Keneler Hakkında Bilgi ve Kenelere Karşı Alınacak Tedbirler

Kene eklembacaklılar türünden bir haşere olup yaklaşık 900 türü bulunmaktadır ve bu böceğe dünyanın her yerinde rastlanmaktadır. Kenenin birçok türünde göz bulunmaz fakat bazı türlerde ise göz vardır. Canlılar üzerinde kan emerek beslenirler. Kenelerin vücutları basıktır ve karınları esnektir. Bu esneklik sayesinde vücut ağırlıklarının 50 katı kadar emebilirler. Kenelerde bulunan 8 adet ayak ve bu ayaklar üzerinde bulunan vantuzlar sayesinde canlıların üzerinde rahatça tutunabilirler. Keneler ormanlık alanlarda, ağaçlar üzerinde olmak üzere doğal ortamlarda da bulunabilirler. Hayvan ahırları, kümes ve kuş yuvaları yani akla gelen her yerde kene haşeresine rastlamak mümkündür. Keneler canlılar üzerinden kan emerek beslenen haşereler olmasından dolayı canlılar arasında hastalık ve mikrop taşımaları yüksektir.

Kenelerin Sebep Olduğu KKKA Hastalığı

Sendroma ilk kez 1944 yılında Batı Kırım'da rastlanmıştır. Afrika dışında Türkiye dahil birçok Asya ve Doğu Avrupa ülkesinde rastlanmıştır. Sendrom Türkiye'de ilk kez 2002 yılında ortaya çıkan epidemi sırasında tanımlanmıştır.

Sendromun insanlardaki sporadik enfeksiyonu genelde Hyalomma kenesinin ısırığı nedeniyle olur. Yine de hastalığı bulaştırabildiği bilinen 30 kene türü mevcuttur. Sığır, koyun ve keçi gibi çiftlik hayvanlarının yanı sıra, tilki gibi vahşi hayvanlarda da etken virüse rastlanmıştır. Ayrıca kuşlara ve küçük memelilere de bulaşabilir. Afrika-Avrupa arasında göç yolu bulunan bazı kuşlarda virüse rastlanması kuşların virüsün kıtalararası geçişini sağlamış olabileceği fikrini doğurmuştur.

Enfekte çiftlik hayvanlarının etinin işlenmesi veya yenmesi sonucu insanlarda ortaya çıkabilir. Ayrıca enfekte olmuş kan ve kusmukla temasa geçmiş sağlık (hizmeti) çalışanlarında da görülmüştür. Nozokomiyal yol bilinen bir bulaşma yoludur. İnsanlara bulaşmasının yaygın bir yolu da kene ısırığıdır. Bunların dışında enfekte hastalarla temas da bulaşmada önemli bir etkendir.

İlk kene ısırığından itibaren yaklaşık 2 ile 12 gün arasında değişen bir enkübasyon süresi vardır. Hastane kaynaklı enfeksiyonlarda ise (nozokomiyal enfeksiyon) enkübasyon süresi 3 ile 10 gün arasında değişir.

Enkübasyon süresinin ardından grip-benzeri semptomlar görülmeye başlar. Bunlar yaklaşık bir hafta sonra dinebilir. Bununla birlikte hemoraj belirtileri rahatsızlığın ilk 3-5 gününde görülmeye başlar: öncelikle duygudurumda dalgalanma, ajitasyon, zihinsel karmaşa ve boğaz peteşileri. Daha sonra burun kanaması, kanlı idrar vekusma görülür. Karaciğer şişer ve ağrır. Bunların dışında trombositopeni ve lökopeni laboratuvar bulguları arasındadır. Ayrıca aspartat aminotransferaz (AST), alanin aminotransferaz (ALT) ve laktat dehidrogenaz (LDH) oranlarında yükselme görülür.

Semptomların ilk ortaya çıkışından 9-10 gün sonra hastalar iyileşme belirtileri gösterir, fakat %30'u rahatsızlığın 2. haftasında ölür.

Vücuda Kene Yapıştıysa Ne Yapmalı?

Vücuda yapışmış kenenin çıkarılmasıyla ilgili olarak; kene tutunmaları sıklıkla ağrısız meydana geldiği için, çoğu kez kişiler keneyi tutunduktan çok daha ardından (günlerce), hatta kene kan emerek şiştikten ardından fark ederler. Kene ne kadar kısa sürede vücuttan uzaklaştırılırsa rahatsızlık riski de o kadar azalır. Beden üzerindeki keneler öldürülmemeli ve patlatılmamalıdır. Keneleri vücuttan uzaklaştırmak amacıyla, kenelerin üzerine sigara basmak, kolonya, gaz yağı, alkol ve benzeri kimyasal ürünler dökmek benzeri yöntemlere başvurulmamalıdır. Vücuda tutunan kene, hiç vakit kaybedilmeden çıplak el ile dokunmamak şartıyla, bir kene kartı, eldiven, kağıt mendil, bez veya naylon poşet benzeri materyal kullanılarak, ezmeden, patlatmadan hemen çıkarılmalıdır. Vücuda tutunan veya hayvanların üzerinde yer alan keneler kesin olarak çıplak el ile öldürmemeli ve patlatılmamalıdır. Kene vücuttan çıkartıldıktan sonra, tutunma yeri su ve sabunla temizlenmeli ve daha ardından tentürdiyot ve baticon benzeri antiseptik bir solüsyon uygulanmalıdır. Vücuda tutunan kenelerin uzaklaştırılması işlemini kişiler kendileri yapabilirler. Eğer kişi keneyi kendi çıkaramayacaksa en yakın sağlık kuruluşunda çıkarılması sağlanmalıdır. Vücuduna kene tutunan kişiler kendilerini 10 gün süreyle halsizlik, iştahsızlık, ateş, kas ağrısı, baş ağrısı, bulantı, kusma veya ishal benzeri bulgular yönünden izlemeli ve bu belirtilerden bir veya bir kaçının ortaya çıkması halinde derhal en yakın sağlık kuruluşuna müracaat etmelidirler.

Kenelere Karşı Alınacak Tedbirler Nelerdir?

Endemik bölgelerde kişisel korunma önlemleri:

1. Kenenin aktif olduğu dönemlerde kenelerin bol bulunabileceği alanlardan kaçınılmalıdır.

2. Kene ısırmasını önlemek için giysilere ve deriye repellent (sinek, böcek savar) uygulamalıdır.

3. Giysilerin ve cildin düzenli olarak kene açısından kontrolü yapılmalı ve kene varsa çıkarılmalıdır.

4. Kimyasal madde kullanımı kenelerin kusmasına neden olacağından, keneler mekanik olarak yavaşça ve tek bir hareketle parçalanmadan çıkarılmalıdır.

5. Uzun çorap, bot, uzun pantolon giyilmeli ve pantolon çorabın ya da botların içine, tişörtün alt kısmı da bele yerleştirilmelidir.

Endemik alanlarda çiftlik hayvanları ile uğraşan kişiler kendilerini korumak için ek önlemler almalıdır:

1. Deriye (örn.DEET) ve giysilere (örn.permentin) repellent (böcek kovucu, itici sıvı) sürülmelidir.

2. Derinin, infekte doku ve kanla temasını önlemek için eldiven ve koruyucu giysiler giyinmelidir.