GÜLLE ATMA

Yrd. Doç Dr. İlhan Ağırbaş 

Sözlük anlamı: Küresel bir ağırlığın omuzdan fırlatılmasına dayanan pist ve alan sporudur.(1)

Günümüzde M. Ö. 3. yüzyıldan kalma bronz taş atıcısının heykelleri vardır. (Resim 1) O çağlarda güreşçiler tutuşu ve ensedeki kaslarını kuvvetlendirmek amacı ile içi kurşun doldurulmuş taş atarlardı.(4)                                                            

Taş yerine gülle (top güllesi) ilk kez İngiliz ordusundaki spor gruplarında kullanıldı 16 İngiliz Pfund (7,257 kg.) ağırlığında ve 7 İngiliz ayağı (2.134 m.) genişliğinde bir alandan atıldı. Bu mesafe 1857 yılından beri geçerlidir.(6) Daha sonra diğer ülkelerce benimsenmesi ile uluslar arası geçerlilik kazandı. (4)

Gülle atma branşı 1896 yılındaki ilk Modern Olimpiyatlardan bu yana olimpiyat disiplinidir. Fakat ilk geçerli dünya rekoru 1909’da 15.56 m. ile Amerikalı R.Rose’nin derecesi kabul edilmiştir.                                                                     

Bayanlarda ise ilk Dünya rekoru 1934 yılında G. Mauermayer (Alman) tarafından 14.38m. ile elde edildi. Bayan güllesinin ağırlığı ise 4 kg. olarak kabul edildi. (3)

Gülle atmada önemli kilometre taşlarından bir tanesi P.O.Brien’dir. O güne kadar 90˚ olan dönme atışını P.O.Brein değiştirdi. İlk defa sırtı atış yönüne dönük olarak yani 180˚ lik atış açısı ile atış tekniğini geliştirdi. 1956 ve 1960 Olimpiyat şampiyonluğunu elde etti.

P.O.Brein gülleyi 20 metrenin üzerinde atmayı kafasına koymuştu. Arabasında sürekli bir gülle taşır nerede aklına gelirse uygun bir yer bulur, saatlerce gülle atardı. Kısa süre sonra onu gülle atma tiki olan adam diye çağırmaya başladılar. Dünya şampiyonu olduğu sürece bu ünden rahatsızlık duymadı.

P. O. Brein gülleyi ilk defa 1953 yılında 18.00metrenin üzerinde atmayı başardı. Üç yıl sonrada 1956 yılında 19.00 metrenin üzerine taşıdı en son kırdığı dünya rekor 1959 yılında 19.30 m. oldu. (6)

Güllenin hızlanmasını geliştirici ilave teknik gelişimini Sovyet antrenörleri sağladı. “Kalçanın omuzlardan önce dönmeye başlaması dolayısıile ayak ve bacağın dönüş hareketine öncelikli olarak katılması“(5)

  Doğu Alman Güllecileri yeni bir varyasyonu tartışmaya açtılar “Kısa- Uzun-Varyasyonu”

• Kısa bir kayma hareketi ile kayma ayağını çemberin ilk yarısında yere basarak iki bacak arasındaki mesafeyi uzattılar ve itme fazında güllenin yolunu uzun tutarak daha etkili bir itiş olanağı sağladılar. (6)

1972 yılında herkesi heyecanlandıran dikkatleri üzerine çekilen yeni bir teknik geliştirildi. İlk uygulayıcısının adı ile Barışnikow yada Dönerek atma tekniğidir. Burada amaç hızlanma yolunu uzatarak bir avantaj elde edebilmektir. Nitekim 22 metrelik dünya rekorunun geliştirilmesinde büyük etkisi vardır.

Gülle demirden, pirinçten yada pirinçten daha yumuşak olmayan bir maddeden yapılır yada bu madenlerin içi kurşun yada başka bir madde ile doldurulur. Yüzeyinin düzgün bir küre biçiminde olması zorunludur.

Gülle atma çemberinin önüne konan çarpma takozu iç kenarı çemberin iç kenarına tamamen uyacak bir kiriş biçiminde ağaç yada diğer uygun bir maddeden yapılır. Yere çok sağlam ve kıpırdatılmayacak bir şekilde yerleştirilmelidir.

Çarpma takozunun içten uzunluğu 1.21-123 m., genişliği 11.2-11.6 cm. yüksekliği 9.8 -10.2 cm. olmalıdır.                                                                         

 Çemberi atış yönüne dik açı ile tam ortadan ikiye bölen çizgi iki yana en az 75cm. uzatılır 50mm. eninde beyaz olarak çizilir. (8)

Atış sonrasında bu çizginin gerisinden çıkılmalıdır. Atış sonrası önden çıkış fauldür.

GÜLLE ATMA KAYMA TEKNİĞİ

 Gülle atmadaki başarıyı etkileyen en önemli faktör kuvvettir.

Güle atmanın karakteristik yapısını belirleyen özellikler şunlardır.

* Kısa bir hızlanma mesafesi, (Diğer atma branşlarına göre)

* Çok kısa bir zamanda özellikle itme fazında büyük bir itme gücünün devreye sokulması.

Yukarıdaki nedenlerle geçtiğimiz yıllarda kat edilen mesafenin arttırılmasına ve mümkün olduğu kadar düz bir çizgide atışın gerçekleştirilmesi konularında uğraş verilmiştir.

Teknik açıdan başarılı bir atışın gerçekleştirilebilmesine etki eden faktörlerse,

* Kişinin yapısına uygun, biomekanik açıdan en elverişli başlangıç pozisyonunun alınması,

* Bütün sistemi etkileyecek ilk hızlanma için  aktif bir başlama fazı,

* Çabuk, yatay, sürat kaybetmeden aynı zamanda vücudu itmeye hazırlayan bir kayma hareketi,

* Mümkün olan en kısa sürede kaymadan itme hareketine geçiş,

* Güllenin asıl hızının kazanacağı patlayıcı bir itiş hareketinin gerçekleştirilmesi.(2)

 BAŞLAMA POZİSYONU

 Başlama fazı biomekanik açıdan direk olarak atılan mesafeye etkisi yoktur. Bu fazda henüz gülleye etki edecek bir şey yapılmaz. Başlama pozisyonunun en önemli görevi atıcıyı biomekanik açıdan en uygun hız alma yolunun başına getirmektir. Bunun için gerekli olan gevşek bir başlangıç hareketidir.

Başlama pozisyonu: Atlet sırtı atış yönüne dönük olarak çemberin içersinde dik olarak durur.

Gülle atış elinin parmaklarla el ayasının birleştiği yerde tarak kemikleri üzerine başparmak ve parmaklar yanlara doğru hafif gergin açılarak tutulur. Çenenin sağ altbölümüyle boyun arasındaki üçgen bölgeye yerleştirilir.

Başlama hareketi farklıdır. (Savurma bacağını ekstrem yükseğe kaldırılarak, savurma bacağının minimum yükseğe kaldırılarak, savurma bacağı kullanılmadan.) 

Başlangıç için ikinci versiyon tavsiye edilir. Çünkü denge problemi olmaz, daha gevşek start pozisyonu sağlanabilir.

Vücut dik duruş pozisyonundan, omuzların dengesini bozmadan öne doğru eğilir. Buna paralel olarak destek ayağı (sağ) bükülür, aynı anda da sol ayak geriye doğru (Kalça hizasından yüksek olmamak kaydı ile) savrulur ve hemen arkasından tekrar destek ayağının yanına yaklaştırılır. Aşağı yukarı bir ayak gerisine getirilir.

Vücut ağırlığı sağ ayak üzerindedir. Bakışlar atış istikametinin tersine-aşağı, çaprazdır. Sol el atış yönüne karşı yöndedir.

Böylece Başlama hareketinin sonunda start pozisyonuna gelinir. Bu konumda Gülle izleyeceği yolun en alçak noktasına gelmiştir. Bu sıradaki gövde ile bacak arasındaki açı (kalça açısı) 50° destek ayağının diz açısı ise aşağı yukarı 100° dir. (2)

START FAZI

Savurma bacağının aktif harekete katılması ve sağ bacağın gergin hale gelmesi ile birlikte atış için gerekli olan ilk pozitif hız kazanımı bu fazda meydana gelir. Güllenin uçuş hızının  %15-20’si bu fazda meydana gelir.

 - Savurma bacağının, devreye girmesi dizin aktif olarak açılımı ile birlikte olur. Bacak yerden ve hızlı bir şekilde atış istikametinde hareket eder. Ağırlık merkezinin yerden yükselmemesi için geriye doğru itilen ayağın kalça yüksekliğini geçmemesi gerekir.

 - Sağ bacağın gerilmesi de, yerden ve atış istikametine doğru gerçekleştirilir ( Optimal itiş açısı 60° ). İtiş taban ve topukla gerçekleşir. Topuğun deveye girmesi ağırlık merkezini aşağıda tutabilmek için uygun şartları oluşturur.

- Start pozisyonuna göre Gövdenin pozisyonu değişmez. Bacağın itişi ve savurma bacağı hareketiyle birlikte vücut bir parça doğrulmuş durumdadır. (Start pozisyonuna göre aşağı yukarı optimal 15-20°) Bu doğrulma, güllenin hareket doğrultusunda bir miktar yükselmesine yol açar.