Yalan Nedir?

Daha önceden başkalarını aldatmak için tasarlanmış ve belli bir amaca yönelik düzenlenmiş beyanlar yalan olarak tanımlanmaktadır. Diğer davranış bozukluklarında olduğu gibi; “gerçek” ve “gerçek olmayan” kavramlarının bilişsel olarak anlamlandırılamadığı çocukluğun ilk dönemlerinde yalanın temelleri atılır. Ancak 6–7 yaşlarından itibaren bilinçli yalan söyleme söz konusu olabilir.

Çocuğun kendine model aldığı anne- babanın kendilerinin yalan söylemesi veya bazı nedenlerle çocuğun söylediği yalanları pekiştirmesi kalıcı bir davranış bozukluğu oluşturur.

Yalan söyleme davranışım oluşum sebeplerine göre tasnif etmek mümkündür. Çağlar 1981) yalan çeşitlerini 13 başlıkta incelemiştir:

Dedikodu nedir? Ne değildir?

Hiç bir insanoğlu tanımam ki dedikodu yapmamış olsun ya da başka kişilerin dedikodularına mevzu olmamış olsun. Ve hangimiz dünyamızın dedikodu ve söylentilerden arındırılmasını istemez?

Aslına bakarsanız dedikodu, bazen gerçeklere dayanan, bazen ise gerçeklerle alakası olmayan  bir bilgi alışverişidir bana göre. Ve dedikodu çoğunlukla insanların özel yaşamını konu alır kendine. Kadınlara has bir özellikmiş gibi tanımlanan dedikodu erkekler tarafından yapıldığında sohbet ya da muhabbet olarak adlandırılır. Gerçekte dedikodu yapmak tek bir cinse özgü bir durum değildir. Duygusal durum, kişilik özellikleri, toplumsal ve moral değerler dedikodu yapmanın nedenlerini açıklayabilir belki.

Söylenti ise söylentiye karışmış kişiler için çok büyük önemi olan olaylarla ve konularla ilgilidir. Ve bunların doğruluğu da yanlışlığı da ispat edilmiş durumda değildir. Söylentiler çoğunlukla belirsiz durumlara açıklık getirme çabası izlenimini verir, oysa dedikodu yapmak daha çok kişisel nedenlere dayanır. Belki de söylentiler hayatın getirdiği belirsizliklerin üstesinden gelmenin bir yoludur.

İnsanlar genelde tam bilgi sahibi olmadıkları ama merak da ettikleri şeylerin dedikodusunu yaparlar. Ya da varolan bir durumun normal kabul edilen standartların dışında yer almasından dolayı ilgilenirler. Bunların dışında bir sebep de negatif yansıtma olarak nitelendirdiğim ( kıskançlık ) durum gerçekleşmektedir. Haydi bir tane sebep daha uydurayım. Paylaşılan ortak alan küçüldükçe, uğraşılan konular ve yaşanılan hayatlar sığlaştıkça ortak payda dedikodu objesi olmaktadır. Bu çerçeveden baktığımda dedikodu daha az zararlı bazen de tamamen zararsız bir nitelik kazanmaktadır.

Oysa ki söylenti daha grupsal bir içerik taşır bana göre. Yaşadığınız mahallede, çalıştığınız iş yerinde ortaya çıkan bir söylentiye zamanında müdahale edilmezse oluşabilecek hasarları düşünmek bile istemem. Dedikodu çoğu zaman yapıldığı ortamda kalmasına karşılık söylenti bazen sınırları da aşar şekillerde görülmüştür. (Atatürk'ün sirozdan değil de planlı ve kasıtlı şekilde öldürüldüğü söylentisi hala daha devam eder.)

İnsanlar ne zaman ki kendi hayatlarına eleştirel anlamda bakabilecekler ve ne zaman kendi hayatları hakkında karar alma mekanizmalarını düzgün olarak çalıştırabilecekler belki o zaman dedikodunun da anlamı ve fonksiyonu ortadan kalkacaktır. Zaten herkes kendi hayatını insan olmanın doğasından kaynaklanan şekilde kendine özgü yaşasa başkasının hayatı ile ilgilenmeye ne vakit ne de fırsat bulacaktır.

Hırsız / hırsızlık

Düzenbaza, kötü ahlaklı, dedikoducu kimseye, kaçamak olarak söz dinleyen kimseye, yetişkin kız için dünürcüye, talebe için ilme, Hırsız bazen misafire, hastalanmaya, Hırsızın hasta bulunan evden bir şey alıp götürmesi hastanın vefatına, bir şey çalmadan gitmesi hastanın iyileşmesine; Tanınmayan hırsız Azrail Aleyhisselam'a; bilinen hırsız, kişiden ilim, sanat yahut bir mesele öğrenmek isteyen kimseye, Salih kimseler için hırsız hayırlı haber ve gelişmelere, fasıklar için çirkin işlere, Kendisinin hırsızlık yapması kişinin evine hırsız girmesine; gizlenen bir şeyi çalmak faiz yemeye yahut zina işlemeye delalet eder.