24 Ocak 1980 Kararları
24 Ocak Kararları; 24 ocak 1980 istikrar programı olarak ekonomik literatüre geçen ve yapısal dönüşümleri içeren bir program.
Süleyman Demirel, 1979 yılında Başbakanlık Müsteşarlığı'na getirdiği Turgut Özal'a, yeni bir ekonomik istikrar programı hazırlama görevi vermiş ve program kısa sürede hazırlandı; bir başka deyişle IMF tarafından hazırlanmış olan program, 24 Ocak 1980'de kamuoyuna açıklandı.
IMF'nin daha önce yaptıramadığı isteklerini içeren program; Türkiye'yi tek taraflı olarak yabancı sermayeye açmış,
24 Ocak Kararları'nın ana hatları şu şekildedir:
- %32,7 oranında devalüasyon yapılarak günlük kur ilanı uygulamasına gidilmiş,
- Devletin ekonomideki payını küçülten önlemler alınmış,
- KİT'lerdeki uygulamaya paralel olarak tarım ürünleri destekleme alımları sınırlandırılmış,
- Gübre, enerji ve ulaştırma dışında sübvansiyonlar kaldırılmış,
- Dış ticaret serbestleştirilmiş, yabancı sermaye yatırımları teşvik edilmiş, kar transferlerine kolaylık sağlanmış,
- Yurtdışı müteahhitlik hizmetleri desteklenmiştir.
- İthalat kademeli olarak libere edilmiş, ihracat; vergi iadesi, düşük faizli kredi, imalatçı ihracatçılara ithal girdide gümrük muafiyeti, sektörlere göre farklılaşan teşvik sistemi ile teşvik edilmiştir.
karar uygulanmaya başlanmasından dört yıl sonra, bu politikaların burjuvazinin küçük bir kesimi dışında tüm toplum kesimlerinin çok önemli kayıplarına neden olduğu görülmüştür. Bu politikaların ortaya atıldığı dönemde destekçisi olan büyük holdinglerin önemli bir kesimi desteklerini geri çekmiştir.[1]
Kararlarının gerçek uygulamaları askeri bir yönetim varken gerçekleştirilmesi sonucu; kararlardan kaybeden kesimler olan kitle örgütlerinin ortadan kalkması ya da etkisizleşmesi, basının denetim altında olması bu politikalara tepkilerin birikmesinde gecikmiş ya da açık hale gelememiştir.
24 Ocak 1980 Kararları Hakkında
1980 yılı 24 Ocak senesinde iflasın eşiğinde olan Türkiye’yi, o durumundan kurtarmak için mecburen alınmış kararlardır. O dönemde Türkiye’de ekonomi tam bir çalkantıdaydı. Her gün artan fiyatlar ve zamlar; memur, işçi, dar gelirli ailelerin geçimini zorlaştırıyordu. İşte 24 Ocak kararları, enflasyonu ve artan fiyatları durdurmak ve dar gelirli ailelerin durumunu iyileştirmek maksadıyla, ülkeyi istikrara kavuşturmak için alınmıştı.
24 Ocak kararları alınmasaydı ne olurdu?
24 Ocak kararları alınmasa idi Türkiye, Güney Amerika ülkesi olan Arjantin gibi olurdu. Arjantin’de olduğu gibi enflasyon %1000 ‘leri geçerdi. Her hafta fiyatlar 2 katı yükselerek hayat gittikçe pahalanırdı. Orta sınıf ortadan kaybolup; fakir tam fakir, zengin tam zengin olurdu. Geçimi zorlaşan insanlar isyan ve kavga çıkarırdı.
24 Ocak kararları IMF baskısıyla mı alındı?
24 Ocak kararları IMF baskısıyla alınmamıştır. Bu kararlar alınmak zorunda kalınmıştır. Çünkü karar öncesi ülke iflas etmek üzereydi. IMF ‘in tavsiyeleri sadece o günü kurtarmak içindi. Fakat 24 Ocak kararları çok daha geniş kapsamlıydı. Bu kararlar ile Türkiye’deki kötü gidişat durdurulmuş ve çok kısa sürede ülke toparlanmıştır. 24 Ocak kararları, Türkiye’nin içler acısı durumunu gören o dönemki idareciler tarafından alınmıştır.
24 Ocak kararlarının IMF baskısıyla alınmadığının en büyük kanıtı ise bu kararların birebir benzerlerini, 3 yıl sonraFransa hükümetinin başkanı Mitterand’ın uygulamasıdır.
24 Ocak kararları yatırımları durdurdu mu?
24 Ocak kararları yatırımları durdurmayıp, aksine hareketlendirmiştir. Bu kararlar ile devlet kaynakları israfı durdurulduğu için yatırımlar hızlanmıştır. Bunun en güzel kanıtı, bir ülkede yatırım olup olmadığının en güzel göstergesi olan, yatırım malları ithalatıdır. Karar öncesi 1,5 milyar dolar olan yatırım malları ithalatı, 1980 yılında 1 milyar 800 milyon, 1981 yılında 2 milyar 200 milyon ve 1982 yılında 2 milyar 400 milyon ile her yıl artış göstermiştir.
O dönemde faiz ve kredilerin pahalı olması sebebiyle yatırımcılar, az para harcayarak çok yatırım yapma tekniğini kullanmışlar. Bu sebeple emeğin yoğun olduğu yani işçi sayısının arttığı yatırımlarda artış olmuştur. Konfeksiyon imalatı, emeğin yoğun olduğu yatırıma en güzel örnektir. |
