Paleontoloji Bilimi, Paleontolojinin Yöntemleri ve Paleontologlar
Paleontoloji
Paleontoloji, yeryuvarının oluşumundan başlayan milyarlarca yıllık süreç içinde ilk canlılardan günümüze gelinceye değin yeryüzünde yaşamış olan mikro, makro ve omurgalı organizmaları inceleyen, bunların gelişimlerini ve birbirleriyle ilişkilerini araştıran bir jeoloji alt bilim dalıdır.
Paleontoloji terimi ilk olarak 1825 yılında DUCROTAY DE BLAINVILLE tarafından ortaya atılmış ve 1834'te FISHER VON WALDHEIM tarafından da ilk olarak jeoloji literatürüne katılmıştır.Sözcük anlamıyla Yunancada Paleos: Eski, Onto: Varlık. Logos: Bilim sözcüklerinden türetilmiştir ve " Eski Varlıklar Bilimi " olarak adlandırılmıştır. Üzerinde yaşadığımız canlı küre (Biyosfer) milyarlarca yıldır canlılar alemini barındırmaktadır. Tortul kayaçlar arasında yer alan bu organizma kalıntıları (fosiller), en eski katmanlardan jeolojik devirler boyunca oluşan çökel istifleri içinde yeryuvarı tarihinin kanıtlarını oluşturmuşlardır. Yerkürenin jeoloji tarihi gelişiminde etkilendiği ilki 250 milyon yıl, ikincisi 65 milyon öncesine dayanan dönem içinde kesintiler dikkate alındığında, bazı hayvan ve bitki gruplarının meteor yağmurları, volkanik faaliyetler kıtaların hareketleri sonucunda soyları tükenmiş olmalarına karşın; kara, göl ve denizleri ile biyosferdeki yaşam kendini yenileyerek bazı yeni canlı gruplarını oluşturmuştur.
Paleontolojinin Konusu, Dalları ve İlişkili Bilim Dalları
Paleontoloji, eski canlı kalıntılarını (fosiller) ilkel ya da basit yapılı olanlarından başlamak kaydıyla evrimsel çizgi içinde daha gelişmiş karmaşık organizmalara doğru sistemli bir sıra içinde inceler. Paleontolojinin temel konusunu öncelikle milyarlarca yıllık omurgasız ve omurgalı organizmaların tanımlanmaları, sınıflandırılmaları ile soy ağaçlarının ortaya konulması, evrimsel değişim ve dönüşüm olaylarının saptanması oluşturmaktadır. Paleontolojinin temel konusu içindeki incelemeler " Sistematik Paleontoloji " (Taxonomy) ana dalı kapsamında yapılmaktadır. Bu paleontoloji dalıyla saptanan hayvan ve bitki toplulukları ve bunların yeryüzü ölçeğindeki yayılımları ve yaşları; jeolojik devirler boyunca kara ve deniz alanlarının dağılışı, iklim koşulları, çökelme ortamları ve bunlara bağlı olarak gelişen petrol, kömür ve sedimanter maden yataklarının bulunduğu düzeylerin saptanmasında yardımcı olmaktadır.
Paleontoloji geçmiş zamanlardaki organizmaları araştırdığı için, canlı varlıkları inceleyen bilim dalı olan " Biyoloji " ile de yakın ilişkilidir. Biyolojiye aynı zamanda " Neontoloji " adı da verilmektedir, Zooloji (hayvan bilim) ve Botanik (bitki bilim) bu bilimin ana dallarını oluşturmaktadırlar. Bu bölümlenme geçmişe uyarlandığında Paleontoloji, Paleozooloji ve Paleobotanik (Fitopaleontoloji) dallarına ayrılmaktadır. Paleozooloji de kendi içinde Omurgasız Paleontolojisi (Invertabrate Palaeontology) ve Omurgalı Paleontolojisi (Vertebrate Palaeontology) olarak iki alt bölüme gruplanmaktadır. Protista (Protozoa) adıyla sınıflanan tek hücreli hayvanlar alemi ile diğer önemli fosil mikroorganizmaları inceleyen Paleontolojinin diğer bir dalı da Mikropaleontoloji (Micropalaeontology) dir. Bu dal içinde bitki polen ve sporları, nannoplanktonlar ve kitinozoa fosilleri " Palinoloji " alt dalı kapsamı içinde incelenmektedirler.
Sistematik Paleontoloji'yi temel alarak paleontolojiyi Paleozooloji, Jeokronoloji ve Paleoortamlar alt bölümlenmeleriyle ilişkilendirmek olanaklıdır (CLARKSON, 1986). Paleozooloji bölümündeki incelemelerde Fonksiyonel morfoloji (fosil organizmalardaki iskeletlerin yada yapıların işlevleri ve diğer benzerleriyle karşılaştırılması), Fosil organizma ve büyüme (fosil organizmaların ergin duruma gelene kadar büyüme çizgisi içinde geçirdikleri değişimler) ve Evrim (karşılaştırmalı anatomi, embriyonoloji, genetik ve topluluk konularının jeolojik dönemler içinde değerlendirilip çeşitli ortam parametreleri irdelenerek geçmiş zamanlarda yaşamış organizmaların günümüze kadar geçirdikleri değişim ve dönüşümlerin ortaya konulması) konuları önemli öğeleri oluşturmaktadırlar.
Jeokronoloji bölümü; jeolojik tarih sıralanımı içinde yerkabuğunun en eski katmanlarından üste doğru sıralanmış katman serilerinin içerdikleri fosillerden yararlanılarak jeolojik zamanın belirlenmesi ve milyon yıl mertebesindeki zaman dilimleri baz alınarak bir jeoloji zaman ölçeğinin oluşturulmasıyla uğraşır. Bu özelliğiyle Jeokronoloji, Genel Jeolojinin önemli dallarından olan Stratigrafi'nin ana disiplinlerinden birisidir. Fosillerin oluşturdukları topluluklar ve yaşadıkları ortamlar ve de yaşları bakımından, Stratigrafi'nin ana bölümlerinden Biyostratigrafi (Biostratigraphy) ve Kronostratigrafi (Chronostratigraphy, Geochronometry) ile birebir ilişkilidir. Biyostratigrafi; kaya topluluklarını fosil kapsamlarına göre tanımlayarak, fosilleri ilk ortaya çıkışları ve son görünümlerine göre belli bir zamanda oluşmuş kaya topluluklarını karakterize edecek biçimde birimlere ayırır ve bunların korelasyonlarıyla uğraşır. Kronostratigrafi; kaya birimlerinin jeolojik zaman içerisindeki sınıflamasıyla ilgilidir, jeolojik zamanının bölümleri karşılık geldikleri kronostratigrafi birimlerinin adlarını alırlar. Kronostratigrafi birimi jeolojik zamanın belirli bir süresi içinde oluşmuş kaya topluluğu olduğu için Jeokronoloji birimleriyle Kronostratigrafi birimleri arasında sıkı bir ilgi vardır. Biyostratigrafi birimlerinin sınırları, Kronostratigrafi birimlerinin sınırlarıyla çakışabilir ve kesişebilir (DOYLE, BENNETT ve BAXTER, 1995).
Paleontoloji sistematiğinin ilişkili olduğu diğer önemli bir disiplin de Paleoortamlar (Palaeoenvironments) dır. Paleoortamlar denildiğinde Paleoekoloji (Palaeoecology) ve Paleobiyocoğrafya (Palaeobiogeography) alt dallarında yapılan çalışmalar önem kazanmaktadır. Paleoekoloji; jeolojik devirlerde yaşamış organizmaların yaşadıkları ortamları ve birbirleriyle olan ilişkilerini araştırır. Paleobiyocoğrafya ise, fosil organizmaların yaşamış oldukları zaman dilimindeki yayılmış oldukları coğrafik alanları (kara, deniz, göl, vb.) saptamaya yönelik incelemelerde bulunmaktadır.
Paleontolojinin çeşitli alt disiplinleri ve ilişkileri Şekil 1.1'de gösterilmiştir. Paleontolojik araştırmalar, bir anlamda biyolojik incelemeler ve yeryuvarının kayıtlarının tutulduğu stratigrafik dizilim içinde geçmişin araştırılmasına ışık tutmaktadır. Paleontolojik sonuçlara ulaşmak, sistemli bir stratigrafik ve sedimantolojik bilgi birikimini gerektirmektedir. Kaya çökelme ortamlarının tanımlanmasında temel bileşen fosil organizmaların yaşama ortamlarının belirlenmesidir. Yeryuvarının oluşumundan günümüze geçirmiş olduğu değişimler ki, bu 4.5 milyar yıllık süreci kapsamaktadır, ilk canlıdan başlayarak en gelişmiş organizmalara kadar oluşan değişim ve dönüşümler (Evrim), jeolojinin önemli alt disiplinlerinden Tarihsel Jeoloji'nin inceleme konuları arasında yer almaktadır. Bu bakımdan Paleontoloji ile Tarihsel Jeoloji arasında yakın planda ilişkibulunmaktadır.
PALEONTOLOJİ YÖNTEMLERİ
Fosil örneklerinin toplanması, incelemeye hazırlanması, inceleme, fosil formlarının belirlenen yönlerde kesitlerinin hazırlanması ve istenilen tanımlayıcı şekillerin eldesi, tanımlama; paleontoloğun çalışmalarının başlıca aşamalarını oluşturmaktadır. Bu çalışma aşamaları öncelikle sahada başlatılarak laboratuvarda sürdürülmektedir.
Paleontoloji Bilimi Hakkında
Paleontoloji ya da taşılbilim ya da fosilbilim, fosilleriveri olarak kullanarak dünyada yaşamın tarihini yazmak amacını taşıyan bilim dalıdır.
Latince palaios (eski) onto (varlık) ve logos (bilim) kelimelerinden türemiştir. Eski varlık bilimi olan Paleontoloji; Stratigrafi, Sedimantoloji, Tarihsel Jeoloji,Biyoloji, Ekoloji, Coğrafya, Klimatoloji ve Evrim ile yakın ilişkilidir.
Fosilbilim fosil bilim ya da taşıl bilim olarak da bilinir. Bir başka tanımlamayla, ölmüş varlıkların “fosil” olarak isimlendirilen taşlaşmış kalıntılarından ya da izlerinden hareketle, jeolojik zamanda yaşamış olan canlıların en ilkelinden günümüzdeki en gelişmiş olanlarına değin geçirdikleri gelişmeleri, çeşit ve şekilleri, yaşama ortamları, ortaya çıkışları ve yok oluşlarıyla, zaman ve mekandaki dağılış ve yayılışlarını araştıran bilim dalıdır. İlk paleontoloji araştırmaları Leonardo da Vinci tarafından, Mısırdan getirilmiş kireçtaşında nummulitesleri görmesiyle yapılmaya başlanmıştır. Da Vinci Nummulites’in, bir organizma kalıntısı olduğunu anlamıştır.
Fosilbilim iki çeşit olarak incelenir. Bunlar;
- Makropaleontoloji: Mikroskopta incelenmeyen, makro büyüklükteki fosilleri araştıran paleontolojinin alt dalıdır.
- Mikropaleontoloji: Çıplak gözle incelenemeyen, ancak mikroskopla incelenebilen fosilleri araştıran paleontolojinin alt dalıdır.
Fosilbilim bu şekilde araştırmalarıyla yer ilmi olan jeolojiye de yardımcı olmaktadır. Bu şekilde yapılan araştırmalar neticesinde tam olarak zamânımıza kadar gelebilmiş fosil zincirine rastlamak mümkün olabilir.
Paleontolog kimdir?
Paleontolog , milyon yıllar önceki hayatı inceleyen bilim dalı olan paleontoloji ile uğraşan bilim insanı sıfatıdır.
Ünlü Paleontologlar, Fosil Avcıları, Bilim İnsanları:
Alex Rasnitsyn = Böceklerde uzmanlaşmış paleontolog.
Benjamin Franklin Mudge = Çeşitli su canlısı fosilleri toplamaya başlayarak paleontolojiye katkı sağladı.
Mary Anning = Fakir ama gururlu T-Rex fosilini kimselere para karşılığı vermek istemedi.
Sankar Chatterjee = Mezozoik döneme ait fosilleri incelemiş bilim insanı.
Stephen Jay Gould = Evrimle ilgili ilginç teoriler öne sürmüş biliminsanı.
Robert Bakker = Dinozorların sıcak kanlı olduğuna olan inancı tamdı.
Rinchen Barsbold = Moğolistan’daki en ünlü paleontolog.
Jose F. Bonaparte = Güney Amerika’nın en önde gelen paleontoloğu.
Robert Broom = “Memeli – benzeri” sürüngenler hakkında ilk uzmanlaşanlardan.
Barnum Brown = Bu ünlü fosil avcısı P.T Barnum’un sanını almış.
William Buckland = Bir dinozor cinsine isim veren ilk kişi.
Edwin H. Colbert = Kıta ayrılması teorisinin kanıtlanmasında çok yardımı dokundu.
Edward Drinker Cope = 19. yüzyılın “Kemik Savaşı” kahramanlarından : )
Georges Cuvier = Türlerin neslinin tükenebildiğinin farkına varan ilk paleontolog.
Charles Darwin = Dünyaya evrimi duyuran kişi.
Dong Zhiming = Bu Çinli paleontolog çok sayıda dinozor fosili keşfetti.
Sue Hendrickson = Çok iyi korunmuş halde bir T-rex fosili bulmasıyla ünlendi.
Edward B. Hitchcock = İlk dinozor ayak izi kaşiflerinden.
Jack Horner = Jurassic Park filmindeki Sam Neill karakterinin ilham kaynağı.
Lawrence M. Lambe = Kanadalı ilk ve en ünlü fosil avcılarından.
Joseph Leidy = New Jersey’nin resmi dinozorunun ismini o verdi.
Gideon Mantell = Iguanadonu keşfettiği için itibar görmeyi hak ediyor.
Othniel C. Marsh = Charles Drinker Cope ile birlikte “Kemik Savaşı” kahramanları içerisinde yer alıyor : )
Hermann von Meyer = 19. yüzyıl Almanya’sının en saygın paleontoloğu.
John H. Ostrom = Dinozorların kuşlara evrildiğini farkeden ilk bilim insanı.
Henry F. Osborn = Tyrannosaurus Rex’e isim veren adam.
Richard Owen = “Dinozor” kelimesini türeten adam.
Harry Seeley = Dinozorları ornitişya ve saurişya olarak ikiye ayırdı.
Paul C. Sereno = TV neslinin en popüler paleontoloğu.
Ernst Stromer von Reichenbach = Tüm fosil buluntuları II. Dünya Savaşında tahrip oldu : (
Patricia Vickers-Rich = Dinozorlara çocuklarının isimlerini vermeyi seven Avusturalyalı paleontolog : )
Joan Wiffen = Yeni Zelanda’da dişiyle tırnağıyla önemli keşifler yapmış fosil avcısı. | 
