Anadolu Selçuklu Saraylar ve Köşkleri

Anadolu Selçukluları Döneminde yapılan saray ve köşkler, plan ve işlevleri bakımından İran ve Orta Asya Türk mimarisindeki örnekleri izler.

Genellikle kaba taş ve tuğladan yapılan bu yapılar, kervansaraylar kadar büyük ve gösterişli değildir. Dış görünüşleri oldukça yalın olan bu yapıların içleri figürlü figürsüz çiniler, stuko ve taş süslemeler bakımından çok zengindir.

Kubadabad Sarayı (1236): Alaeddin Keykubat tarafından Beyşehir Gölü’nün kıyısında yaptırılmıştır.

Saray iki bölümden oluşur. Büyük Saray 50 x 35 m boyutlarındadır. Saraydan göle teraslar hâlinde inilmektedir. Güney ve doğu yanında taş döşeli bir avluya açılan birçok oda vardır. Bu avludan büyük salon, harem ve misafir odalarının bulunduğu asıl saray kısmına geçilir.

Büyük Saray’ın avlusundan bile daha küçük olan ikinci sarayın planı simetriktir.

Yapılan kazılarda, saray duvarlarının çinilerle ve alçı kaplamalarla süslendiği görülmüştür. Bu çinilerin önemi, figürlü olmalarından ileri gelir. Çoğu sekiz köşeli yıldız biçiminde olan bu çinilerde; insanlar, çift başlı kartallar, çeşitli kuşlar ve hayvan figürleri ile bitkiler betimlenmiştir. Bu çiniler, Anadolu Türk sanatındaki en eski figürlü çinilerdir.

II. Kılıç Arslan Köşkü (1156-1192): Sultan II. Kılıç Arslan tarafından Konya’da yaptırılan bu köşkün, bugün yalnızca doğu duvarı kalmıştır. Köşk, daha sonraları Alaeddin Keykubat tarafından onarılmıştır. Yapılan araştırmalar köşkün, etrafı balkonlarla çevrili, dışarı taşan büyük tuğla konsollar üzerine oturan kare bir mekândan oluştuğunu göstermektedir.

Konsol, yapılarda cumba çıkıntılarının altına konulan taş desteklere denir.

Cumba, yapının zemin katının üstündeki katta yer alıp sokağa doğru uzanan çıkmalı odadır.

Kesme taş kaplamalı köşkün altındaki nişe mermerden oturmuş hâlde birer aslan figürü yerleştirildiği, yapının özgün durumunu belgeleyen çizimlerden anlaşılmaktadır.

Köşk, içten ve dıştan zengin çeşitli çinilerle ve stuko süslemelerle kaplanmıştı. Bu çinilerin ve stukoların parçaları, bugün değişik müzelerdedir.

Anadolu Selçuklularından kalma diğer önemli köşkler arasında Kayseri Haydar Bey Köşkü, Konya Alaeddin Köşkü ve Kayseri Hızır İlyas Köşkü sayılabilir.