SOSYOLOJİK BİR MALZEME OLARAK TEZAKİR
Tezakir-i Cevdet ya da kısaca Tezâkir Cevdet Paşa'(1822-1895) Kısas-ı Enbiya ve Tarih-i Cevdet gibi ilk planda tarihçiliğini yansıtan eserlerinden biridir.
Onun bu tarihçi yönünde Tarih-i Cevdet'in karakteristik bir önemi olduğu muhakkaktır. Ustelik “müverrihlik sıfatı”nın kendisine Tarih-i Cevdet'i te'lif ettiği için verildiği de bilinmektedir. Bu
maddeten ve mânen azîm eser müellifin yaşarnadığı devirleri, yetişmediği 'devlet adamlarını naklettiği halde değerindenbir şey kaybetmediği (...)"lgibi 'yazarına da sözkonusu alan (tarih)da hakettiği şöhretivsağlamaya
yetmektedir. ' o .Tezâkir ise bir mahiyet farkı ile diğerlerinden ayrılır. Öncekilerde olayların ne kadar dışında ise bu eserinde C. Paşa olayların o kadar için'dedir. Tarihi olaylan kapsamakla birlikte tümüyle tarihi nitelikle açıkla-
namayacak bir eser ortaya çıkmıştır. O halde Tezâkir*e bu farklılığı sağlayan özellikler nelerdir?
Eser, Cevdet Paşa'nın diğer çalışmalarından birinci derecede adıyla ayrılmaktadır. Resmi görevle bulunduğu, fiilen tanıklık ettiği olayları eleştirel yaklaşımla ele almış olması esen'n özgün'(orijinal) olan diğer boyutunu meydana getinrıektedir'. Her iki boyutu-adı ve işlevi- ile Tezâkir yeni bir yaklaşımı yeni bir yöntemi denemektedir. Bir başkadeyişle eser bu yeni yaklaşım denemesi ile üzerinde durulmaya değer bir çalışmadır.
Bu konudaki ayrıntıya geçmeden önce eserin adı ve içeriği ile ilgili bilgilere yer vermek uygun olacaktır. -
““Tezâkir”, Arapça 'zikr' kökünden türeyen “tezkire'nin çoğuludur. Esere anlamını veren bu tekil ifadenin ise sözlükteki karşılığı “hükümetten alınan izin kağıdı; bazı meslek sahibi kimseler için yazılan biyografidir.
| 