ARAP İSRAİL SAVAŞLARI

 arap-israil savaşları, 20. yüzyılın ikinci yarısında ortadoğu bölgesinde yaşanan savaşları dizisidir. ıı. dünya savaşı'nın bitmesinin ardından kurulan israil ile çevresindeki arap devletleri (başlıca mısır, suriye, ürdün ve filistin) arasında yapılmıştır. bu savaşların sonucunda doğan filistin sorunu hala çözülememiş ve günümüze kadar gelmiştir.

filistin’de ingiliz manda rejiminin sona ermesinin hemen ardından 14 mayıs 1948’de, tel-aviv’de toplanan yahudi milli konseyi, yayınladığı bir bildiri ile israil devleti’nin kurulduğunu ilan etti. bunun hemen ardından abd ve ertesi gün de sovyetler birliği israil’i tanıdığını açıkladı. bu gelişmelerin öncesinde ise ingiliz birlikleri bölgeyi terk etmeye başlamışlardı bile.

israil devleti’nin kuruluşunun ilan edilmesinden birkaç saat sonra arap birliği israil’e savaş açtı. mısır, ürdün, suriye ve ırak kuvvetleri üç yönden saldırıya geçerek önemli ilerlemeler kaydettiler.

ancak batılı güçlerin israil’i desteklemesi üzerine savaş araplar aleyhine dönüştü. ayrıca israil, savaş sırasında sovyetler birliği’nden de önemli oranda yardım aldı. israil, sovyetlerden gelen uçaklarla ürdün ve suriye’nin başkentlerine saldırdı ve bu saldırılarda çok sayıda sivil hayatını kaybetti.

israil savaş sonunda 1947’de taksim planı ile elde ettiği %56’lık filistin toprağını % 78’e çıkardı. yahudi zulmü altında yaşamak istemeyen 700.000 filistinli, evlerini terk etmek zorunda kalarak komşu ülkelere veya arapların yoğun olduğu bölgelere sığındılar. yurtlarını terk eden filistinliler'den 250.000’i gazze’ye yerleştirildi. filistinlilerin başka ülkelere göçü ve yahudilerin filistin’de gün geçtikçe artan nüfusu, demografik yapının bölgenin asıl yerleşik halkı olan araplar aleyhine dönüşmesine neden oldu ve bugüne kadar süregelen filistinli mülteciler sorunu başladı.

israil savaş sonunda savaştığı her arap ülkesi ile ayrı ayrı ateşkes anlaşmaları imzaladı. filistin’i kurtarma amacıyla savaşa girmiş olan ürdün batı şeria’ya, mısır da gazze şeridi’ne asker yığdı. sina’nın büyük bir kısmı israil’in işgali altında kaldı. kudüs’ün kontrolü ise batıda israil, doğuda ürdün arasında bölündü.

1948 savaşı sonrasında savaşa katılan arap ülkelerinde siyasi rejim değişikliğine varan karışıklıklar yaşandı. en önemli değişiklik mısır’da gerçekleşti. mısır’da kral faruk bir darbe ile tahttan indirilerek yerine general necib getirildi.

savaştan en karlı çıkan taraf israil oldu. 1914’te 85.000, 1943’te 539.000, 1946’da 608.000, 1947’de 650.000 olan filistin’deki yahudi nüfusu, savaş sonrası anlaşmaların imzalandığı 1949 yılında 758.000’e ulaştı. ürdün de israil’den sonra en çok toprak kazanan ülke oldu.

süveyş krizi, 1956 yılında israil, ingiltere ve fransa'nın oluşturduğu gizli ittifak ile mısır arasında yapılan savaştır. mısır lideri nasır'ın süveyş kanalını millileştirdiğini açıklamasından sonra çıkan savaş, sovyetler birliği'nin londra ve paris'e atom bombası atma tehditi karşısında ingiltere ve fransa'nın geri adım atmasıyla sonlanmıştır. süveyş krizi, ıı. dünya savaşı öncesinde dünyaya egemen olan batı avrupalı devletlerin mutlak egemenliğinin son bulduğunu ve artık amerika'nın desteği olmadan hareket edemeyeceklerini göstermiştir.