Öngörü, kişilerle ilgili olabileceği gibi olaylarla (gelecekteki toplumsal ya da doğa olayları) ilgili de olabilir. Kehanette bulunma yeteneği olan bir çok kişi, medyum - falcı - kahin olarak adlandırılmasına karşın, bu isimlendirmeler, konunun yanlış anlaşılması veya yanlış amaçlar için kullanılmasından dolayı olumsuz anlamlar da içerir. Bu nedenle bu kişilere "durugörü/uzaktangörü", görenlere de "durugörür-durugörücü" denir.  

 

Tehlikeleri önceden sezme konusunda kişisel tecrübeler yaşamış olabilirsiniz. Ama büyük kazalardan önce, çok kişi tarafından sezinleme durumlarının tarihte örnekleri çoktur. Örneğin; Titanik gemisine kayıtlı yolcuların sadece %58’i binmiştir. Binmeyenlerin bir çok farklı gerekçesi olmasına karşın, bu kişilerde bazıları, verdikleri o kadar çok paraya karşın, gemiye binmemişlerdir. Kayıt edilen ve tehlike öngörülerini paylaşan 19 kişi tespit edilmiştir. Bu kişiler kazadan iki hafta kadar önce facia ile ilgili rüya ya da sezgiler hissetmişlerdir. İşin belki de en ilginç yanı, Titanik kazasından 14 yıl önce yazılan ve Titan adlı bir romanda, Kuzay Atlantikte, buz dağına çarparak batan gemiden bahsedilir. Titan romanı ile Titanik’in gerçek öyküsü arasında şaşılacak benzerlikler vardır. Geminin büyüklüğü, yeterli can yeleği olmaması ve baca sayısı da bu benzerliklere dahildir.

 

Kehanetin, modern bilimin yeterince gelişmediği, dini bilginin de eksik kaldığı dönem ve toplumlarda bir hayli yaygın olduğu, bunun da temelinde insanın bilinmeyene ilgi duyması, gizemli olanı merak etmesi, etrafında olup bitenlerin sebebini kavrama isteyişi gibi bir etkenin yattığı söylenebilir. Ancak İslâm dini Allah'tan başka varlıkların gaybı bileceği ve insanın kaderini etkileyebileceği inancını içeren, neticede tevhid esasını zedeleyen her türlü bâtıl inanış ve yönelişe karşı sert bir tavır almış, bunun için de falcılığı, uğursuz sayma inancını ve kehaneti yasaklamıştır.

Kur'an-ı Kerim ve hadislerde kehanet yasak edilmekte, kâhinler yerilmekte, onları tasdik edenlerin de Hz. Muhammed'e indirileni inkâr etmiş sayılacağı (Ebû Dâvûd, "Tıb", 2; Tirmizî, "Tahâret", 102; İbn Mâce, "Tahâret", 122), cennete giremeyeceği (Müsned, III, 14) ve kırk gün namazının kabul edilmeyeceği (Müslim, "Selâm", 33) ifade edilmektedir. Bu ağır tehdit, fal ve kehanet inancının, falcı ve kâhinlerden yardım istemenin İslâm'ın özüne ve inanç sistemine temelden aykırı olması sebebiyledir.

İslâm'dan önce Arapların arasında çok kâhin vardı. Bunlar, bir çok şeyi bildiğini iddia ederlerdi. Bunların bir kısmı emrinde cinler bulunduğunu ve onlar vasıtasıyla bir takım bilgiler edindiklerini, diğer bir kısmı da, kendisinde bulunan bir nevi ilham ve kudret sayesinde bazı şeyleri idrak ettiklerini iddia ederlerdi (İbn Mace, Terceme ve Şerhi, Çev. H. Hatiboğlu, İstanbul 1983, VI, 134).

Kâhinler, menşe itibariyle Şâmânlara, rahiplere ve fetiş rahiplerine (ârif bis-sanam) bağlanırlar. Fakat eski Arap hikâyelerinde, hadislerde ve ender olarak İslâmiyet'ten önceki şiirlerde rastlanan şekli, bunların; şâmânizmin en kaba şekillerini bile geri de bırakmış olduğunu göstermektedir.

Onlar, gayb hakkındaki bilgilerinin vecdten meydana gelen ilhama dayandığını iddia ediyorlardı. Aynı zamanda geceleri, keşif yoluyla diğer insanlara meçhul kalan müstakbelin ve gizli hadiselerin kendilerine zahir olduğunu söylüyorlardı (Mes'ûdî, "Mürûc", Nşr. Barbier de Meynard, III, 379, 394 vd.).

İslâm'dan önce ve İslâm'ın ilk dönemlerinde Ukaz Panayırına gelen ve ekseriyetini yahudilerin oluşturduğu kâhinler ve birtakım şarlatanlar, kendi istikballerine dair bir tek şey bilmedikleri halde, diğer insanların gelecekleri hakkında kehânette bulunmak suretiyle geçimlerini sağlarlardı (Muhammed Hamidullah, "Resûlullah Muhammed", Terc. Salih Tuğ, İstanbul 1973, s. 296; Aynı mükellefi, İslâm Peygamberi", I, 394).

Kâhinler, secîli, genellikle aynı (ender olarak değişik kafiyeli, çok kısa) cümlelerden oluşan âhenkli bir nesirle konuşurlardı. Bu tür nesir, eskiden beri Arabistan'da yüksek ve âdî kehânetler, sihir vb. için kullanılmaktaydı (el-Eğanî, I. tab', XI, 161).

Yine kâhinler; gayet karanlık ve karışık bir dille konuşurlar, sözlerini acayip yeminlerle; yer, gök, güneş, ay, yıldızlar, ışık ve karanlık, akşam ve sabah, muhtelif bitki ve hayvan cinsleri üzerine and içerek te'kîd ederlerdi (Mes'ûdî, a.g.e, III, 387).

Kâhinler, umûmî hayatta olduğu gibi, özel hayatta da son derece önemli bir rol oynarlardı. Devleti veya kabileyi, genellikle kendilerinin de katıldıkları savaş işlerini, akıncılık vb. alakadar eden bütün meselelerde onlara danışılırdı. Bu sebepten, kadın ve erkek hükümdarların özel kâhinleri olduğu gibi, kabilelerin de şâirleri ve kâhinleri bulunurdu (Taberi, "Tarih", Nşr. De Coeje, I, 76).

Kâhinler; hakemlik ve danışmanlık görevlerinin yanında, rüyaları tabir eder, kaybolan develerin yerini bildirir, zina vakalarını tesbit eder, hırsızlık ve katil gibi suçları da aydınlatırlardı (Mes'ûdî, a.g.e., III, 352).

Ancak İslâm'ın gelişi ile "kâhinler" ve "kehânet" mesleği itibarını kaybetmiştir. Zira "kehânet", gaybten bir nevi haber vermektir. Gaybı bilmek de yalnızca Allah'a özgüdür. Böyle olunca, "kehânet"; Allah'a şirk koşmanın bir nevini teşkil etmiş oluyor. Kur'ân:

"Gaybın anahtarı O'nun yanındadır. O'ndan başkası onları bilmez" (el-En'âm, 6/59).

"Deki, Allah'tan başka, yerde ve gökte hiç kimse gaybı bilmez" (en-Neml, 27/65).

Bunun içindir ki, kâhinlerin gaybı bildiklerini iddia etmeleri şirk olduğu gibi, onların bu iddialarını doğrulamak da Allah'ın indirdiği apaçık âyetleri inkâr olur.

Rasûlüllah (s.a.s): "Kim bir kâhine gider de dediklerini tasdik ederse, şüphesiz Muhammed'e indirilmiş olanı inkar etmiş olur" (Ebû Dâvud, Tıb, 21).

Rasûlüllah (s.a.s): "Kahini cennete girmeyecek kişiler arasında saymıştır" (Tecrid tercüme VI, 943; Hak dini Kur'an Dili, VII-5342).

Kâhinlerin ve arrâfların yanına gidip onların söylediklerini tasdik etmek bu derece çirkin ve korkunç olunca, acaba bizzat kâhin ve arrafların durumu nasıl olur?

Rasûlüllah (s.a.s)'in, henüz peygamber olmadan önce bile kâhinlerden nefret ettiğini görüyoruz. Nitekim Cibrîl (a.s.), kendisine peygamberlik görevini tebliğ ettiği zaman çok korkmuş eve dönünce, durumu Hz. Hatice (r.an.)'ye anlatmış ve:

"Nefret ettiğim, şu gâipten haber veren kâhinlerden mi oldum acaba? Bundan korkuyorum." diyerek endişesini dile getirmiştir (bk. M. Hamidullah, Rasûlüllah Muhammed, 49).

İşte bu sebepten dolayı İslâm "kehânet"i yasaklamış, kâhinlere gidip onların dediklerini tasdik etmeyi şirk kabul etmiş, onlara bunun karşılığında ücret (hulvan) vermeyi haram saymıştır (Buhârî, İcare, 20, Tıb, 46; Müslim, Musakât, 39; Darimî, Buyu', 34; Tirmizî, Tıb, 23; Ahmed b. Hanbel, III, 14, VI, 11).