NAYLON ( POLİAMİD )

Poliamid elyafı sektörde Naylon adıyla bilinmektedir. Naylon elyafı; kimyasal elyafların üretilmesinde öncü konumda olan, çok kullanılan ve çok çeşitleri olan bir elyaftır. Hammaddesi petroldür. İlk kimyasal elyaf elde etme çalışmaları ve araştırmaları sırasında naylon elyafının polyester karşısında sağlamlık açısından daha ileride olması, bu elyafın polyester ve diğer kimyasal elyafların üretim çalışmaları içinde ön plana çıkmasını sağlamıştır. Bu güne kadar en çok bilinen naylon elyafları, poliamid 6 ve poliamid 6.6’dır. Genel olarak bütün poliamid elyaflarına naylon denilmesinin yanında, aslında naylon terimi poliamid 6.6 elyafı için öngörülmüştür. Poliamid 6 elyafına da perlon denilmektedir. Bununla beraber bu iki poliamid tipine göre daha az öneme sahip bir tip de poliamid 11’dir. Buna ise rilsan adı verilmektedir. Naylon elyaflarının yukarıda bahsedilen klasik tipleri ilk üretildiği yıllarda kazandıkları büyük önemi bir müddet sonra kaybetmişlerdir. Bunun nedeni özellikle giysilik kumaşlarda sağlıksız bir takım etkiler (terletme, kaşıntı) yaratmasıdır. 1990’lı yılların başlarından itibaren naylon elyafının bu olumsuz özellikleri giderilerek (elyaf üretimindeki değişiklerle), özellikle Du Pont firmasının ürettiği Tactel, Nylstar ticari isimleriyle piyasaya sürdüğü yeni naylon elyafları ile tekrar önem kazanmıştır.

Naylon Elyafının Fiziksel ve Kimyasal Özellikleri

Poliamid 6 ve poliamid 6.6’nın özellikleri bazı farklılıklar dışında hemen hemen aynıdır ve bu iki tür birbirlerinin yerine kullanılabilir. Naylon elyafı yüzeyi pürüzsüzdür ve genelde silindirik bir yapıya sahiptir. Poliamid 6.6’nın yumuşama noktası 230°C, erime noktası 250°C’dir. Poliamid 6’da ise yumuşama noktası 170°C, erime noktası 210°C’dir. Poliamid 6 daha düşük sıcaklıkta erir. Buna karşı boyalara karşı afinitesi daha iyidir. Ayrıca mukavemet açısından kopma uzaması poliamid 6’da daha yüksektir. Ütülenme sıcaklıkları 160°C civarındadır. Özgül ağırlıkları 1.14-1.15 gr/cm3’tür. Naylon hafiftir ve ömrü uzun bir elyaftır. Sağlamlığı (germe derecesine bağlı
olarak) ve nem itme özelliği kimyasal lifler arasında en yüksek olanıdır. Esnektir, dökümlüdür, rezilyansı iyidir, kuru temizlenebilir veya yıkanabilir, kırışmaz. İpeğimsi bir tutuma sahiptir. Hidrofobik bir yapıya sahiptir (nem çekme değeri %3.5-5’tir). Statik elektriklenme düşük de olsa vardır. Polyesterden daha az olmasına rağmen pilling (boncuklaşma) problemi yüksektir. Filament olarak üretildiği gibi istenilen boylarda kesilerek kesikli elyaf olarak da kullanılabilir. Naylon elyafı asitlere karşı fazla dayanıklılık göstermez. Bu özellikle yüksek
sıcaklıklarda daha belirgindir. Kuvvetli anorganik asitler soğukta bile naylona zarar vererek, makromoleküllerin parçalanmasına yol açarlar. Poliamid 6 ve poliamid 6.6 elyafının asitteki davranışları biribirine nazaran farklıdır. Poliamid 6.6 daha dayanıklıdır. Örneğin; 10°C’deki %60’lık asetikasit veya 55°C’de % 60’lık formikasit içerisinde poliamid 6 elyafı çözülür, poliamid 6.6 çözülmez. Bu özellikten poliamid 6 ve poliamid 6.6 elyafının birbirinden ayrılmasından yararlanılabilir.

Naylon elyafı bazlara karşı oldukça dayanaklıdır. Soğukta, çok derişik kuvvetli baz çözeltilerinde bile fazla etkilenmezler. %10’luk sodyumhidroksit çözeltisinde, 85°C’de, 16 saat işlem gören naylon elyafında, yalnızca %5’lik bir kopma dayanımı düşmesi görülür. Ancak yüksek sıcaklıklarda zarar oldukça fazladır. 90°C’yi geçmeyen
sıcaklıklarda zarar görmezler, 120°C’yi aşan sıcaklıklarda süre uzadıkça sararmaya başlarlar. Örneğin 150°C’de 5 saat kalırsa hafifçe sararır. Naylon, güneş ışığına polyester ve akrilik gibi dayanıklı değildir. Bu nedenle, perde gibi direkt güneş ışığının etkilediği mamullerde uygun değildir. Genel olarak bakıldığında naylonun en çok kullanıldığı tekstil mamulleri; ince çoraplar, iç çamaşırı, mayo, korse, bayan elbiseleri, spor giysiler, astarlıklar, halı ve benzerleridir.

Naylon Elyafının Termofiksajı

Termofiksaj sentetik elyaflara uygulanan bir işlemdir. Amaç; elyaf eldesi sırasında, elyafların başlangıç boylarının birkaç katına kadar uzatılmasıyla meydana gelen iç gerilimlerin yok edilmesidir. Aynı mantık polyester için de geçerlidir. Aksi halde boyama, yıkama ve terbiye işlemlerinde elyaflar büzülme eğilimi göstereceklerdir.
Fiksaj sırasında makromolekülleri birbirine bağlayan köprü bağları bir an için kopar veya gevşer, sonra gerilimsiz bir şekilde tekrar meydana gelir. Köprü bağlarının koparılması veya gevşetilmesi sıcak hava, buhar veya sıcak su
ile sağlanabilir. Fiksaj işlemi sırasında, bir an için köprü bağları koptuğundan, elyaflar büzülme isteklerini yerine getirmiş olurlar ve bu aşamada kumaşlara istenilen en-boy ayarı yapılır. Daha sonra soğuma başlayınca bağlar tekrar oluşmaya başlar ve istenilen en fikselenmiş olur. Mamulün tutumu uygulanan fiksaj metoduna göre değişir. Sıcak hava ile yapılan fiksajda sert bir tutum, sıcak su ile fiksaj sonucu yumuşak bir tutum elde edilir. Sıcak buharla elde edilen etkiler ikisinin arasında bir yerdedir. Sıcak hava ile fiksaj; ram, hot-flue veya termofiksaj makinelerinde gerçekleştirilir.
Naylon elyafı için 160-180°C’de 3-15 saniyelik bir fiksaj yeterli olacaktır. Bu değerler; mamulün yapısı, elyafın cinsi ve uygulama cihazına göre değişiklik gösterebilir. Tactel; Du Pont firmasının üretmiş olduğu üstün nitelikli, son derece yumuşak, dökümlü ve sıhhi özellikleri olan naylon elyafıdır. Yuvarlak bir filament üretmek yerine, Du Pont, üç loblu (trilobal) veya yumru şekilli filamentler üreterek, suyun filamentler arasında kolayca hareket edebileceği kadar geniş bir yüzey elde etmiştir. Bu ekstra yüzey, ayrıca ışığın yansımasını da değiştirmiş, kumaşın görünüşünü yumuşatmıştır. Böylece parlak veya mat kumaşlar yerine doğal parlaklıkta bir kumaş üretmek mümkün olabilmiştir. Tactel Aguitor gibi, Du Pont da üç loblu filament elyafı, dokuma sırasında (değişik örgülerle) pamukla birleştirmiş, ancak pamuğun dışta kalmasını sağlamıştır. Böylece naylon cilde daha yakın durmakta ve suyu dışarıya, pamuğa doğru iterek bir kurutma kağıdı gibi, kullanıcının cildini kuru tutmaktadır. Aktif spor giyim için bu değişiklik, doğal elyaflara oranla ciddi bir avantajdır. Çünkü doğal elyaflar ağır egzersizlerden sonra ıslak ve yapışkan bir hale gelmektedir. Daha ince filamentli tactel elyaflar ile, cildi sıcak tutan, yün gibi yumuşak bir doku elde edebilmek için kumaş hafifçe fırçalanarak, yüksek performanslı iç giyim ürünleri geliştirilmiştir. İnce filamentlerin çok daha yumuşak olması sayesinde elde edilebilen naylon kumaşlar, aynı zamanda golf ve kayak kıyafetleri içinde önemli bir yer edinmiştir. Diğer bir gelişme de köpek kemiği şeklindeki filamentlerde kaydedilen ilerlemedir. Bu, daha geniş bir yüzey ve elyafların çok sıkı bir şekilde bir araya getirilebilmeleri avantajını yaratmıştır. Elyaflar bu sayede farklı yönler yerine aynı yönlere bükülebilir. Bu tip naylon, Tactel Diabolo adıyla bayan iç giyim ve streç spor giyimin birçok alanında kullanılır hale gelmiştir.

kaynak: temyad.com