Maden Mühendisliği Kapalı işletme Staj Raporu
1. Çayırhan Linyit İşletmesinin Tanıtımı
Kömür havzası, Ankara ilinin Nallıhan ve Beypazarı ilçeleri arasında, Ankara şehir merkezine 125 km. uzaklıktaki Çayırhan beldesinde bulunmaktadır (Şekil 1).Bölgedeki kömür ocakları, 1966 yılında Türkiye Kömür İşletmeleri (TKİ) tarafından devralınmış, 1977 yılında Orta Anadolu İşletmesi Müessesi Müdürlüğü kurulmuş, 1985 yılında işletme müdürlüğü, bölge müdürlüğüne dönüştürülmüş ve tam mekanize üretime geçilmiştir. 1987 yılında 2 x 150 MW gücüyle iki üniteden oluşan termik santral faaliyete geçmiştir. 1996 yılında TKİ tarafından açılan ihale ile 2000 yılında 620 MW gücüyle dört üniteden oluşan Çayırhan Termik Santrali (Şekil 2) ve bu santrale kömür veren maden sahasının 20 yıllığına işletme hakkı 3096 Sayılı Yap İşlet Devret Yasası’na göre, Park Teknik Elektrik Madencilik Sanayi Anonim Şirketi’ne devredilmiştir.
Ülkemizde, Orta Anadolu Linyit Projesi ile yeraltı “Tam Mekanize” linyit üretimi, ilk defa Çayırhan kömür havzasında gerçekleştirilmiştir. Bu projenin mali kaynaklarını, Avrupa Ekonomik Topluluğu'ndan (AET) sağlanan 22 milyon ECU'lük (Europe Coin Union) hibe yardımı, Büyük Britanya Birleşik Krallığı ve Kuzey İrlanda Hükümeti'nden (İngiliz Hükümeti) sağlanan 17.2 milyon Sterlin'lik kredi ve öz kaynaklar oluşturmuş, bu kaynaklardan yararlanılarak ocak için gerekli olan makine ve ekipmanlar ithal edilmiştir. Ekipmanların uyum içinde çalışması ve üretimin en yüksek seviyede tutulması için gerekli kontrol, sinyalizasyon ve ağı kurularak, sistemin tek merkezden idaresi sağlanmıştır.
2. REZERVLER VE JEOLOJİK DURUM
2.1. Faylar, Rezerv Durumu ve Damar Şartları
Bölgedeki kömürün yaşı alt miosen olarak tespit edilmiştir. Tektonik bakımdan sakin olan bu bölgede genel olarak kuzeydoğu – güneybatı yönlü Davutoğlan ve kuzey fayları ile bunlara dik küçük faylar bulunmaktadır Kömür damarı düzgün kalınlıkta olup, mekanize panoların oluşumunu etkileyecek faylanmalar mevcut değildir. Kömür damarlarını da kapsayan tabakalar kuzeydoğudan güneybatıya doğru 6° ile 30° arasında değişen bir yatım göstermektedir.
80 km² kömür havzası bulunan sahada, yapılan jeolojik etüt ve sondaj çalışmaları sonucu kömür rezervi 400.000.000 ton olarak saptanmıştır. Bölgedeki görünür rezerv ise 291.000.000 ton olarak belirlenmiştir. Çayırhan bölgesinde engebeli yüzey şartlarına sahip bir alanda bulunan kömür yatakları, 3 tabaka halinde oluşmuştur. Marn tabakaları arasında yer alan iki ayrı kömür damarının üzerindeki örtü tabakasının kalınlığı 150 – 200 metredir. Bu damarların ortalama kalınlıkları tavan damarı için 1.5 m ve taban damarı için ise 1.7 m'dir. Bu iki damarı birbirinden kalınlığı 0.7 – 1.5 m. arasında değişen bir marn tabakası (ara kesme) ayırmaktadır. Ayrıca bu iki damarın yaklaşık150 m altında, 2 – 11 m. kalınlığında değişen üçüncü bir kömür damarı daha bulunmaktadır.
Yapılan sondajların teknik analizleri sonucu bölgede üretilen linyit, % 22,06 su, % 30.17 kül, % 23.25 uçucu madde, % 23.94 sabit karbon ve % 4.2 (% 3 – 5 arasında) kükürt içeren ve alt kalori değeri 2700 – 3200 kcal/kg olan, orta kaliteli bir kömürdür.
| 