Kovellin - Pirit - Kuvars

ÖZET

Kovellin.pirit ve kuvarstan oluşan cevherimizi kırma,öğütme ve sınıflandırma devrelerinden geçirdikten sonra şartlandırma tankına MIBC(köpürtücü),potasyum etil ksantat(kolektör) ve pH’ı ayarlamak için kireç sütü koyarak ve pH’ı 9 alarak kovellin, pirit ve kuvarstan yüzen ürün olarak ayrıldı.pH=9 da pirit’in yüzey yükü negatif olduğu için anca aminlerle flote edilebilir.Bu yüzden KEX pirit yüzeyine adsorplanmadı.Kuvars’ında pH=9 da yüzey yükü negatiftir.Bu yüzden KEX(potasyum etil ksantat)kuvars yüzeyine adsorplanmaz.

Batan ürün olarak elde edilen kuvars ve pirit ise;şartlandırma tankına MIBC,KEX ve pH ayarlayıcı kireç sütü attıktan sonra pH=7 alarak pirit ve kuvars ayrılmış oldu.Pirit’in pH=7 de yüzey yükü pozitiftir.Bu nedenle KEX pirit yüzeyine adsorplanarak,pirit’in hirofobik özellik kazanmasını sağlar(bu sayede pirit hava kabarcığına yapışır).Bu yüzden pirit yüzerken kuvars batar.Çünkü kuvars’ın zpc=1,8 olduğu için pH=7 de kuvarsın yüzey yükü negetiftir.Dolayısı ile KEX kuvars yüzeyine adsorplanmaz.Ve yüzen ürün olarak pirit.batan ürün olarak ise kuvars alındı.Böylece bu üç mineral birbirinden ayrılmış oldu.

1.GİRİŞ

     Flotasyon; çok ince boyutlu mineralleri zenginleştiren bir yöntemdir.Bu yöntemde ayırma bazı minerallerin hava kabarcıklarına ilişerek  yüzmesi ile sağlanır.Bu mineraller yüzey özelliklerine veya çeşitli reaktiflerle yüzey özelliklerinin değiştirilmesine bağlı olarak  hava kabarcığına ilişirler.Bu özellikleri göstermeyen diğer mineraller ise,su içinde ıslanarak batarlar.
    Flotasyon yöntemleri;
1)Cevherin maksimum 0,5-0,2 mm gibi bir boyutun altına öğütülmesi
2)%15-35 arasındaki katı içerecek şekilde sulandırılması
3)Bir veya birkaç çeşit inorganik kontrol reaktifinin çok az miktarda ilavesi
4)Mineral yüzeyini kaplayarak köpüğe yapışmasını sağlayacak toplayıcı(kolektör) reaktifin ilavesi
5)Dayanıklı hava kabarcığı oluşturan köpürtücü reaktifin ilavesi
6)Karıştırma yolu ile veya basınçlı hava sevki ile  köpüğün oluşturulması
7)Mineral  taşıyan köpük zonu ile,köpüğe yapışmayan mineralleri bulunduran pülbün birbirinden ayrılması
    Flotasyon mineral endüstrisi dışında,bazı ince atık maddelerle çevre kirlenmesine karşı ve bazı endüstriyel ürünlerin saflaştırılmasında da uygulanabilir.(Önal,Ateşok,1994)

2.GENEL BİLGİLER
2.1.FLOTASYONUN TARİHÇESİ
    Flotasyonda ilk çalışmalar,yağ-su ara yüzeyinde katıların toplanması doğrultusunda oldu.Pülp içine gaz gönderilmesi ilk defa 1877 de Almanya’da Bessel kardeşler tarafından denendi.Bessel kardeşler,grafit flotasyonunu,çeşitli yağlar kullanarak,kaynar suyun meydana getirdiği su buharı ile ve karbonatlarla reaksiyona giren asidin çıkardığı karbondioksit gazı kabarcıkları ile gerçekleştirdiler.Aynı usul İngiltere ve Amerika’da yeniden bulunarak karbonat ve sülfürlerin flotasyonunda tatbik edildi.Vakumla gaz kabarcıklarının elde edilmesi 1904 te Elmore tarafından bulundu ve endüstride başarı kazandı.

    Gazın pülp içine ya karıştırma veya üfleme yolu ile direkt sevki 1910 ve 1914 yıllarında Hoover ve Forrester tarafından bulundu.Hoover’in buluşu karıştırma tipi makinaların başlangıç modelidir.Forrester’in buluşu ise,gözenekli tekne dibinden direkt hava girişi ile çalışan pnömatik makinaların esasını meydana getirir.

   1915-1922 arasında toplayıcı deyimi,istenilen minerali köpükte toplayan,köpürtme özelliği olmayan bazı yağlar için kullanıldı.1925 te Keller tarafından,suda çok iyi eriyen alkali ksantatların çok tesirli kolektör özelliğe sahip oldukları ortaya kondu.1925 te ditiofosfatların  sülfür mineralleri flotasyonunda,sabunların ise oksit minerallerinin flotasyonunda kullanılması ile ilgili adımlar atıldı.1886 da Everson flotasyon devrelerine asit ilavesini tavsiye etti.1913 te Avustralya’da Bradford,bakır sülfatın,sfaleritin flotasyon özelliklerini geliştirdiğini buldu.
1926 da Whiltworth toplayıcı olarak organik ditiofosfatları kullandı. (Atak,1990)

2.2.FLOTASYONUN EKONOMİSİ
   Flotasyonun yaygın bir şekilde uygulanması ucuz olmasından ileri gelmez.Çünkü gravite ve manyetik usullerle hazırlama hazırlama,flotasyondan çok daha ucuza mal olur.Yüksek dereceli cevherlerin tükenişi,gang içinde ince dağılmış cevherleri kıymetlendirme zorunluluğu,çok ince taneleri ayırma imkanını veren flotasyon usulünün önem kazanmasına sebep olur.Hidrometalurjik usullerle mukayese edilirse,bunların flotasyona göre daha pahalı,fakat daha randımanlı oldukları görülür.(Atak,1990)

2.3.KONSANTRELERİN SATIŞI
    Konsantrelerin derecesi,tane büyüklüğü ve içinde bulunan diğer yabancı maddelere göre,satış imkanları değişiklikler gösterir.Daha az kullanılan metallerle  endüstriyel ham maddelerin alıcıları az olduğundan,satışları daha güç ve risklidir.Bazı konsantrelerin satışında belirli bir dereceye erişme şartı yoktur.Fakat nakliye ve metalurjik masrafları azaltmak için,yüksek dereceli konsantre elde etmeğe çalışılır.Örneğin bakır,kurşun,çinko cevherleri.
Bazı tip cevherlerde ise,satış imkanlarının zor olduğu dönemlerde ,cevherin satılabilmesi için,belirli derecenin üstünde kıymetli maddeyi içermesi gerekebilir.


Bakır:
   Tel yapımında,bronz ve pirinç gibi alaşımların bileşiminde,çeşitli bakır tuzlarının yapımında kullanılır. Satışı,metalurji tesislerinin tarifesine bağlıdır. (Atak,1990)
   Bakır, üstün fiziksel  ve  kimyasal özelliklerinden  dolayı endüstride yaygın olarak kullanılmaktadır.Sektörlere  göre  bakırın tüketiminin dağılımı  aşağıda  verilmiştir:
.Elektrik ve elektronik sanayi
.İnşaat sanayi
.Ulaşım sanayi
.Endüstriyel ekipman
.Diğerleri
.Kimya
.Kuyumculuk
.Boya sanayi
.Turistik eşya(www.mta.gov.tr/madenler/turmaden/aln.asp#bakır)
   
Dünya bakır üretiminin önemli bir kısmı Şili'de gerçekleştirilirken bu ülkeyi ABD, Kanada, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Zambiya, Peru, Polonya, Rusya, Kazakistan, Meksika ve Endonezya izliyor.( http://yatirimci.akbank.com.tr)

Dünya görünür bakır rezervleri, metal içeriği olarak 321 milyon ton civarındadır. Bu rezervin % 22'sine sanayileşmiş ülkeler, % 18'ine BDT ve Doğu Avrupa ülkeleri, % 2'sine OECD ve % 58'ine gelişmekte olan ülkeler sahip bulunmaktadır. Türkiye'nin dünya bakır rezervindeki payı ise % 0,3'tür. (http://www.dpt.gov.tr/dptweb/ekutup96/o511/o511-oku.html) 
   Dünya'da 1992 yılında bakır cevherlerinden 11.264.000 ton rafine bakır üretilmiştir. üretimin % 80'i Batı Dünyasında, ve % 20'si de eski Doğu Bloku'nda gerçekleştirilmiştir. Dünya bakır üretimin % 83'ü birincil kaynaklardan (bakır cevherlerinden) ve % 17'si ise ikincil kaynaklardan (hurda, toz ve artık malzemelerden) sağlanmıştır.

(http://www.dpt.gov.tr/dptweb/ekutup96/o511/o511-oku.html)
Sülfürler(bakır minerali)                       Kimyasal Analizi(%)
           Kovellin                             66,5 Cu – 33,5 S
   Dünya bakır üretiminde kullanılan minerallerin yaklaşık olarak % 50 sini kalkosin,% 25 ini kalkoprit,%3 ünü enargit,% 1 ini diğer sülfür mineraller(kovellin),% 6-7 sini natif bakır ve % 15 ini de oksit mineraller oluşturur(Cankurt,1973).Bakır maden yatakları;Porfir yataklar(ABD,Şili,Peru ve Kanada),sedimenter yapıya sahip maden yatakları(Afrika),sıvı magma asıllı maden yataklarıdır(Kanada ve Avusturalya).(Cankurt,1973)
   Bakırın Kimyasal ve Fiziksel Özellikleri (http://www.ihracatdunyasi.com/bakir-pirit.html)
 Simgesi                                : Cu
 Sertliği                                 : 2.5-3
 Yoğunluğu                           : 8.93 gr/cm3
 Ergime noktası                     : 1083 oC
 Kaynama noktası                 : 2300 oC
 Ergime ısısı                          : 43 k.cal (1 kg’ının ergimesi için gerekli ısı)
 Elektrik iletme özelliği        : %99.95
Bakırın nisbi elektrik iletkenliği 100 dür.(Tulgar,1971)


KOVELLİN
Formülü: CuS
Sertliği:  1,5 - 2
Yoğunluğu:  4,6
Kristal sistemi:  Hekzagonal  sistemde kristallenir.
Rengi ve çizgi rengi:  Koyu lacivert mavi renkli olup çizgi rengi siyahtır.
Tanıma özellikleri:  Morumsu mavi siyah renklidir. İnce esnek levhacıklı olup çok ince kesitleri hariç opaktır. Üfleçte kolay erir ve yeşil mavi alev çıkartır. HNO3 de kükürt açığa çıkartarak çözünür.
Bulunduğu yer:  Bakır yataklarının sedimantasyon zonunda, sülfürlerle beraber bulunur.( www.kimyaokulu.com)

PRİT
Formülü:  FeS2
Sertliği:  6 - 6,5
Yoğunluğu:  5
Kristal sistemi:  Kübik sistemde kristallenir.
 Rengi ve çizgi rengi:  Pirinç sarısı renklidir. Çizgi rengi ise siyahdır.
 Tanıma özellikleri:  Metalik parıltılıdır.  Üfleçte demir düğmesi bırakarak mavi bir alevle yanar. NHO3 de kükürt açığa çıkartarak çözünür. Rengi ile markazit ve kalkopiritten, magnetik olmayışı ile de magnetopiritten ayırt edilir.
 Bulunduğu yer: Latince “melez” anlamına gelen pirit hemen hemen az veya çok bütün maden oluşumlarında görünür. Granit ile kireçtaşının kontaklarında, magmatik enjeksiyon yataklarda, metasomatik yataklarda, hidrotermal yataklarda ve tortul kayaçlarda bulunur.
 Kullanım yeri:  Fe muhteviyatı ekonomik değildir. Daha ziyade sülfirik asit imalatında ana hammadde olarak kullanılır( www.kimyaokulu.com)

 KUVARS
 Formülü: SiO2
 Sertliği:  7
 Yoğunluğu:2,65
 Kristal sistemi:  Hegzagonal
 
Tanıma özellikleri:  Kristal şekli camsı , parlaklığı , sertliği yani camı çizmesi ve konkoidal kırılma şekli ile tanınır.
Fiziksel Özellikler : Dilinimi yoktur .Camsı parıltılı renksiz ve beyazdır. İçerdiği yabancı maddelerle çok değişik renklerde mor , pembe , sarı , gül rengi v.b
 Bulunduğu yataklar: Pegmatitik yataklar, Greyzen yataklar, Porfiri yataklar,Hidrotermal damar tip yataklar, Volkanojenik masif sülfit yatakları(Maden Yatakları Dersi laboratvar Notları)
İlk kez Romalılar tarafından cam yapımında kullanılan silisyum yerkabuğunun yüzde yirmisekizini oluşturut ve bolluk bakımından oksijenden sonra gelir.Karbonatlar dışında (kireçtaşı ve dolomit) tüm kayasal maddelerin özünde bulunur.(Sarıkız-Nuhuoğlu,1992)

3.FLOTASYONUN YÜZEY KİMYASI
3.1.GİRİŞ

Potansiyeli tayin eden iyonlar

CuS→Cu++ + S=                                                 
Cu++ →Metal Katyonu                                         
S= →Sülfür Anyonu
S=(k)+H2O →HS+(aq)  + OH-                                                 
S=(k)+2H2O →H2S(aq)  + 2OH-                                                 
S=(k)+H+ →HS-(aq)  (Atak,1990)


S= ve HS- ’in iyonlaşma dereceleri dikkate alınırsa,pH, 2-14 arasında hangi değerde olursa olsun,daima S= ’ten çok fazla miktarda HS-  iyonu bulunur.Sülfürlerin flotasyonunda Na2S bastırıcı tesir meydana getirir.Bunun sebebi,ortamdaki HS- iyon konsantrasyonunun artması ve pozitif olan sülfür minerali yüzeyinin negatif sarj kazanmasıdır.Böylece negatif işaretli yüzey,ksantat anyonunu iterek flotasyonu önler.(Atak,1990)
Cu++iyonu ortama katılan anyonik bir reaktif ile reaksiyona girerek reaktifin mineral yüzeyine adsorbe olmasını sağlar.(Atak,1990)

3.2.ZETA POTANSİYEL EĞRİLERİ

Kovellin

(www.siciencedirect.com)

O2’nin etkisiyle(suda) pH, 7- 10 arasında kovellinin yüzey yükü pozitiftir.pH< 7 yani çok asidik ve pH>10 yani çok bazik ortamlarda  flotasyon zor olduğundan pH=8,5-9 da flotasyon yapılması daha uygundur(pH< 7 ve pH>10 da kovellinin yüzey yükü negatiftir). pH=9’da kovellinin yüzey yükü pozitiftir.Bu nedenle bir anyonik kolektör(toplayıcı) kullanmalıyız.
Sülfürlü minerallerin flotasyonunda yaygın olarak ksantat(KEX;Potasyum Etil Ksantat)tip anyonik kolektör kullanılır.(Atak,1990)
N2 gazı inert bir gazdır.Başka maddelerle kolay kolay tepkimeye girmez.(Flotayon Ders Notları)


Pirit
*Hava içerisinde etil ksantat varken ve yokken pH’ın bir foksiyonu olarak piritin zeta potasiyel eğrisi(Fuerstenav-Miller-Kuhn,1985)
10-4m C2 etkisiyle pH>7 ortamlarda piritin yüzey yükü negatiftir.Ortamda etil ksantat yokken piritin pH=4,2 ile 7 arasında ve pH<2,5 de  yüzey yükü pozitiftir.
Yaklaşık olarak pH=7 de flotasyon yapılması uygundur.
Düşük pH larda çalışmak mümkün değildir.(Atak,1990)

(Fuerstenav-Miller-Kuhn,1985)


Kuvars
Kuvars’ın zpc değeri 1,8 dir(Grafikten).pH>1,8 de kuvars’ın yüzey yükü negatiftir.pH=1,8 e kadar kuvars mineralinin yüzey pozitiftir.
Düşük pH larda çalışmak mümkün olmadığından, kuvars 1,8 den daha büyük pH larda katyonik bir reaktifle(amin) yüzdürülebilir.


(Fuerstenav-Miller-Kuhn,1985)


3.3.KONTAK AÇISI
Eğer mineral-su-hava arsındaki kontak açısı yeterinden küçükse mineral taneciği hava fazına tutunamayacak ve yüzmeyecektir.Bundan dolayı ortama kolektör adı verilen kimyasal maddeler ilave edilerek kontak açısının 60-90 derece arasında tutulması sağlanır.(Atak,1990)
α=0 derecede mineral yüzmez.
α=60-90 derecede flotasyon ideal şartlarda oluşur.
α > 90 derecede flotasyon olur ancak stabilite problemleri vardır.(Atak,1990)

Bakır                                                                 
Ksantat ile  temas açısı 61 derece
Oleat ile temas açısı 93 derece
Aminle temas açısı 89 derece(Atak,1990)
Amin ve Oleat ile temas açıları yüksek olduğundan stabilite problemleri ortaya çıkar.Bu yüzden ksantat daha çok tercih edilmiştir.

Kuvars

Şekilde görüldüğü gibi pH=9-11 arasında kuvarsın temas açısı 60-90 dereci arsındadır.Eğer kuvarsı yüzdürmek isteseydik bu pH aralığında dodesilaminle yüzdürebilirdik.Diğer pH aralıklarında temas açısı düşük olduğundan kuvars flotasyonu gerçekleşmez.   

Kovellin

Şekilde görüldüğü gibi yaklaşık pH=8-10 arasında kovellinin temas açısı 60-90 derecedir.Bu nedenle flotasyon ideal şartlarda oluşur.Diğer pH arlıklarında temas açısı düşük olduğu için flotasyon gerçekleşmez.(Atak,1990)
Temas açısı arttıkça hava kabarcığının minerale tutunması kuvvetli olur.Bunun sonucu olarakta flotasyon randımanı artar.(Canbazoğlu-Çebeci-Aslan)

Pirit

(www.siciencedirect.com)

*Su damlacıklarının pirit yüzeyi ile temas süresinin bir fonksiyonu olarak şekildeki pH larda pirit ‘in temas açıları.
Şekle göre temas süresi arttıkça temas açısı azalmaktadır.pH=7,5 pirit’in temas açısı flotasyon için uygundur.Aynı zamanda bu pH da uygundur. Su damlacıklarının temas süresi 15.dakikada ve pH=2,5 de temas açısı sıfır olmaktadır.Yani burada burada flotasyonun gerçekleşmez,mineral yüzmez.


3.4.Grafikler(adsorpsiyon,verim,zpc,yüzey gerilimi vs.)

a)

(Atak,1990)

*Yüzeyde alkol konsantrasyonu artışı olmaktadır.Alkol konsantrasyonu arttıkça alkollerin yüzey gerilimleri azalmaktadır.Amil alkolün,diğer alkollere göre yüzey gerilimi deha fazladır.

b)

(M.C. Fuerstenav, J.D.Miller, M.C. Kuhn.( 1985))

* KEX’in farklı miktarlarda ilaveleri ile pH’ın bir fonksiyonu olarak pirit’in flotasyon verimi

2*10-4 M Potasyum etil ksantat ilavesiyle yaklaşık olarak pH<9 olduğu yerlerde piritin flotasyon verimi 100 dür ve sabittir.Yani molar konsantrasyonu arttıkça verim daha yüksek oluyor.1*10-5 M Potasyum etil ksantat ilavesiyle verim diğerlerine göre daha düşüktür.

c)

*Eğrilerin sağ tarafında flotasyon mümkün,sol tarafında ise mümkün değildir.pH yükseldikçe eğri eğimlerinin azaldığı,yani flotasyon için çok daha az miktarda sodyum sülfür ve fazla miktarda ksantatın gerekli olduğu görülür.


(M.C. Fuerstenav, J.D.Miller, M.C. Kuhn.( 1985))

*Ortamda potasyum oleat yokken piritin zpc değeri 7 dir.Yani pH>7 olduğu bölgede piritin yüzey yükü  (-) tir.Bu nedenle bu bölgede katyonik  kollektörlerle yüzdürülebilir.Yani katyonik kollektörler(amin) piritin yüzeyine adsorbe olur.

d)

(A.M.Gaudin,(1957))

*Eğrilerin sol tarafında flotasyon mümkün,sağ tarafında ise mümkün değildir.Kovellin yaklaşık pH=6-8 arasında gidererek  Na2S.9H2O miktarı azalmaktadır.Fakat pH>8 olduğu yerlerde Na2S.9H2O miktarı sabit kalmaktadır.Buna göre pH=9 da 18mg/lt  Na2S ile kovellin bastırılır.Pirit pH=8-10 olduğu yerlerde Na2S.9H2O miktarı sabit kalmaktadır.Daha sonra pH=10,5 de Na2S.9H2O miktarı sıfır olmaktadır. Buna göre pH=7 da yaklaşık 40mg/lt  Na2S ile pirit bastırılır.

e)

(A.M.Gaudin,(1957))

*Potasyum etil ksantat konsantrasyonunun bir fonksiyonu olarak pirit üzerinde etil ksantatın adsorpsiyon yoğunluğu.
Potasyum etil ksantat konsantrasyonu arttıkça etil ksantatın pirit üzerindeki yoğunluğu da artmaktadır.
Pyrite 1(boyutları dikkatli bir şekilde hazırlanmış,temizlenmiş mineralin (200/400-mesh) oksijen ile teması mümkün olduğu kadar korunur).


ADSORPSİYON : Herhangi bir kimyasal elemanın ara yüzeyde konsantrasyonuna denir.İki rü adsorpsiyon gerçekleşir.

1)Reaktiflerin mineral yüzeyine adsorplanması
2)reaktiflerin hava köpüğü yüzeyine adsorplanması.

f)

(www.sciencedirect.com)

*10-3 M KCl içerisinde pH’ın bir fonksiyonu olarak flotasyondan 8 dakika sonra kuvarsın verimi(D.Fornasiero,J.Ralston,(2004)
Grafikten Cu(II) ve EX ile pH= 8.5 de flotasyon verimlerinin arttığı görülmektedir.Ancak pH=8.5 de 1*10-4 M Cu(II) + 1.5*10-4 M EX ile flotasyon veriminin diğerlerine göre daha yüksek olduğu görülmektedir.Ortamda Cu(II) ve EX olmadığı zaman flotasyon verimi pH’ın artmasıyla değişmemektedir.

4.REAKTİFLER
4.1.KOLLEKTÖR REAKTİFLER

Ksantatlar flotasyonda en çok kullanılan reaktiflerdir.Bunun yanında,selilozu suda eriyebilir hale getirdiği için,viskos usulü ile reyon eldesin de kullanılır.Ayrıca kauçuk ve lastik endüstrisinde kullanılır.(Atak,1990)
Bakır sülfürleri genellikle ksantat türü reaktiflerle flote edilir.Ksantatın mineral yüzeyi ile reaksiyon yapabilmesi için,mineral yüzeyinin su içinde bulunan oksjen dolayısı ile belirli ölçüde oksitlenmesi gerekir.Fakat fazla oksitlenme sülfür mineralinin flotasyonunu önler.(Atak)

4.2.BASTIRICI REAKTİFLER
Eğer  kovellini yüzdürmek yerine bastırsaydık Na2S.9H2O bastırıcı kullanmamız gerekirdi.pH=9 da 18mg/lt  Na2S ile kovellin bastırılır.(Canbazoğlu-Çebeci-Aslan)

Na2S + 2H2O 2NaOH + H2S
H2S H+ + HS-
HS-   H+ + S=

Yukarıdaki reaksiyonlara göre  HS- iyonu miktarı S= ye oranla daha fazladır. Ortamdaki HS- iyon konsantrasyonu ile pozitif olan sülfür minerali yüzeyinin negatif sarj kazanması sağlanır.Böylece negatif işaretli yüzey,ksantat anyonunu iterek flotasyonu önler.(Atak,1990)
Yapılan incelemelerde,anyonik kolektörlerle saf kuvarsın yüzdürülemediği,fakat kalsiyum,baryum,kurşun,demir,bakır,alüminyum vs. tuzları ile belirli pH larda flotasyonun mümkün olduğu görülmüştür.Kuvarsı canlandıran iyon,metal iyonu değil,metal iyonunun hidrolizi ile meydana gelen metal-hiroksit kompleks iyonudur.Kuvars,katyonik reaktiflerle(Amin) hafif alkali ortamda (pH=8-10,5) kolaylıkla yüzer.Kuvars için bastırıcılar,asit ortam(H2SO4),hidro fluorik asit ve sodyum silikattır.(Atak,1990)

5.SÜLFÜRLÜ MİNERALLERİN FLOTASYONU
5.1.Demir sülfürlerin ksantatla flotasyonu:  

Demir sülfürlerin ksantatla flotasyonunda,mineral yüzeyinde bir molekül kalınlığında demir-ksantat bileşiği meydana geldiği ve mineral yüzeyindeki oksitlenmenin flotasyon yeteneğini azalttığı,çeşitli incelemelerle saptanmış.Demir sülfürlerin flotasyonu için de,diğer sülfürlerde olduğu gibi,yüzeyde az miktar oksitlenme,ksantatla bileşik yapma bakımından faydalıdır.Fakat demir sülfürlerin oksijene karşı kimyasal ilgileri fazla olduğundan,öğütme devresinde gereğinden fazla oksitlenir.Bundan dolayı ksantatla kaplanmaları güçleşir. Demir sülfürler ancak zayıf asit veya nötr ortamlarda yüzdürülebilir.Bastırılmasında PH’ı yükseltmekle beraber,siyanür iyonu da kullanılabilir.Demir sülfürlerin ksantatla flotasyon kabiliyeti şöyle sıralanır: Markasit  > Pirit > Pirotin.(Atak,1990)
Demir sülfür minerallerinden pirit(FeS2) sülfürlü minerallerin en yaygınıdır ve genellikle kükürt içeriği (%45-50) açısından sülfürik asit üretimi içn değerlendirilir.Pirit bu amaçla flotasyon yöntemi ile zenginleştirilirken,öncelikle konsantrenin kükürt tenörünün yüksek olmasına gayret edilir.(Önal-Ateşok,1994).Pirit için PH yükseldikçe oksitlenme artar.Yani ksantat iyonu [X-] le hidroksil iyonu [OH-] arasında yüzeyde adsorbe olma bakımından bir yarışma mevcuttur.Sabit ksantat konsantrasyonunda,ortamda [OH-]  konsantrasyonu arttıkça [X-] yüzeyde reaksiyon yapamaz ve mineral bastırılr.(Atak,1990)

5.2.Bakır sülfürlerin ksantatla flotasyonu: Sadece PH’ın kireçle(ortamı alkali yaparak pirit bastırılır.) 7-10 arasına ayarlanması ile ve potasyum etil ksantat gibi az karbonlu bir toplayıcı ile,bakır sülfür minerallerinin,demir sülfürlerden arınması en pratik çözüm olmakta ve büyük ölçüde uygulanmaktadır.Kıvamlaştırma için birkaç dakika yeterli olmaktadır.Soğukta bu sürenin uzatılması gerekmektedir.pülp yoğunluğu genellikle % 20- % 30 katı olup,ortalama tane boyutu irileştikçe katı yüzdesinin de,yüksek tutulması uygun olmaktadır(Önal-Ateşok,1994).

5.3.Kuvars flotasyonu: Yapılan incelemelerde,anyonik kolektörlerle saf kuvarsın yüzdürülemediği fakat kalsiyum,baryum.demir,kurşun,bakır,alüminyum vs. tuzları ile belirli PH değerlerinde flotasyonun mümkün olduğu görülmüştür (Fe+3,Al+3,Ca+2,Pb+2).(Atak,1990).Kuvars suda çok az çözünen ve yüzeyinde hemen hemen hiç katyon bulundurmayan bir mineral olduğundan,anyonik kolektörlerle flotasyonunda metal iyonları ile canlandırılmalıdır.metal iyonları,hidroksit komplekslerinin oluştuğu PH’larda kuvarsı canlandırırlar. (Önal-Ateşok,1994).  

7.SONUÇLAR
Kovellin,pirit ve kuvarstan oluşan bir cevherleşme tipinde kovellin pH=9 da ksantat tipi bir anyonik toplayıcı ile yüzdürülerek konsantre olarak alındı.Daha sonra pH=7 de yine ksantat tipi anyonik bir kolektör ile kuvars ve piritten pirit yüzdürülerek ,kuvarsın batması sağlandı.Böylece ayrı ayrı bu üç minerali elde ederek flotasyonun mümkün olduğu görülmüştür.