Haşil Prosesinin Teknik İncelemesi ve Bir Uygulama
Emel Ceyhun SABIR
Çiğdem SARPKAYA
Haşıllama işleminin amacı ipliklere dokunabilirlik özelliği kazandırmak gibi görünse de, dokumada randıman ve kaliteyi arttırmak, düzgün bir kumaş yüzeyi elde etmek, terbiye işlemleri sırasında kolaylıkla ve liflere zarar vermeden sökülebilmesi, ham ve mamul kumaş maliyetlerini arttırıcı olmaması gibi amaçlar da haşıllama işleminin amaçlarındandır. Haşıl prosesinde düşük maliyette kalitenin ve verimliliğin geliştirilmesi için yapılan çalışmalar optimum haşıllama koşullarının belirlenmesi, kurutma enerjisinin azaltılması için alternatif kurutma tekniklerinin araştırılması, çözgü kopuş tahmini için yapılan çalışmalar ve haşıl maddesinin geri kazanımı vb. gibi şeklindedir. Hari ve Tewary yapmış oldukları çalışmada, yüksek nem oranlarının iplik kalitesi özelliklerini arttırıp arttırmadığı ya da dokuma aşamasında haşıllanmış ipliklerin dokunabilirliğinde oluşan zararları azaltıp azaltmadığını belirlemeye çalışmışlardır [1]. Eken, dokuma makinesinin randımanını artırmak ve kumaş kalitesini yükseltmek için yapılan haşıllama işleminin çözgü iplik özellikleri üzerine yaptığı etkileri belirlemiştir [2]. Trauter ve Stegmaier 1992 yılında yaptıkları çalışmada haşıllama derecesi ayarlanması konusunda Institut für Textil und Verfahrenstechnik (ITV) tarafından 1982’de teklif edilen sistemin düzeltilmiş ve geliştirilmiş biçimini sunmuşlardır [3]. Kovacevic ve ark. yapmış oldukları çalışmada, dokuma makinesindeki her bölümden alınan çözgü ipliğinin kırılma gücü, farklı dokuma makinelerinde aynı çözgüden alınan 3 farklı dokuma kullanılarak ölçmüşlerdir. Çözgü
ipliklerinin deformasyonunu simule etmek için çözgü leventlerinden örnekler almışlar ve çözgü deformasyonunda en uygun dokuma tipi ve makindeki her kesimde oluşan dokuma prosesi tespit edilmiştir [4]. Sabır ve Sarpkaya, tekstil işletmeleri için önemli olan ve dokuma randımanını etkileyen haşıl prosesinin geleneksel uygulamaları, haşıl prosesi maliyeti ve haşıllama işlemi sırasında karşılaşılan sorunları incelemişlerdir. 1000 m çözgü haşıllama
maliyetinin 214 TL olarak tespit etmişlerdir [5]. Djordjevic ve diğerleri, pamuklu çözgü ipliklerinin haşıllama prosesinde kullanılan akrilik asid ve kopolimer akril amid solüsyonunun reolojisi hakkında bir çalışma yapmışlardır [6]. Bütün bu çalışmalar haşıl prosesinin önemini açıkça ortaya koymaktadır. Haşıllama Prosesi, dokuma prosesi öncesi yürütülen ve dokuma işleminin performansını doğrudan etkileyen, işletmede kapladığı fiziki alan (yaklaşık 60 m), tükettiği enerji (buhar eldesinde harcanan enerji doğal gaz enerjisi olup ayda 150.000 standart m3’tür. Haşıl makinesinin çekmiş olduğu elektrik enerjisi ise saatte 32 kW’dir), çevreye verdiği atık miktarı (kullanılmış haşıl çözeltisinde mevcut bulunan haşıl maddeleri, atık su) ve proseste uzmanlık gerektiren yönüyle incelenmesi gereken önemli bir prosestir. Bu çalışmada, haşıl prosesine göre iplik türleri, işletme haşıl prosesi verileri, haşıl maddeleri ve haşıl prosesi iş etüdü anlatılmış ve haşıl prosesine etki eden parametreler belirlenmiştir. Ne 28/1
Pes/Vis 20/80 harman iplik seçilerek bu iplikler 28, 30 ve 40 Ns/m2 viskozite, 50 ve 70 m/dk hızlarda haşıllanarak haşıl alma oranı, iplik rutubeti, çözgü mukavemeti ve dokuma makinesi randımanı ölçülerek ölçüm sonuçları değerlendirilmiştir.
|
