Hipoglisemi Hakkkında Bilgi

Hipoglisemi, tıp tanımı olarak düşük kan şekeri demektir. Kan şekerinin 50 mg/dl altında olmasına hipoglisemi denilmektedir. Ancak bir şeker hastası insülin veya şeker düşürücü haplarla tedavi ediliyorsa bu kişide takipler sırasında ölçülen şeker değerinin 70 mg/dl altında olması da hipoglisemi olarak tanımlanır. Kan şekerinin 70 mg/dl altına inmesi ilaç alan diyabetlide bu düşüşün hızla devam edeceğini gösterir. Bu düşüş bizi hipoglisemiye karşı önlem alma konusunda uyarmalıdır.

Hipoglisemi Neden Olur?

• Gereğinden fazla insülin veya oral antidiyabetik kullanmak,
• Yemekleri ve ara öğünleri düzensiz saatlerde yemek
• Öğünlerde gereksinimden az karbonhidrat almak
• İlaçları yanlış zamanda kullanmak,
• Her zamankinden fazla egzersiz yapmak,
• Alkol kullanmak,
• Kadınlarda adet kanamasının başlaması,
• İnsülin enjeksiyonlarının yerini değiştirmek,
• Sindirim güçlüğü, mide boşalmasının gecikmesi,
• Soğuk/ılık ortamdan çok sıcak ortama geçmek. 

Hipoglisemi Belirtileri Nelerdir?

Hipogliseminin belirtileri; şekerin düşme hızına ve kan şekerinin düzeyine bağlıdır. Örneğin; insülin gibi kan şekerini çok çabuk etkileyen ilaçlara bağlı hipoglisemi belirtileri çok belirgindir. Bu belirtiler arasında;

• Ani gelen soğuk terlemeler,
• Ellerde titreme,
• Dalgınlık,
• Bulantı,
• Açlık,
• Fenalık,
• İç titremesi en sık görülenlerdendir.

Etraftakiler hastanın renginin solduğunu ve terlediğini görürler. Bu belirtiler çok kısa sürede saniyeler, dakikalar içinde ortaya çıkar. Durum daha da ilerlerse nefes darlığı, şuur kaybı ve koma gelişebilir. Ağızdan kullanılan haplara bağlı şeker düşmeleri daha yavaş gelişir. Hafif durumlarda; açlık hissi, baş ağrısı, sersemlik hissi, dikkati toplayamama gibi belirtiler yanında kişilik değişiklikleri ortaya çıkar. Çabuk sinirlenme, anlamsız konuşmalar, şaşkınlık hissi, konuşurken kontrolü kaybetme görülebilir. Bazen de hiçbir belirti görülmeyebilir.

Düşük şeker mutlaka erkenden tanınmalıdır.

Hipogliseminin şiddeti hafif, orta ve ağır olabilir. Hipogliseminin şiddetine göre klinik bulgular farklıdır:

Hafif şiddette hipoglisemi belirtileri;

• Açlık,
• Titreme,
• Terleme,
• Dudakta ve dilde karıncalanma,
• Solukluk,
• Çarpıntı,
• Huzursuzluk,

Orta şiddetteki hipoglisemi belirtileri;

• Baş ağrısı,
• Karın ağrısı,
• Bulanık görme,
• Uyuşukluk,
• Konuşma zorluğu,
• Taşikardi (Kalp atım hızının artması),
• Sinirlilik,
• Solukluk,
• Terleme,

Ağır şiddetteki hipoglisemi belirtileri;

• Bilinç kaybı,
• Konvülsiyonlardır.  

Hipoglisemi Tedavisi Nasıl Yapılır?

Hipoglisemi tedavisi iki açıdan değerlendirilir. Öncelikle hipoglisemiye neden olan faktörler değerlendirilirken diğer yandan ilk müdahale gerçekleştirilir. İlk müdahalede belirtilere göre hareket edilir. Hafif seyreden hipoglisemi belirtileri karşısında meyve suyu tüketimi, basit şeker tüketimi veya glikoz tabletlerinin alınması ile sorunun ortadan kalkması sağlanabilir. Ancak daha ciddi ve şiddetli seyreden hipoglisemi vakalarında glukagon iğnesi yapılması söz konusu olabilir.

İlk müdahalenin ardından altta yatan nedenler incelenir ve altta yatan nedenin ortadan kaldırılması sağlanır. Bu durumda kişinin sağlık durumu ve altta yatan nedenin türüne göre bir tedavi yöntemi belirlenir. Ancak bazı hipoglisemi vakalarında tedavi mümkün olmayabilir. Bu tür durumlarda hipoglisemi ataklarını azaltmaya ve önlemeye yönelik tedbirler alınır.

Hipoglisemi yani diyabeti nedeniyle şeker düşürücü haplar veya insülin kullanan kişide şekerin normalin altına düşmesi ise daha net belirtilerle ortaya çıkar. Hipoglisemide ortaya çıkan en erken belirtiler terleme, çarpıntı ve sinirliliktir. Bu belirtileri izleyen dönemde eğer önlem alınmaz ve kan şekerini yükseltmek için şekerle müdahale edilmezse o zaman hipoglisemik kişide konsantrasyon güçlüğü, uyku hali ve hatta komaya kadar gidebilen ağır nörolojik belirtiler ortaya çıkabilir. Hipoglisemi özellikle insülin kullanan diyabetli için çok önemli ve acil müdahale gerektiren bir durumdur. İnsülin kullanan diyabetli hasta mutlaka ve hemen şeker alarak müdahale etmelidir.

Hipogliseminin Şiddetine ve Klinik Bulgularına Göre Hipoglisemi Tedavisi:

 Hipoglisemi Tedavisinde 15/15 Kuralı Nedir? 

Eğer kan glikoz düzeyi  70 mg/dl’nin altında  ise  15 g karbonhidrat (basit şeker) alınır, hareket etmeden ve başka bir besin yemeden 15 dakika beklenir ve 15. dakikada tekrar kan şekeri ölçülür.

Hipoglisemiyi tedavi ettikten 15 dakika sonra kan şekeri  80 mg/dl’nin altında ise tekrar 15 g karbonhidrat (nişastalı besin) tüketilir.

Hipoglisemiyi tedavi ettikten 15 dakika sonra kan şekeri  80 mg/dl’nin üstünde ise bir sonraki öğün zamanı düşünülmelidir. Eğer bir sonraki öğüne 1 saat veya daha fazla bir süre var ise tekrar 15 g karbonhidrat (nişastalı besin) tüketilir.

Hipoglisemiyi Farketmeme Nedir?

Bazı kişilerde hipoglisemi belirtisi olmayabilir ancak kan şekeri ölçüldüğünde hipoglisemi olduğu saptanabilir. Bu problem ‘hipoglisemiyi farketmeme’ olarak isimlendirilir.

Hipoglisemiyi farketmeme her diyabetlide olmaz, daha çok uzun yıllardır diyabetle yaşayan bireylerde görülür. Nöropati (sinir hasarı), sıkı glisemi kontrolü, bazı kalp ve tansiyon ilaçları hipoglisemiyi farketmeme nedeni olabilmektedir. 
Hipoglisemiyi farketmeyen diyabetlilerin sık kan şekeri ölçümü yapması ve belirti olmamasına karşın ölçüm sonucunda hipoglisemi saptanırsa derhal hipoglisemi tedavisini yapmaları gerekir.

Hipoglisemiden nasıl korunmalıdır?

Hipogliseminin tedavi edilmesinin yanında; hipoglisemiye neden olan faktörler ortadan kaldırılmalı ve hastanın bu duruma gelmesi önlenmelidir. Hipoglisemiden dolayı bazen hastalar; ilaçları ve doktoru suçlayarak tedaviyi bırakabilmektedir.

• Hastalar hekimlerine haber vermeden ilaçlarının miktarını değiştirmemelidir.
• Şeker düşürücü ilaçlar hep aynı saatte alınmaya çalışılmalıdır. İlaçtan sonra yemekler düzenli yenilmeli; ara öğünler ihmal edilmemelidir.
• İlaçların ve yiyeceklerin kan şekerini nasıl etkilediğini görebilmek için, evde düzenli olarak kan şekeri ölçümleri yapılmalıdır.
• Alışveriş, spor, yürüyüş, otomobil kullanma gibi olağandışı bedensel faaliyette bulunulacaksa önceden kan şekeri ölçülmeli ve hastalar yanlarında mutlaka ek yiyecek bulundurmalıdırlar. Spor öncesi ve sonrası kan şekeri kontrolü yapılmalıdır.
• Ek ilaç kullanmak gerekiyorsa mutlaka hekime danışılmalıdır.
• Hastalar yanlarında diyabetli olduğunu bildirir bir kimlik bulundurmalıdır. Böylece gerektiğinde hızlıca yardım sağlanabilir.

Hipoglisemi Hastaları Nasıl Beslenmelidir?

• Öğün atlamayın ve aç kalmaktan kaçının.

• Düzenli bir beslenme düzeni oluşturun ve her gün aynı saatte yemek yemeğe çalışın.

• Alkol tüketiminden kaçının.

• Meyve suyu tüketiminden kaçının.

• Protein ve sebze ağırlıklı beslenin.

• Basit şeker ve un tüketiminden uzak durun.

• Tam buğday ekmeği, bulgur, kepekli makarna ve rafine tahılları tüketebilirsiniz.

• Pirinç, beyaz ekmek, unlu tatlılar, beyaz makarna, reçel, bal ve pekmez tüketimini azaltın.