karbonatlar İçin Dokuz Standart Fasiyes Kuşağı

Karbonat fasiyes kuşakları kavramının tarihçesi 1950’li yıllara dayanır. Bu kavram anılan tarihten günümüze kadar gelişme göstererek bir model oluşmuştur. Oluşan model kalınlık ve düzenlikteki değişimlere bütün tektonik gelişmelere cevap verecek şekilde uygulanabilmektedir.

1. Kuşak (Türbidit ve Leptojeosenklinal Derin Su Fasiyesi)

Sürekli ve hızlı olarak çökelmiş türbiditik kireçtaşları ile doldurulmuş jeosenklinal tekneler ve kesintili döküntü akmaları ile gelişen yavaş tortullaşmanın olduğu sakin derin sular olmak üzere ikiye ayrılır. Sürekli ve hızlı olarak çökelmiş türbiditik kireçtaşlarına “allodopik kireçtaşları” örnek olarak verilebilir. Bu istifler havza dışından getirilmiş blok ve daha büyük irilikte tortulları kapsar. Allokton malzeme türbidit akıntılarla döküntülerin kütlesel hareketleri ile veya volkanik püskürüklerle getirilebilir. Bu çeşit istifler filişin tüm tortul yapılarırın ve dokularının özelliklerini gösterir. Yavaş tortullaşmanın olduğu sakin sularda gelişen istiflerde allodopik kireçtaşları yaygın olarak görülmezler. Daha çok plojik tortulları kapsarlar.

2. Kuşak (Self Fasiyesi)

Su derinliği 10-100 m kadar olup normal tuzlulukta iyi akıntı ve dolaşımlıdır. Normal derinliğin dalga tabanının altında kalmasına rağmen seyrek olarak oluşan şiddetli fırtınalar dip tortullarını etkiler. Ama tortulları bitevi olarak gelişme gösterir. Bu kuşak karbonatların veya şeyllerin oluşabildiği derin neritik tortullaşmasının tipik bölgesidir. Bu kuşak tortulları yedinci kuşakla benzeşirler. Ayrımları zor bazen de mümkün olmayabilir.

3. Kuşak (Havza Kenarı veya Derin Şelf Kenarı Fasiyesi)

Bu kuşak yamaç karbonatlarının eteğini oluşturur. Karbonat tortullarını pelojik olarak yaşayan organizmaların kalıntıları ve sığ şelften taşınan ince döküntüler tarafından oluşturulurlar. Su derinliği genellikle dalga tabanının altında olduğundan güçlükle oksijen sağlarlar. Bu kuşakta gelişen tortullar ince taneli karadan sürüklenmiş killi ve silisli malzeme ile arakatlı olarak oluşan ince tabakalı kireçtaşlarıdır. İnce tabakalı kireçtaşlarının kalınlıkları bazen yüzlerce metreyi bulur.