Debriyaj - Baskı - Balata için Dikkat Etmeniz Gerekenler

Manuel arabaların vites kutusu ve motor arasında güç aktarımı için veya güç kesme işlemini sağlayan debriyaj baskı balata sistemi yetkili servis tarafından orjinal yedek parçayla değiştirilmesi gerekir. Malumunuz piyasada orjinal yedek parçacı yazan ve parça satışı yapan firmalar var fakat orjinal ürün diye satılanların dahi serviste mevcut kullanılan orjinal parçalarla arasında malzeme kalitesi ve ömrü açısından dağlar kadar fark var. Fiyat konusunda ise çoğu parçada %25-%40 arasında değişen bir fiyat farkı oluşmakta bunun sebebi de açıktır servisin vermiş olduğu garanti kapsamı ve malzeme kalitesinden kaynaklanan bir fark. Asıl konumuz debriyaj baskı balata dikkat edilmesi gerekenlerin başında orjinal yedek parça kullanımı şart. Debriyaj sisteminde kullanılan balata servis tarafından dahi değiştirilse kısa sürede bitmesi veya parçalanması halinde garanti kapsamına girmiyor sebebi ise baskı balatanın kullanım kaynaklı kısa sürede bitirmeye elverişli bir malzeme olması.

Debriyajın günlük kullanımında dikkat edilmesi gereken en önemli husus aracın tekeri dönmeye başladığı anda yani kavrama yumuşak bir şekilde gerçekleştiği andan itibaren debriyaj pedalından ayağın tamamen çekilmesi gerektiğine dikkat etmek. Bu bahsedilen işlemi yumuşak geçişi sağlamak maksadı ile uzun tutmak balatanın ömrünü kısa sürede tüketecektir.

Baskı balatanın kısa sürede tükenmesi sonucu aracınızda ilk fark edeceğiniz olay çekişten düşmesi olacaktır bunun akabinde yakıt sarfiyatının artması bariz göze çarpar. Kullanım olarak fark edeceğiniz diğer bir olaysa rampa çıkarken motor devri artmaya devam ettiği halde aracınız hızlanmadığı olacaktır. Aşağıdaki video’da baskı balata ve dişli kutusunun (şanzumanın) teknik olarak nasıl çalıştığı görsel olarak anlatılmıştır.

Debriyaj - Baskı - Balata Ne zaman Değiştirilmeli

Pek çoğumuzun korkulu rüyasıdır balatalar. Değişimi hem zaman alır ,hemde pahalıdırlar. Pek çok araç için balata görünmez olduğundan kesin olarak anlamakta zordur. Acaba ne zaman değiştirilmeli?

Debriyaj balatalarının triger gibi sabir bir ömrü yoktur. Tamamen kullanıcıya göre değişen sürelerde aşınır. Aşınmada en önemli etkenler aracın yük durumu ,soförün kullanım alışkanlığı ve trafik durumudur. Özellikle hidrolik merkezli debriyajlarda sürücü ayağını debriyaj üzerinde tutmaya alışmışsa o balata kısa sürede aşınacaktır. Hidrolik debriyajlar çok hafif bir etki ile baskıya hareket verirler. Şoför ayağı pedal üzerinde tutmaya alışkınsa ayağı yoruldukça farkına varmadan hafif hafif debriyaja basacaktır. Bu durumda baskı balatayı kısmen bırakacak ve hızla aşınacaktır. Uzun ömürlü bir balata için ayağınızı kesinlikle debriyaj pedalı üzerinde tutmayın. Keza trafiğin yoğun olduğu illerde sık vites değiştirmek ve sürekli dur kalk yapmakta balatanızın ömrünü etkileyecektir. Sert sürüşlerde balatanızı yoran ve aşındıran bir etkendir. Aracınızda taşıdığınız aşırı yüklerde balatanız için özellikle trafikte bir işkencedir.

Tüm bu etmenlerin yanı sıra son zamanlarda bazı markaların balata tercihleride balata ömrünü etkiler olmuştur. Klasik balatalarda aspest kullanılır. Bu kanserojen ve zehirli madde balatanın sert ve uzun ömürlü olmasını sağlar. Çevreci yaklaşımlarla son zamanlarda WV gibi bazı firmalar oto larında artık aspest içermeyen balatalara dönmüşlerdir. Bu balataların ömrü son derece kısa olmaktadır. 30.000-40.000 Km arası yaklaşık ömür verilmektedir.

Trafiğin tenha olduğu şehirlerde ,uzun yola sık çıkan araçlarda şoförde dikkatli ise bir balata ile 100.000 Km ve üzeri yol yapılabilir. Tabiki bu iyimser bir rakamdır. Şehir içi ,trafikte kullanılan bir araçta aynı şoförün aynı araç ve balatayla yapacağı yol 70.000 Km ye kadar iner. Birde şoförün ayağını debriyaj üzerinde tutmak gibi ,arabayı sert kullanmak gibi alışkanlıkları varsa bu rakam dahada inecektir (aspestli balatalarda).

Uzun lafın kısası balatanızın ömrü tamamen kullanım şeklinize ve trafik durumuna göre değişecektir.

Şimdi debriyaj balatanızın durumunu anlamanız için çeşitli yöntemleri inceleyelim.

1. Balatası bitmek üzere olan bir araçta ilk görülen tepki kalkışlarda titreme yapmaya başlamasıdır. Aracınız balatadan ötürü yeni yeni titremeye başlamışsa bir müddet daha idare edebilirsiniz. Ancak ilerleyen aşamalarda siz gaza bastığınızda aracınız eskisi gibi hızlanamayacaktır. Motor devri yükseldiği halde hız olması gerektiği gibi yükselmeyecektir. Özellikle dik yokuşları çıkarken bu durum dahada belirginleşecek ve motor devri sabit kaldığı halde aracınız hızdan düşecektir. Bu aşınmanın ileri aşamalarıdır ve fazla beklemeden bir servise gitmenizde fayda vardır. Zira balata sizi ansızın yolda bırakabilir. Yada balatanın bitmesi durumunda baskı volan dişlisine zarar verecek ve ekstra masraf açacaktır. Bazı araçların volanı tornayla düzeltilebilsede yeni nesil araçların pek çoğunun volanı tornaya uygun değildir ve oldukçada pahalıdırlar. Aşınma bu noktaya gelmeden bir an önce balatanızı değiştirmeniz ekonomik olacaktır. Aşınmış balata ayrıca yakıtıda ciddi oranda yükseltecektir. Aracınız güçlü ise sizi eskisi gibi koltuğa yağıştırmayacak ve eskisi gibi hızlanamayacaktır. Balatanız aşındıkça önce geri vitesten başlayarak vites geçişleride zorlaşacak ve daha sesli hale gelebilecektir.

2. Aracınızı dik bir yokuşa park edip el firenini çekin. Aracınızı geri vitese takın ve stop edin. Şimdi sadece frenle aracı sabit tutun ve yavaş yavaş ayağınızı frenden çekin. Motor aracı geri gitmekten alı koyacaktır. Ancak balatanız artık bitmişse motorunuz durduğu halde aracınız hafifte olsa geri kaçıracaktır. Kaçırma yoksa bir müddet daha kullanabilirsiniz. Yinede aşağıdaki bir kaç test ilede tastik almanız faydalı olacaktır.

3. El fireninizi çekin ve aracınızı birinci viteste kalkmaya zorlayın. Önden çekişli bir araç el freni çekili olduğu halde kaldırılmaya çalışıldığında arka kısmını ciddi oranda yukarı kaldırır. Aracınız bu halde stop etmeye meylediyor ,aracınızın arkasını siz gaz verip çektikçe ciddi şekilde yukarı aşağı çekiyorsa balatanız bir müddet daha idare edebilirdir.

4. El fireninizi çekin. Aracınızı dizel motorlu ise 3.000 Devire ,benzinli ise 4.000-4.500 devire kadar yükseltin ve ayağınızı yavaşça debriyajdan çekin. Aracınız hemen stop ediyorsa balatanız sağlamdır. Stop etmede yavaş davranıyorsa balatanızın değişim zamanı yaklaşıyordur ,stop etmiyor yada çok geç stop ediyorsa mutlaka değiştirilmelidir. 

5. Aracınızı düz bir yere park edin. Önü boş olsun. Dizel araçlarda 3.000 ,benzinli araçlarda 4000-4500 devire kadar yada daha yüksek devire motorunuzu getirin. Bu devirde 3 4 ve 5. viteslerde kalkmaya çalışın. 3 Viteste dahi kalkmıyorsa balatanız sağlamdır. 3. Viteste kalkıyor ama 4. Viteste kalkamıyorsa bir müddet idare edebilirsiniz ancak 5. viteste bile aracınız kalkıyorsa mutlaka vakit kaybetmeden değiştirmeniz gerekecektir.

Balata sorununu andıran bir diğer sorunda hidrolik debriyajlı araçlarda oluşabilen hidrolik kaçağı ,yağ azalması ve balata yağlama gibi sorunlardır. Yağlanmış bir balatada tıpkı bitmiş bir balatanın verdiği uyarıları verir. Hidrolik merkezinin değişmesi gerekebilir.

Pekçok model hidrolik debriyajlı araçta debriyaj bilyesi hidrolik merkezi görevide görür. Bilyanın sızdırmaya başlaması balatanızı yağlayacaktır. Buda aracınızı kullanılamaz hale getirebilir. Eksilen hidrolik yağı zamanla aracınızı vites değiştiremeyecek hale sokabilir. Bunun gibi durumlarla karşılaşmamak için biz balatanızı değiştirirken bahsi mevzu hidrolik merkezini- debriyaj bilyasınıda değiştirmenizi öneririz.

Kolay gelsin. Peki yarı otomatiklerde nasıl anlarız? Malüm baskı balata olmasına rağmen debriyaj petalı yok bu arabalarda.