Osman Nedim Tuna Hayatı ve Yapıtları

Prof. Dr. Osman Nedim Tuna, 1 Ocak 1923 yılında Düzce’de doğdu. İstanbul Kabataş Erkek Lisesi Fen kolundan mezun oldu (1941). 1941 yılında istanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Kimya Mühendisliği bölümüne girdi. Bu bölümde öğrenim gördüğü yıllarda, Edebiyat Fakültesi Türkoloji bölümünde Prof. Dr. Reşit Rahmeti Arat’ın bir dersini dinledi. O ders kendisini çok etkiledi ve Türkoloji öğrenimi görmeye karar verdi. 1950 yılında Mukayeseli Türk Dili alanında “Orhon Yazıtlarının İmla Kaideleri ve Fonolojisi”; (XVII+459 s.) adlı tezini savunarak Türkoloji bölümünden diplomasını aldı.

1952′de askerliğini yaptı. 1953′ten 1959′a kadar Bayındırlık ve Sanayi Bakanlıklarında devlet hizmetinde bulundu. 1959-1961′de Türk Dil Kurumunda uzman, 1961- 1962′de üç kurucudan biri ve ilk as başkan sıfatı Ue Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü’nde çalıştı.

1962-1968′de Amerika’da University of Washington’da (Seattle; Wash.) Nicholas N. Poppe idaresinde Türkoloji, Mongolistik, Altayistik, Lengüistik alanlarında doktorasını tamamladı ve Ph. D. unvanını aldı. Tezi, Studies on Nahjul-Faradis: A Methodfor Turkic Historical Dialectology (3+V+444 s.)’dir. 1963-1969 yıllarında aynı yerde müstakillen Türkoloji programının bütün derslerini verdi. 1969′dan 1976′ya kadar University of Pennsylvania (Philadelphia, PA.)’da kendisinin kurup geliştirdiği Türkoloji bölümünde lisans, lisans üstü, doktora dersleri verdi ve iki Türkoloji doktoru yetiştirdi.

1982′de Türkiye’ye döndü ve gönüllü olarak İnönü Üniversitesi’ne (Malatya) katılarak Eğitim Fakültesi, Türk Dili ve Edebiyatı Eğitimi Bölümü’nü kurdu. Aralık 1983′ten Ekim 1984′e kadar ve Nisan 1987′den Aralık 1989′a kadar Bölümün Başkanlığını yaptı. 15.11.1984′te doçent oldu; aynı yıl Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, Türk Dil Kurumu üyeliğine, 1987′de Türkoloji Uygulama Kolu Başkanlığına seçildi, 29.12.1989′da Profesör unvanını aldı. 31.12.1989′da İnönü Üniversitesi’nden emekli oldu. Bu tarihten 1991 eğitim-öğretim yılı sonuna kadar İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi’nde ücretli Öğretim Üyesi olarak çalışmalarını sürdürdü.

Prof. Dr. Osman Nedim Tuna pek çok ikna edici delile dayanarak Türkçe’nin en asgari 8.500 yaşında olduğunu hesaplamıştır. Sümer ve Türk Dillerinin Tarihî İlgisi ve Türk Dilinin Yaşı Meselesi adlı Türkçe ile Sümerce arasındaki benzerlikleri açıkladığı eseri yaklaşık 20 yıllık çalışmalarının tamamını kapsamaktadır.
1962’de doktora için gittiği Amerika’da, bu konudaki çalışmalarını yoğunlaştırmış ve 1982’de çalışmalarını topladığı Sümer ve Türk Dillerinin Tarihî İlgisi ve Türk Dilinin Yaşı Meselesi adlı eseri, altı başlık altında toplanmıştır: 1. Giriş; 2. Sümerce Türkçe Ses Denklikleri ‘Kurallar’; 3. Malzemenin Tartışılması, Metod ve Yorum; 4. Sonuç; 5. Son Söz; 6. Bibliyografya ve Kısaltmalar.
Türk Dünyası El Kitabında Ural-Altay dilleri hakkında bir yazısı vardır. Türk dilinin Altay dillerinden geldiğini ispata giriştiği bu yazısında bunun örneklerle açıklamasını yaparak Türk diliyle ilgili bir çok bilgiyi bizlerle paylaşır. İnönü Üniversitesinde de görevde bulunmuştur, İnönü Üniversitesinde yer alan konferans salonlarından birine onun adı verilmiş durumdadır.

1997 yılının Haziran ayında İstanbul’da Kadıköy’deki evinde sabaha karşı beyin kanaması geçirerek kısmi felç oldu. Bir ay kadar yoğun bakımda kaldıktan sonra 22 Temmuz 1997′de özel bir uçakla Amerika Birleşik Devletleri’ne gönderildi. Vefat ettiği tarihe kadar evinde hemşire gözetiminde ailesi tarafından tedavisine devam edildi. 17 Temmuz 2001 Salı günü Türkiye saati ile 14.10′da kontrol için yatırıldığı hastanede vefat etti. ABD’de toprağa verildi.

Kitapları

• Altay Dilleri Teorisi, Türk Dünyası Araştırmaları Yayını:6, Istanbul, 1983.
• Sümer ve Türk Dillerinin Tarihi İlgisi ile Türk Dilinin Yaşı Meselesi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 1990.

Seçme Makaleleri

• "Türkçede Tekrarlar", Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C.III, No:3-4 (Kowalski Özel Sayısı), İstanbul, 1949, s.429-477.
• "Türkçede Tekrarlar", Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C.IV, No:1, Istanbul, 1950, s.39-81.
• "Bazı İmla Gelenekleri, Bunların Metin incelenmelerindeki Önemi ve Orhon Yazıtlarında Birkaç Açıklama"; Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1957, s.41-81.
• "Köktürk Yazıtlarında Ölüm Kavramı İle İlgili Kelimeler ve 'Kergek Bolmak' Deyiminin İzahı"; VII. Türk Dili Kurultayı'nda Okunan Bilimsel Bildiriler, 1957, Ankara 1960, s.131-148.
• "Köktürk Yazılı Belgelerinde ve Uygurcada Uzun Vokaller" Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten 1960, s.213-282.
• "Mongolian Hpagspa Text and 118 Turkish Translation in the Collection of Curiosities" by Osman Nedim Tuna and James E. Bosson, JSFOu, No:63, article 3, Helsinki, 1963, 16 s.
• "On the Phonetic Values ofthe SymbolsUsed in Some of the Texts in Kökturkish Script", CAsJ vol. IX, No:4, Wiesbaden, 1962, s.241-263.
• "Türkçenin Sayıca Eş Heceli İkilemelerinden Sıralama Kaideleri ve Tabii Bir Konson Dizisi", Türk Dili Arasstirmalan Yilhgi Belleten 1982-1983, s.163-228 + iki tablo.
• "Türkçede Transitive-Causative 'Geçişli-Ettirgen' Fiiller ve Bunlarla ilgili Morfoloji ve Öğretim Meselelerinin Çözümü" Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, C.XXIV-XXV, istanbul 1986, s.381-428.
• "Türk Dilinde Sayılar Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Deneme", Sabahattin Zaim'e Armağan, İktisat Fakültesi Mecmuası, 1994/B-3, C.l-4, İstanbul 1996, s.1055-1076.