TARIM DERSİ DERS NOTLARI:1
SU ÜRÜNLERİ
Balık etinin tercih edilmesinin başlıca nedeni protein ve mineral bakımından engin olması,kalp ve
damar hastalıklarına neden olan kolesterolün balık etinde az olmasıdır.
Su ürünlerini taze tüketilmesi önemlidir.Aksi halde zehirlenmelere neden olabilir.Balıkların taze
olup olmadıkları dış görünüşlerinden belli olur;taze balıkların derisi ve gözleri parlak,duruşu diri
ve solungaçları pembedir.
BALIKÇILIĞIN YURT EKONOMİSİNDEKİ YERİ VE ÖNEMİ
Yurdumuzda balıkçılıktan yeteri kadar faydalanılamamaktadır.Örneğin İspanya 1 km² lik denizden yılda
2600 kg balık alırken bu rakam ülkemizde yılda sadece 400 kg dır.
Ülkemizde en çok avlanan balık hamsidir.(Yılda yaklaşık 300 bin ton) Balıktan sonra en çok
istavrit,mezgit ve kolyozdur.Ülkemizde yıllık kişi başına balık tüketimi 8,3 kg civarındadır.
Balıklar üretim tesislerinde işlenerek kemikleri alınır kokusuz et ve artıkları ise çiftlik
hayvanları için yem yapımında kullanılmaktadır.
DENİZ BALIKÇILIĞI
Denizlerde yaşayan canlıları avlama işlemine deniz balıkçılığı denir.Denizden balık ile birlikte
istiridye,midye gibi yumuşakçalar,ıstakoz,karides gibi kabuklu hayvanlar ve yosun gibi bitkilerin
toplanması gerçekleştirilmektedir.
En çok balık üreten ülkeler sırası ile Japonya,Çin,ABD,Şili ve Peru’dur.
Yurdumuz 8300 km deniz kenarına sahiptir.Karadeniz balıkçılığımızın %84 lük kısmını karşılamaktadır.
Sonra ise Marmara gelmektedir.Yurdumuzda en çok hamsi avlanmaktadır.
Denizlerimizde en bulunan ve avlanan balıklar kefal,levrek,lahos,trança,kolyoz,palamut,torik,sar
dalya, hamsi,kalkan,dil balığı,kırlangıç,mersin ve kılıç gibi balıklardır.Balık dışında
denizlerimizde sünger,midye, ahtapot,istakoz bulunmaktadır.
TATLI SU BALIKÇILIĞI
Akarsular ve göllerde yapılan balıkçılığa tatlı su balıkçılığı denir.Tatlı sularda yaşayan balılar
ile tuzlu sularda yaşayan balıklar farklıdır.Örneğin orkinos ve hamsi tuzlu,sazan,alabalık,yayın ise
tatlı sularda yaşamaktadır.Bazı balıklar ise hem tatlı hem de tuzlu sularda yaşayabilirler.Yılan
balıkları,levrek gibi.
Yurdumuzda 200 civarı göl vardır fakat bunlardan yalnızca 60 kadarında balıkçılık yapılmaktadır.
Akarsularımızın uzunluğu yaklaşık 150 000 km dir.Tatlı sularımızda yaklaşık 130 çeşit balık
bulunmaktadır.En önemlileri: sazan,turna,alabalık,yayın,gelin balığı,sudak,(levrek),kepenez,kadife
balığı,kızıl kanat ve tahta balığıdır.Tatlı sularda ayrıca su ürünü olarak karides ve tatlı su
istakozu (kerevit) verilebilir.Tatlı sularımızdan yılda yaklaşık 30 000 ton balık avlanmaktadır.
KÜLTÜR BALIKÇILIĞI
Su ürünlerinin insanlar tarafından üretilmesine kültür balıkçılığı denilmektedir.Kültür
balıkçılığının balık avcılığında ayıran yanı balıkların kısmen veya tamamen insanlar tarafından
beslenmesi ve bakılmasıdır.
Kültür balıkçılığı ürünlerine göre üçe ayrılır.İlk grup,balıklar.İkinci grup eklem bacaklı deniz
ürünleri(deniz ve tatlı su ıstakozları,yengeç ve karides).Üçüncü grup yumuşakçalar olarak
adlandırılır.(Midye,kum midyesi ve istiridye gibi )
BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİNDE KULLANILAN BAŞLICA YÖNTEMLER
1-KIYILARA AÇILAN HAVUZLARDA YAPILAN YETİŞTİRİCİLİK:Bu havuzların suyu denizden alınır.Suyun sürekli
tazelenmesi ve havalandırılması gerekir.Bu ise elektrik enerjisi ile olur.Bu şekilde üretim ile daha
çok yavru üretimi yapılır.
2.DENİZDEN AYRILAN ALANLARDA YETİŞTİRİCİLİK:Bu yöntemle denizden dar bir ağızla kıyıya girdiği koy
ve körfezlerden yararlanılır.Deniz ile olan bağlantı ağ gerilerek ayrılır.Büyüyen balıklar
yakalanarak pazarlanır.Bu yöntem daha çok Norveç ve Japonya’da uygulanır.Bu yöntem ile ağ ile
ayrılan bölüme dalyan denir.Kıyıya gelen balıklar dalyanın içine alınır ve herhangi bir bakım ve
beslenme çalışması yapılmaz.Balıklar kendi kendilerine beslenirler.Büyüyen balıklar yakalanıp
pazarlanır.İlkel bir balıkçılık yöntemidir.
3.AĞ KAFESLERDE BALIK YETİŞTİRİCİLİĞİu içinde ağlarla bir bölme yani havuz oluşturulur ve balıklar
bu havuzlar içinde yetiştirilir.Yavrular yakalanır veya yavru satan kuruluşlardan satın
alınır.Balıklar büyüdükçe balıklar daha büyük kafeslere alınır ve satılma durumuna gelinceye kadar
bu beslenirler.Bu tür havuzlar kurulurken seçilecek yer rüzgar,suyun temiz olması,deniz trafiği ve
yerleşim yerlerine uzaklık göz önüne alınmalıdır.Ağ kafeslerde daha çok çipura ve levrek
yetiştirilmektedir.Midye yetiştiriciliği farklı şekilde yapılmaktadır. Hollanda,Fransa,İspanya gibi
ülkeler midye yetiştiriciliği yapmaktadır.
Kültür balıkçılığı yalnızca deniz suyunda yapılmaz tatlı sularda da yapılır.Yurdumuzda öncelikle
alabalık sonra ise sazan üretimi yapılmaya başlanmıştır.
Tatlı su kültür balıkçılığının en önemli balığı alabalıktır.Havuzlarda yapılan yetiştiricilik gök
kuşağı denilen tür kullanılır.En çok yetiştirilen ikinci balık sazandır.Sazan yüksek sıcaklığı (
C) ister.Su sıcaklığı düşünce büyümesi yavaşlar.Sazan toprak°23-24 havuzlarda alabalıklar ise beton
havuzlarda yetiştirilir. Alabalıklar düşük C nin altında iyi°sıcaklıkta yaklaşık 20
yetişir.Alabalık yemi tamamen üretici tarafından verilir.
BALIĞIN GELİŞMESİNE ETKİ EDEN FAKTÖRLER.
I-HARARET(ISI):Balığın gelişmesine etki eden en önemli çevre faktörü su sıcaklığıdır.Her balığın
yetişme sıcaklığı farklıdır.Balıkların istediği sıcaklık olmazsa önce üreme durur.Sıcaklık daha da
düşerse balıklar ölmeye başlar.
II-IŞIK MİKTARI:Işık miktarı ve süresi balık gelişimi üzerinde önemli bir etkiye sahip değildir
ancak balıklar fazla sularda korkarak dolaşırlar çünkü balıkların ve kuşların kendilerini yeme
olasılığı vardır fakat ışık miktarı fazla olursa balıklar daha rahat gezer ve daha iyi beslenirler.
III-AKINTILAR:Balıklar akıntıya karşı ters yönde yüzer.Böylece daima aynı yerde kalır.Akıntı fazla
olursa balık aldığı enerjiyi yüzmek için harcar ve balık fazla gelişemez akıntı fazla olursa balık
fazla enerji harcamayacağı için daha çabuk büyür.
IV-YİYECEK:Balığın hızlı gelişip satış ağırlığına ulaşması uygun çevre ve koşulları ve yem
bulunmasına bağlıdır.Balıkların doğal yemleri küçük balıklar,balık yavruları yani larvalar ve
plakton adı verilen çok küçük canlılardır.Denizlerde ve göllerde balıklar bunlarla beslenir.
Havuz balıkları ise buğday,arpa,mısır gibi bitkisel yemler,balık unu gibi besinlerle beslenir.
SU ÜRÜNLERİNİ AVLAMADA KULLANILAN ARAÇ-GEREÇLER:
a)Oltalar
b)Ağlar
c)Tuzaklar
Bazı balıklar olta ile kolay avlanır.Hamsi gibi balıklar ağ,su dibindeki
yengeç,ıstakoz,kerevit(tatlı su ıstakozu) ve dipteki balıklar tuzaklarla yakalanır.
OLTALAR
Olta iğnelerindeki uç sayısı amaca göre değişir.Bazı oltalarda 2 veya 3 iğne bulunur.İğnenin
bağlandığı yere misina denir.Misinanın özelliği suyun içinde fark edilmemesi,ince ve dayanıklı
olmasıdır.Misina iğnenin pala kısmına bağlanır.İğnenin pala kısmına balık başı veya benzeri
şekillerde kurşun dökülerek zoka iğneler yapılır.Oltaya yakalanan balık kurtulmak için çırpınır ve
kendi etrafında döner bu sırada misinanın kopması ve dolaşıp bir yere takılma ihtimali vardır bunu
önlemek için iğnenin biraz gerisine fırdöndü takılır.İğnenin dibe çökmesini önlemek için
yüzdürücüler,su üstüne çıkmaması için ise kurşun ağırlıklar kullanılır böylece olta iğnesi istenen
derinlikte tutulmuş olur.Bir misinaya çok sayıda iğne bağlanarak oltalar hazırlanır bu oltalara
parekete(paragat) ve çapari denir.
AĞLAR
Ağlar genellikle serpme ağlar,uzatma(salma) ağlar,sürütme ağlar,çevirme ağlar ve sabit ağlar olarak
gruplandırılır.
TUZAKLAR
Tuzaklar genellikle ıstakoz ve ahtapot avlamada kullanılır.
TARIM DERSİ DERS NOTLARI:2
BALIK AVLAMA METOTLARI
Küçük akarsularda yapılan balık avcılığı daha çok akarsuyu ağla kapatmak ve balıkların ağa
takılmasını sağlamak şeklindedir.Serpme ile de avcılık yaygındır.Olta ile yapılan avcılık daha çok
zevk içindir. Göl ve Denizlerde kıyıya yakın yerlerde iri balıkları yakalamak için kullanılan
oltaların en yaygınları paragat(parekete) ve çaparidir.Paragat ile
mercan,mersin,mersin,orfoz,levrek,orkinoz,istavrit ,mezgit,kılıç, yayın balığıdır.Çapari ile
palamut,torik,tirsi,lüfer,çinakop,sardalya,kılıç balıkları avlanır.Denizde fazla balık avlamak ancak
ağ ile mümkündür.
BALIKLARIN SAKLANMASI
Balıkçıların balık sattıkları yere balıkhane denir.Balıklar soğuk hava depolarında temiz bir ortamda
saklanmalıdır.Çabuk dondurma tesislerinde balıklar dondurulurken besin değerlerini korurlar ve
satılıncaya kadar tazeliğinden bir şey kaybetmezler.
BALIK SAKLAMA METOTLARI:
1- Güneşte kurutularak saklama
2- Tütsüleme ile saklama
3- Tuzlayarak saklama
4- Salamura içinde saklama
5- Konserve yapılarak saklama
6- Dondurarak saklama
Balıkların Nakliyesi,Tüketici arz ve kontrolü
Yakalanan balıkları bozulmadan kıyıya getirmek için buz parçacıkları kullanılır.Oradan da satıcılara
ulaştırmak için soğuk hava düzenli araçlar kullanılır.
Yakalanan balıkların etleri yiyecek olarak,kemikleri ve diğer kısımları hayvansal yem olarak
kullanılır. Ayrıca balıklardan balık yağı da üretilir.
BALIK HASTALIKLARI
1- Frunkulosis
2- Solungaç hastalığı
3- Yüzgeç hastalığı
4- IPN
5- VHS
6- Parazitler
|
