Tarımsal Zararlı Böceklerle Biyolojik Savaşta Bacillus thuringiensis ’in Önemi
Bacillus thuringiensis halen kullanılmakta olan bioinsektisitlerin en tanınanı ve önemlisidir. İlk defa 1901 yılında Japonya’da ipek böcekleri üzerinde keşfedilmiş, daha sonra Almanya’da 1911 yılında Thuringia kentinde yeniden keşfedilerek, ismini oraya izafen almıştır. B. thuringiensis fakültatif, anaerob, toprak kaynaklı ve gram pozitif bir bakteridir. Bakteri sporulasyonu anında böcekler tarafından yenildiğinde toksik maddelere dönüşen protein yapıda kristaller oluşturmaktadır. Bu kristaller içerdikleri endotoksinler ile böceklerin mide çeperini oluşturan hücreleri tahrip ederek sindirimi engeller.
Endotoksin üreten protein yapıdaki kristal toksinler (Cry toxins) ve konukçulara göre özelleşmektedirler. Farklı Bu toksinler Cry-1, Cry-2, Cry-3, Cry-4 ve Cry-5 gibi yaklaşık otuz farklı grupta kategorize edilmektedir. Bunların herbiri farklı böcek gruplarına özelleşmişlerdir. Örneğin B. thuringiensis var. kurstaki ırkı tarafından üretilen Cry-1 toksinleri Lepidoptera (Kelebekler) takımına bağlı türler üzerinde etki gösterirken, B. thuringiensis var. tenebrionis ırkı tarafından üretilen Cry-3 toksinleri Coleoptera (Patates Böceği) ve B. thuringiensis var. israilensis ırkı tarafından üretilen Cry-4 ile Cry-16 toksinleri ise Diptera (Sivrisinekler, Meyve Sinekleri v.b.) takımı türleri üzerinde etkili olabilmektedir. Cry-2 toksinleri ise hem Lepidoptera hem de Diptera takımına bağlı türler üzerinde etkili olabilmektedir. Cry-5 toksinlerinin ise Lepidoptera ve Coleoptera takımı türlerini etkilemektedirler. Bu özelleşmiş etki Cry grupların alt gruplarına inildikçe daha da spesifikleşir. Örneğin Cry 1 Ab Yeşilkurdu ve salkım güvesini etkiler iken Cry 1 C Pamuk yaprakkurdu ve aynı cinse bağlı kelebek türleri etkilemektedir. İşte bu özelleşmiş etki B. thuringiensis bakterinin bu denli önemli olmasının sebebidir. Bakteriden fermantasyon yolu ile elde edilen toksik yapılar sadece hedeflenen organizma üzerinde etkili olmakta bunun dışında yakın akraba canlılara bile etki göstermemektedir. Bu günümüzde gelişen tarımsal savaşta son derece önemli bir özelliktir. Bunun yanında doğadan elde edilmiş olan bu bakterinin insanlara bir etkisinin olmaması, uygulamadan sonra hasat için bekleme süresinin olmaması diğer önemli bir avantajdır. Dünyada pek çok önemli tarımsal zararlıyı (salkım güvesi, yeşilkurt, elma içkurdu, harnup güvesi, yaprakbükenler, şeftali filizgüvesi v.b.) kontrol altına almada kullanım ruhsatı olan ve ticari olarak da üretilen onlarca B. thuringiensis esaslı mikrobial ilaç vardır. Bu doğal kaynaklı mikrobial etmenler üzerinde uzun yıllardır çalışmalar yapılmaktadır. Yapılan bu çalışmalar ile mevcut preparatların etkinlikleri arttırılmakta ve daha fazla zararlının kontrolü hedeflenmektedir. Önceleri 1 mg bakteri solüsyonu içerisindeki bakteri sayısı 4000 IU/mg iken günümüzde bu miktar 32000 IU/mg dır. Aynı zamanda bu ürünlerin en önemli handikabı olan ve kullanımlarını sınırlayan çevre koşullarına mukavemetlerinin arttırılması da çalışmaların ana konularındandır. Bu hedefe yönelik olarak geliştirilen formulasyonlar bakterinin güneş, radyoaktif ışınlar, sıcaklık, yağış v.b. ekolojik koşullardan daha az etkilenmesini ve dolayısıyla etkinliğinin artmasını sağlamıştır.
Ülkemizde bu tipte ürünler önemli tarımsal zararlılardan salkım güvesine karşı kullanım ruhsatı almıştır. Bunun yanında yeşilkurt, limon çiçek güvesi ve harnup güvesi gibi diğer önemli zararlılara karşıda ruhsat çalışmaları yapılmaktadır.
B. thuringiensis esaslı bioinsektisitlerin etkinliğini etkileyen önemli faktörler aşağıdaki gibi
sıralanabilir;
- Bacillus thuringiensis esaslı bioinsektisitler böcek yumurtaların açılmasına çok yakın dönemde (karabaş döneminde) uygulanırsa maksimum etkiyi gösterir,
- Bu sebeple üreticilerimizin erken uyarı sistemi operatörleriyle çok yakın işbirliği içinde olmaları ve ilaçlama uyarısının ilk veya en geç ikinci günü bu ürünlerin uygulaması yapılmalıdır,
- Bacillus thuringiensis esaslı bioinsektisitler havanın serin olduğu sabah erken saatlerde uygulanırsa kalıcılığı ve etkililiği maksimum seviyeye yükselmektedir,
- Bu tipteki bioinsektisitler böcekleri hastalandırarak öldüren doğal ürünler olduğu için böceğin ölümü birkaç gün alabilmektedir. Ancak bu dönemde böcek hareketsizdir ve beslenmez,
- Bu tipteki ilaçlar kullanılır iken ilaçlama suyunun asitliğine dikkat edilerek mümkün oldukça PH’sı 7 veya 7 den az sular tercih edilmelidir,
- Bacillus thuringiensis esaslı bioinsektisitler organik tarım ve entegre mücadele programları ile üretim yapılan tarımsal işletmeler için önemli bir çözüm seçeneğidir. .
Bacillus thuringiensis’li biopestisitlerin avantajları ve dezavantajları;
Avantajları;
a) Diğer ilaçlara göre etki şekli farklı olduğundan zararlılar üzerinde direnç oluşturmaz.
b) Uygulanması kolaydır. Her türlü yer aleti ile yerden ve uçak ile havadan püskürtülebilirler.
c) Kalıntı problemi yoktur.Her zaman hatta hasat zamanı bile kullanılabilirler.
d) Toksik özelliklerinin uygunluğu nedeniyle kullanıcılar için hiçbir riski yoktur.
e) Arılara,kuşlara ve faydalı böceklere zararsızdır.
f) Bilhassa bal arılarının bulunduğu bölgelerde,arılara zehirsiz olduğu için emniyetle kullanılabilir.
g) İnsan ve çevre sağlığı bakımından en emin ilaçlar olup ev bahçelerinde de
kullanılması tavsiye edilmektedir. | 