Solvent nedir? Solventler Hakkında Ayrıntılı Bilgi
Bir katıyı, sıvıyı ya da gaz çözünen maddeyi çözerek çözelti oluşturan sıvı ya da gaz maddedir. Günlük hayatta en yaygın çözücü sudur. Yaygın olarak kullanılan diğer çözücüler organik (karbon içeren) kimyasallardır. Bunlara organik çözücüler denir. Çözücülerin genellikle kaynama noktaları düşüktür ve kolaylıkla buharlaşır ya da damıtma yoluyla ayrılarak arkalarında çözünmüş maddeyi bırakırlar. Genellikle çözelti içinde çözücüler çözünen maddeden daha fazla bulunur. Çözücüler aynı zamanda bir karışımdan çözünebilir birleşikleri çıkarmak içinde kullanılabilir, örneğin çayın sıcak su ile demlenmesi gibi. Çözücüler genellikle berrak ve renksiz sıvılardır ve çoğunun karakteristik bir kokusu vardır. Organik çözücüler, kuru temizleme ilacı (tetrakloroetilen gibi), boya inceltici (toluen, terebent gibi), tırnak cilası çıkarıcı ve yapıştırıcı çözücüsü (aseton, metilasetat, etilasetat gibi), leke çıkarıcı (heksan gibi), deterjan, parfüm içeriği (etanol) olarak ve kimyasal sentezde kullanılır. Su dışında diğer inorganik çözücülerin kullanışı genellikle kimya araştırmaları ve bazı teknolojik süreçlerle sınırlıdır.
Solventlerin Zararları Nelerdir?
- Çok fazla miktarda toksik solvente maruz kalınması durumunda deri, göz, ciğerler veya diğer organları tahriş olabilir ve hatta direk zarar görebilir. Bu duruma maruz kalmamak için, kullanılan ürünün “Güvenlik Bilgi Formu” incelenmeli ve gerekli önlemler alınmalıdır.
- Soluma veya yutulması durumunda hemen ortaya çıkan, mide bulantısı, kusma, baş ağrısı, boğaz yanması, bitkinlik, hızlı veya düzensiz kalp atışı, zor nefes alma gibi semptomlara sebep olur. Bazı solventle içe çekildiğinde kansere, böbrek veya sinir sistemi bozukluğuna, baygınlığa neden olabilir.
- Gözlere teması durumunda , gözde yanma, yaşlanma, kaşınma veya kızarıklığa sebep olabilir. Gözlerin uzun süre solvent buharına maruz kalması durumunda geçici görme bozukluğu, sürekli kaşıntı veya kalıcı görme bozukluluğuna neden olabilir.
- Deri ile teması durumunda ise deride kuruma, kabuklanma, yanma, kaşıntı, isilik bigi rahatsızlıklara neden olur. Derinin solvent ile fazla maruz kalması durumunda ise solvent deriden geçerek kana karışabilir ve kalıcı hastalıklara neden olabilir.
Solvent zararlarından korunmak için bir kaç öneri:
En önemli şey, zararlı olduğunun bilinmesidir. Özellikle markasız veya ucuz boya, tinerler gibi çok fazla solvent içeren ürünler alınmamalıdır. Solvent içeren ürün kullanıldığında ortamı çok iyi havalandırmalısınız. Koruyucu maske ve eldiven hatta gözlük kullanılmalı. Solvent içeren ürünlerin vücutta herhangi bir yere temasından kaçınılmalıdır. Eğer uygulama yapılmış ortamda ağır bir solvent kokusu var ise orada durulmamalı ve mekan iyi bir şekilde havalandırılmalıdır. Ambalaj üzerindeki talimatlara uyulmalıdır. Ürün Güvenlik Bilgi Formu istenmeli ve uyarılar dikkate alınmalıdır.
Maalesef bu zararlarına rağmen solventler bir çok alanda kullanılmak zorunda. zararı en aza indirilmiş su bazlı ürünleri Avrupa Birliği yasalarına (VOC limits) uygun bir şekilde üretiyoruz. Çevre ve insan sağlığına her zaman önem veren bir anlayış ile AR-GE faaliyetlerimiz devam ediyor.
Endüstride hemen hemen her üretim sektöründe yağ giderme ve temizlik vb. işlemlerde solvent kullanılır. Halojenli ve halojensiz olmak üzere ikiye ayrılan solventler, içerdikleri kimyasal maddelerin özelliklerine göre tehlikeli madde ve kullanım sonucunda da tehlikeli atık özelliği gösterirler. Halojensiz solventler, alifatik ve aromatik hidrokarbon bileşimleridir. Halojenli solventlere ise örnek olarak , metilklorit, etiklorit, etilenklorit, trikiloretanol, kloroform, kloretan bileşikleri, klorlanmış benzinler ve klorlanmış fenol verilebilir.
Solvent içeren ürünler nelerdir?
- Temizleme ve yağ giderme maddeleri
- Boya çıkarıcılar
- Boya, vernik, cila ve reçineler
- Yapıştırıcılar
- Mürekkep ve mürekkep çıkarıcılar
- Pestisitler
- Kozmetikler
Solventlerin yarattığı tehlikeler nelerdir?
Solventler içerdikleri maddelere göre insan sağlığını farklı şekilde etkileyebilir. Solventlere maruz kalındığında, kaza olma ihtimali artabilir. Sürekli olarak bazı solventlere maruz kalındığında ise, kişilerin sağlığı üzerinde uzun süreli etkiler oluşabilir. Örneğin deri iltihabı oluşumu gibi. Sağlık üzerinde diğer muhtemel etkileri de maruz kalınan solventin özelliğine göre değişir. Çalıştığınız ortamda,
- Solventlerin buhar ve gazlarını solunuyorsanız,
- Solventler cilt ile temas edip, absorblanarak içeri alınıyorsa,
- Sıvı solventler yutuluyorsa,
bunlara bağlı olarak çeşitli etkiler görülebilir. Örneğin,
- Endüstride, oldukça yaygın olarak kullanılan organik solventlerle cilt temas ettiğinde egzema oluşur.
- Halojenli solventlerden bazıları, beyin, böbrek ve karaciğerde zarara neden olabilir.
- Metilpentanon gibi bazı solventler, düşük konsantrasyonlarda bile gözde ve burunda tahrişe ve baş ağrısına neden olur.
Ayrıca, solventlerin birçoğu yanıcı, uçucu, kolay buharlaşıp ortama zehirli veya patlayıcı gaz karışımları verebilen özelliğe sahiptir. Bazı solventlerin kanserojenik, ekotoksik, mutajenik ve uyuşturucu etkileri olabilir. Bunun dışında solventler su için zehirlidir Özellikle halojen içeren solventler, yanmaları sonucunda dioksin ve furan gibi zehirli gazlar oluşturur.
Solvent üreticisinin yükümlülükleri:
Solvent içeren ürünler 11.7.1993 tarih ve 21634 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği kapsamındadır. Bu yönetmelik hem solvent üreticisi hem de kullanıcılar için yükümlülükler içermektedir.
Solvent üreticisi;
- “Güvenlik Bilgi Formlarının Hazırlanmasına İlişkin Tebliğ” kapsamınca Güvenlik Bilgi Formunu hazırlayarak alıcı, kullanıcı ve depolayıcıyı ilgilendirmekle yükümlüdür. Güvenlik Bilgi Formlarının profesyonel kullanıcılar ile tehlikeli kimyasalları depolayanlara iletilmesi zorunludur. Alıcının bilgilendirilmesinden üretici , ithalatçı ve dağıtıcı müteselsilen sorumludur.
- Güvenlik Bilgi Formları, madde/müstahzar ve şirket/iş sahibinin tanımı, bileşim/içindekiler hakkında bilgi, tehlikelerin tanıtımı, ilk yardım tedbirleri, kaza sonucu yayılmaya karşı tedbirler, kullanma ve depolama, maruz kalma kontrolleri/kişisel korunma, fiziksel ve kimyasal özellikler, kararlılık ve reaktivite, toksikolojik bilgi, ekolojik bilgi, bertaraf bilgileri, taşımacılık bilgisi, mevzuat bilgisi ve diğer bilgiler olmak üzere 16 başlığı içerecek şekilde hazırlanmalıdır.
- Solventler, yönetmelik hükümlerine uygun olarak etiketlenmelidir. Etiket, üretici bilgileri, kimyasalin adi ve kapali formülü, ürünün ticari adi, amaçlanan kullanim alani ve içerigine giren maddelerin tehlike sembolleri, risk ve güvenlik kodlari, kimyasal tanimi ve etkin madde yüzdesi ve diger katki maddeleri ve en azindan bunlarin grup tanimlarini içerecek sekilde etiketlenmelidir.
- Solventler, normal depolama ve tasima kosullarinda, sizma, kaçak, dökülme, bulasma vb. yollarla ambalaj disina çikmalari önlenecek sekilde ambalajlanmalidir.Ambalajin sekli ve etiketleri, genel görünüm ve kapsamlari açisindan, gida maddelerinin ambalajlari ile ayni ve karistirilabilir benzerlikte seçilmemelidir.
- Solventler, çevre ve insan sagligina zarar vermeyecek sekilde depolanmalidir. Bu maddelerin kötü amaçli veya sorumsuz kisilerin eline geçmemesi ve amaç disi kullanilmamasi için gerekli önlemler alinmalıdır.
Solvent kullanıcısı;
- Üretici veya saticidan Güvenlik Bilgi Formunu temin etmelidir.
- Ürün etiketi ve Güvenlik Bilgi Formunda yer alan depolama, tasima, kullanma talimatlarını uygulamalidir.
Solvent içeren maddeleri kullanirken nelere dikkat edilmelidir?
* Is Sagligi ve Güvenligi Mevzuatina uygun olarak gerekli kisisel koruyucu donanim ve kiyafetleri kullanin.
* Halojen içeren solventli maddelerden kaçinin.
* Solventlerinizi tasarruflu olarak kullanin.
* Solvent içermeyen su bazli ürünlerin kullanimini tercih edin.
* Her bir islem için ayri solvent yerine çok amaçli bir solventin kullanilmasini tercih edin.
* Solventleri ya da solvent içeren ürünleri sadece iyi havalandirilan yerlerde kullanin.
* Bu maddeleri kullanirken, etiketlerin üzerindeki tehlike bilgilerine ve güvenlik önerilerine dikkat edin.
* Solvent ve solvent içeren maddeleri hiçbir zaman kanalizasyona atmayin.
* Solvent veya solvent içeren herhangi bir ürün ile cilt temasindan kaçinin ve gereken yerlerde koruyucu giysiler kullanin.
* Cildinizden boya, yag vb. maddelerin giderilmesi için kesinlikle solvent kullanmayin.
* Is sirasinda solvent kullanirken yemeyin ve sigara içmeyin. Ayrica çalistiktan sonra, yemeden ve içmeden önce ellerinizi iyice yikayin.
* Toksik gaz olusturabilen klorlu solvent bu-hari içerebilecek olan alanlarda sigara içmeyin, kaynak yapmayin, atesle yaklasmayin ve çiplak ates kullanmayin.
* Solventleri kapali konteynirlarda saklayin ve solvent atiklari için sizdirmaz konteynırlardır.
kullanin.konteynerlerin altina sizma ve dökülmeyi önleyici tablalar yerlestirin.
* Kapali alanlarda, gerekmedikçe ve uygun havalandirma olmadikça solvent içeren maddeler kullanmayin ve bu alanlarda gerektigin-de uygun maskeler kullanimini saglayin.
Solvent ve solvent içeren atıklar ne yapilmalidir?
Solventler kullanim ömrünü doldurdugunda atik haline gelmektedir. Belli bir bölümü buharlasarak ortam havasina karismakta ve havalandirma ve proses bacalari sayesinde atmosfere hava emisyonlari seklinde verilirken belli bir bölümü de ortam havasina karisir. Ortam havasindaki solvent gerekli ölçümler yapilarak “Is Sagligi ve Güvenligi Mevzuati”na uygun isyeri ortam havasini saglayacak önlemler alinmalidir. Çalisanlara gerekli kisisel koruyucu ekipmanlar saglanmalidir. Bacadan atilan emisyonlar da “Endüstriyel Kaynakli Hava Kirliliginin Kontrolü Yönetmeligi”nde verilen sinir degerleri ve kosullarini saglamalidir.
Atik haline gelen solventler, içerdigi maddenin özelligi itibariyle “Tehlikeli Atiklarin Kontrolü Yönetmeligi”ne göre tehlikeli atik olarak adlandirilir ve yönetmelik hükümlerine göre tehlikeli atiklar; Çevre ve Orman Bakanligi’ndan lisansli veya geçici lisans almis solvent geri kazanim tesislerinde islenmelidir. Ayrica bu tesislere nakliyesi Valiliklerden lisans almis nakliye araçlari ile yapilmalidir. |
