Mikroskop Nedir? Mikroskobun Bölümleri Nelerdir? Mikoskop Çeşitleri Nelerdir?

Mikroskop, bir mercek sistemi sayesinde küçük nesneleri büyütüp, daha belirgin hale getirmeye veya çıplak göz ile görüemeyen nesneleri göstermeye yarayan alettir. Günümüzdeki kullanımı ile mikroskobun temel prensiplerini ilk kez 17. yüzyılda İngiliz Robert Hook ve Hollandalı Antonie van Leeuweenhoek  bulmuşlardır. Robert Hooke şişe mantarını incelemiş ve gördüğü boş odacıkları hücre (cell) olarak isimlendirmiştir. Antonie van Leeuweenhoek ise mikroskop ile ilk canlı hücreleri inceleyen kişidir; kendi yaptığı mikroskop ile gölden aldığı suyu incelemiştir.

Mikroskop Bölümleri:

Mikroskobu oluşturan çeşitli bölümler ve her bölümün özel bir işlevi bulunur.

Oküler: Gözümüz ile baktığımız kısımdır. Mercek bulundurur.

Gövde Kolu: Oküler ve objektifleri tutan kısımdır.

Döner Tabla: Objektifleri hareket ettirir.

Tabla: İncelenecek nesnelerin konulduğu kısımdır.

Klipsler: Tablanın üzerinde bulunan iki adet klips ile lam sabitlenir.

Objektifler: Mercek bulundurur. Büyütme burada olur.

Kaba Ayar Vidası: Görüntüyü ayarlamakta kullanılır.

Diyafram: Işık miktarını ayarlar.

İnce Ayar Vidası: Cismin net görüntüsünü ayarlamak için kullanılır.

Işık Kaynağı: İncelenecek cisim için gerekli ışığı sağlar.

Ayak: Mikroskobu tutar.

Mikroskobun Kullanıma Hazırlanması:

1. En küçük objektifi kullanıma hazır duruma getirin. (Çıt sesini duymanız gerekir.)
2. Diyafram ile uygun ışığı ayarlayın.
3. Merceklerin temiz olduğundan emin olun.
4. Büyük objektifi kullandığınız sırada, preparat ile arasında kalan mesafe az olduğundan merceklerin kırılma ihtimali bulunur. Buna dikkat edin.

Mikroskop Nasıl Kullanılır?

1. İncelenecek nesneyi temiz bir lam üzerine yerleştirin.
2. Lameli 45 derecelik bir açı yapacak şekilde tutun ve bırakın. Bunu yaparken, tırnak ucunuz ile lamele hafifçe vurarak, arada kalmış olan hava kabarcıklarını çıkartabilirsiniz.
3. İnceleyeceğiniz objeyi lam ile lamel arasına yerleştirerek, hazırladığınız preparatı mikroskobun tablasına koyun ve klipsler ile sabitleyin.
4. Objektifi en küçük ayara getirin. Preparata bakarken, kaba ayar vidasını çevirerek görüntüyü ayarlayın.
5. Okülerden bakın, görüntüyü ayarladıktan sonra kaba ayar vidasını bırakıp, ince ayar vidası ile netlik ayarını yapın.
6. Daha büyük görüntüler elde etmek için objektifi değiştirince kaba ayar vidası ile oynamayın.

Objektifin değiştirilmesi görüntü ayarında bozulma yaratmaz. Sadece netliğini değiştirir.

Mikroskop Çeşitleri:

Çeşitli amaçlara dönük olarak beş çeşit mikroskop geliştirilmiştir. Bunlar;

• Basit ışık mikroskobu
• Karanlık saha mikroskobu
• Faz-kontrast mikroskobu
• Fluoressant mikroskobu
• Elektron mikroskobudur.

1- Basit ışık mikroskobu: Görünür ışık yardımıyla, çıplak gözle görülemeyen organizma ya da organellerin görülmesini sağlayan mikroskoplardır. Büyütme gücü 1000–3000 arasındadır.

2- Karanlık saha mikroskobu: Özellikle Spiroketlerin teşhisinde ve mikroorganizmaların hareket muayenelerinde kullanılır. Özel kondansörler yardımıyla sağlanan karanlık sahada alttan gelen ışık, kondansatörün ortasındaki siyah, ışık geçirmeyen bir bölge nedeniyle yanlardan girerek preparat üzerine gelir. Bu sistemde ışık, tüp içine direk olarak geçmez ve yanlara dağılır. Ancak karanlık alanda bulunan mikroorganizmanın yansıttığı ışık göze ulaşır. Bunun sonucunda ise mikroorganizmalar parlak, saha ise karanlık görülür.

3- Faz-Kontrast mikroskobu: Boyanmamış canlı hücrelerin iç yapılarının incelenmesinde kullanılır. Hücre ve hücre içindeki yapıların derinlik ve yoğunlukları farklı olduğundan objeden geçen ışınların fazında değişiklik meydana gelir. Bu değişim, yapıların görüntüsünü de ortaya çıkarır. Faz kontrast mikroskobu bu presibinden hareketle geliştirilmiştir.

4- Fluoressant mikroskobu: Bu mikroskopta kısa dalga boyu ışınlar kullanılır. Çoğu 0.1 μm cisimlerin görünmesine olanak sağlar. Bazı maddeler ultraviole (UV) ışınlarına maruz bırakılırsa insan gözünün görebileceği dalga boyuna sahip, fluoressant boyalarla boyanarak, UVışınları altında incelenirse ışık saçan parlak cisimler hâlinde görülürler. Fluoressant mikroskobu yüksek basınçlı cıva lambası ile elde edilen UV ışınları ile çalışır. Gözü korumak için okülere yerleştirilen özel opak filtreler kullanılır. Diğer bir filtre sistemi de UV ışınları veren kaynağın önüne konur. Bu filtre sadece 420 nm dalga boyundaki mavi ışığın geçmesine izin verir. Bu mikroskop antijen- antikor reaksiyonlarını belirlemek amacıyla da kullanılmaktadır.

4- Elektron mikroskobu: 50.000 ya da daha büyük büyütmelidir. Çapları 0.001 μm olan cisimleri ve mikroorganizmaları( virüsler) görme olanağı sağlar. Son yıllarda mikrobiyoloji alanında çok kullanılan ve geliştirilmiş bir mikroskop türüdür. Elektron mikroskobu ile her tür mikroorganizmayı ve hücreyi incelemek ve yapısı hakkında bilgi edinmek mümkündür.

Bu mikroskopta kullanılan elektronların dalga boyunun, normal ışığınkinden 100.000 defa daha kısa olması, büyütmenin çok fazla olmasına temel teşkil eder.

Elektron mikroskopları ile ışık mikroskopları arasındaki temel farklar şunlardır:

Elektron mikroskobu, ışık kaynağı olarak dalga boyu elektronlar kullanırken, ışık mikroskobunda basit ışık kaynaklarından yararlanılır. Elektron mikroskobunda elektromanyetik kondansör bulunurken ışık mikroskobunda bunun yerini cam mercekler almıştır.