19 Yüzyıl Avrupa Ekonomi ve Siyaseti

19. ASIRDA AVRUPA:

Rönesans ve reform, Avrupa’da düşünce yapısının değişmesinde ve aydınlanma devrinin başlamasında ehemmiyetli rol oynadılar. Akıl ve deneye ehemmiyet veren yeni bir dünya görüşü hâkim olmaya başladı. Fikren geli­şen Avrupa, İngiltere’de ki politik ve sosyal değişiklik­lerinde tesiriyle yeni oluşumlara ortam hazırlamıştır. Bilhassa Fransa’da olan ihtilâl yeni bir de­vir açmıştır. Fransa’da “kral benim” anlayışı bit­miş, siyasal ve sosyal alanda büyük değişiklikler olmuştur.

Halk egemenliği hâkim kılınmış, anayasacılık aktifi­yeti başlamıştır. Keyfi idareler dönemi bitmiş, hükümdarlara karşı halk kitleleri harekete geçmiştir.

Fransız İhtilâli Osmanlı Devleti üzerinde hem pozitif hem de negatif bir takım sonuçlar doğurmuştur.

Negatif İstikameti: Osmanlı İmparatorluğunda milliyetçiliğe dayalı iç başkaldırılar çıkmıştır. Ülkenin çeşitli milletleri olan; Rumlar, Hırvatlar, Sırplar, Bulgarlar, Arnavutlar, Romenler ve Araplar bağımsızlık amacıy­la ayaklanmışlardır. Bu başkaldırılar Osmanlı Devleti’ni çaresizliğe, yalnızlığa ve neticede yıkılmaya götür­müştür.

Pozitif İstikameti: İhtilâlin bir takım fikirleri Osmanlı litara-türünde yaygın olmayan anayasacılık, özgürlük, de­mokrasi ve Türk milliyetçiliği gibi kavramların oluşma­sını sağlamıştır.

l. SANAYİ İNKILÂBI VE DOĞURDUĞU SONUÇLAR:

Endüstri İnkılâbı kolay olarak dile getirilecek olursa aletin yerine makinenin geçmesidir. Tekniğin, üreti­min ve erişim olanaklarının gelişmesi ile 18. asır­dan itibaren muasır dünyada ortaya çıkan gelişmelerin bütünüdür. Buhar kuvvetinin endüstriye uygulanması, • buharla işleyen makinelerin çoğalması az vakitte çok mal üreten fabrikaların kurulması ile endüstri ve ti­carette kimi değişmeler ve gelişmeler olmuştur.

Sanayi İnkılâbı, öncelikle ve bariz bir şekilde 1750-1830 seneleri arasında İngiltere’de ortaya çıkmış, sonraları diğer Avrupa ülkelerine de dağılmıştır.

İlk olarak İngiltere’de olması burada ba­zı koşulların diğerlerinden önceden doğmasına bağ­lıdır. İngiltere’nin büyük sömürge kaynaklarına sahip olması, hammadde birikimi ve geniş pazar olanakları diğer Avrupa devletlerinden daha önce sanayi in­kılâbını gerçekleştirmesine ortam hazırlamıştır.

Aynı dönemlerde Osmanlı Devleti ise geniş ham­madde kaynaklarına sahip olmasına karşın sanayi inkılâbını gerçekleştirememiştir. Bunda en ehemmiyetli et­ken bilim ve teknolojik istikametten gelişmemiş olmasıdır. Osmanlı Devleti’nde böyle bir hareketin olmaması kısa vakitte büyük devletlerin pazarı haline gelmesine kapı araladı.

II. Neticeleri:

1. Sömürgecilik gelişmiştir.

2. Bol, ucuz ve kaliteli imalat sağlanmıştır.

3. Hammadde ve pazar ihtiyacı artmıştır.

4. Büyük anapara birikimleri gerçekleşmiş, böyle­ce büyük şirketler ortaya çıkmıştır.

5. Anapara tek elde toplanmaya başlamıştır.

6. Kapitalizm, sosyalizm ve emperyalizm gibi fikir akımları ortaya çıkmıştır.

7. Endüstri şehirleri oluşmaya başlamıştır.

8. Şehirleşme meseleleri ortaya çıkmıştır.

9. İşsizlik meselesi ortaya çıkmıştır.

10. İşçi-işveren meseleleri başlamış, sendikacılık faa­liyetleri ortaya çıkmıştır.

11. Çekirdek aile modeli, düşük fiyatlı işçi çalıştırıl­ması neticesi ortaya çıkmıştır.

III. Sanayi İnkılâbı konusunda Akımlar: ‘

1. Kapitalizm:Devlet müdahelesi yoktur Ekono­mik faaliyetler serbesttir. Bireylerin istemine bırakıl­mıştır. Bu düzeyde fiyatlar piyasada arz ve öğrenci gö­re şekillenir. Kapitalizmde işçiler, işverenler devamlı olarak kendi çıkarlarını düşünürler.

Kapitalist sistem bir istikametten Avrupa ülkelerinin sö­mürgecilik siyasetine da güç kazandırmıştır. Bu sis­temde en büyük darbe işçilere vurulmuştur. Ama uzun yıllar süren işçi hareketleri Avrupa’da belli bir düzeye erişmiş, bunun bir neticesi olarak sendikal haklar ortaya çıkmıştır. İşçi, işveren arasındaki anlaş­mazlığın giderilmesiyle Avrupa’da büyük bir verimlili­ğe ve yüksek gelir düzeyine erişilmiştir. Böylelikle Avrupa toplu bir refah düzeyine erişmiştir.

2. Emperyalizm:Bir devletin hudutlarını genişletme siyasetidir. Aynı ekonomik ve sosyal bütün içinde etnik ve kültürel bakımdan değişik toplumların, merkezi bir iktidarın otoriter idaresi altında bir araya getiril­mesi düşüncesi kısaca emperyalizmi tanımlar.

Bu düşünce aslında insanlık tarihinin çok daha önceki dö­nemlerine kadar uzanır. Endüstri İnkılâbıyla doğan ekonomik emperyalizm, hammadde ve pazar alanla­rının aranmasından doğmaktadır. Başka bir deyişle bu düşünce çağdaş çağların bir ürünüdür.

Devletleri emperyalist emellere yönelten yalnızca ekonomik sebepler değildir. Beynelmilel alanda dev­letlerin vaziyeti ve balans meselesi emperyalizmi doğu­ran belki de en ehemmiyeti! etkendir.

3. Sosyalizm:Demokrasinin ve kapitalizmin do­ğurduğu yetersizlikler ve adaletsizlikler sosyalizmin itibar kazanmasına sebep olmuştur. Sosyalizm kâr ve özel menfaat sağlamayı düşünmeyen, kamu faydanını asal alan ortaklaşa sistemin vakit içinde uygulanışı­dır.

Kaynak: Bilgi Media & Vikipedi Dünya ve Avrupa Tarihi Ansiklopedisi