Evsel Katı Atıkların Toplanması ve Taşınmasında ve Tehlikeli Atıkların Taşınması için Uygun Teknolojiler Raporu
Bu raporda evsel nitelikli atıklar ile tehlikeli atıkların toplanması ve taşınması için gerekli stratejiler geliştirilmiştir. Toplama yöntemleri, toplama sırasında kullanılan konteynır ve araç türleri ve boyutları tartışılmış; standartlar tavsiye edilmiştir. Yapılan tavsiyeler, mevcut Türk Katı Atıkların Kontrolü ve Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmelikliği’ne ve ilgili AB mevzuatına uygundur. Bu raporda, katı atıkların kaynakta ayrı toplanması ve ekonomiye geri kazandırılmasına özellikle önem verilmiştir.
1.1. Metodoloji
Atık toplama yöntemleri il ilgili yaklaşımlar, Çizelge 1'de verilen kriterlere göre yapılmaktadır:
Çizelge 1: Atık toplama yöntemleri*
|
Kriter
|
Yöntem
|
|
Toplanan fraksiyonlar
|
- Karışık toplama
- Kaynakta ayrı toplama
2.1. Entegre sistemler
2.2. İlâve sistemler
|
|
Kullanılan konteynır sistemi
|
- Sistemsiz toplama
- Yükleme- boşaltmalı toplama
- Değiştirmeli toplama
- Tek yönlü poşetli toplama
|
|
Atık kaynakları
|
- Evsel atık
- Evsel nitelikli ticarî ve endüstriyel atıklar
- Tehlikeli atıklar
3.1. Tıbbî atık
3.2. Endüstriyel atık
3.3. Tehlikeli evsel atıklar
|
|
Toplama sorumluluğu
|
- Belediye tarafından toplama
- Toplama hizmetlerinin özelleştirilmesi
|
*) Çizelge 1 danışman tarafından yapılan diğer raporlarda verilen bilgilerden özetlenerek hazırlanmıştır.
Bölüm 2'de, toplama işlemlerinde kullanılan konteynır kriterlerine göre toplama yöntemleri açıklanmakta ve tartışılmaktadır. Ayrıca, kullanılan kutu ve konteynırlar için standart ve teknik özellikler verilmektedir. Bölüm 3'te, toplama taşıtları ile ilgili bilgi verilmektedir. Burada verilen bilgiler, genellikle hem çöplerin karışık toplanması, hem de kaynakta ayrı olarak toplanması durumları için geçerlidir. Değerlendirilebilir atıkların kaynakta ayrı toplanması yaklaşımı ve bu durumda dikkate alınması gereken hususlar, Bölüm 4'te ayrıntılı şekilde tartışılmıştır. Bölüm 2 - 4, evsel ve evsel nitelikli atıklarla ilgilidir. Tehlikeli atıkların toplanması, Bölüm 5 ve 6'da tartışılmıştır. Toplama sorumluluğu ile ilgili bilgiler, Bölüm 7'de verilmiştir.
2. Çöp Kutuları ve Konteynırları
2.1. Konteynır Türüne Göre Toplama Yöntemleri
2.1.1. Sistemsiz Toplama
Sistemsiz toplamada, çöp için kullanılan kaplar, herhangi bir standarda tabi değildir. Bu durumda konut sakinleri, çöplerini kendi temin ettikleri poşet, teneke vb. kaplara doldurup belirli bir yere veya yol kenarına bırakırlar.
Bu sistemler, belediyeler için düşük maliyet ve organizasyon kolaylığından dolayı avantajlı görünebilir. Özellikle yerleşimin yoğun olduğu ve sokakların dar olduğu bölgelerde bu toplama yöntemi kolaylık sağlar. Ancak, atıkların açıkta kalması, poşetlerin yırtılması, bazı atıkların doğrudan açık olarak sokağa atılmasından dolayı, ciddî hijyenik problemler meydana gelebilir. Kullanılan poşetler çoğu zaman bu maksat için üretilmediğinden, yırtılmakta ve bunlardan çöp suları sızmakta; tenekeler ise paslanmakta ve yine sızıntıya sebebiyet verebilmektedirler. Kış aylarında, ayrıca küller yayılmakta ve rahatsızlık yaratan bir toz ortamı oluşmaktadır. Ayrıca, çöpler genellikle evlerin önünde yığıldığı için, bu evlerin zemin katlarında oturan sakinler hem görüntü hem de sağlık açısından rahatsız olabilmektedirler. Ayrıca, kokuların oluşmasından ve genel görünümden duyulan rahatsızlık, haşere çekme (fare, kene, sokak kedileri) gibi olumsuz etkiler de söz konusudur. Belediyeler, bu etkileri azaltmak için çoğu zaman günlük toplama yapmak zorunda olduklarından, konteynır için yatırım maliyeti söz konusu olmasa da sık toplamadan dolayı bu yöntem yine de ekonomik değildir.
Sistemsiz toplamanın uygulandığı yerlerde, çöp poşetlerinin seyyar hurdacılar tarafından karıştırılması da yaygındır. Bu gayrı resmî çalışmalar belediyelerle anlaşarak organize edilmediği ya da hurdacı destekli kaynakta ayrı toplama sistemine dönüştürülmediği müddetçe çeşitli rahatsızlıklara sebebiyet vermeğe devam edecektir. Bu rahatsızlıkların başında, özellikle poşetlerin açılması ve çöplerin sokaklara yayılması gelmektedir. Ayrıca, hurdacıların bu şekilde karışık çöpten malzeme ayıklaması, kendi sıhhati ve çalışma koşulları açısından da sakıncalıdır.
Türkiye'de sistemsiz toplama hâlâ oldukça yaygındır. Bunun için var olan çeşitli sebeplerin en önemlileri aşağıda sıralanmıştır:
- Özellikle büyük şehirlerde çoğu mahallede sokak ve ortak alanlarda büyük konteynır yerleştirmek için yer yeterli alan yoktur. Evler genellikle bahçesiz ve mutfaklar ufak oldukları için, konut sakinlerine konutlarında uygun çöp kutusu bulundurmayı kabul ettirmek zor olmaktadır./1/.
- Belediyelerin temizlik işleri için ayırdıkları bütçeler, yeterli sayıda konteynır almak için yeterli değildir.
- Konut sakinlerine çöp kutusu aldırmak için belediyenin yaptırım gücü yetmemekte veya siyasi nedenlerden dolayı yaptırım gücü kullanılamamaktadır.
Genel olarak, sistemsiz toplama evsel ve evsel nitelikli diğer çöpler için tavsiye edilen bir yöntem değildir. Ancak, bazı fraksiyonların toplatılması için bu yöntem yine de uygun olabilir. Bunlar:
- Kaba çöpler (mobilya ya da beyaz eşya atıkları gibi)
- Evlerde ayrı toplanmış ve hurdacı, hayır kurumu ya da başka ticarî bir kuruluş tarafından toplanan balyalanmış veya paketlenmiş kâğıt atıklar.
|
