KAYA ŞEVLERİN STABİLİTE ANALİZİ
H. Suha AKSOY
Şev genel anlamda “yatay yada mevcut arazi yüzeyi ile belirli bir açı yapan kitle” olarak tarif edilebilir (Cernica, 1995; Das, 1994). Şev stabilitesi (heyelan problemi), uzun yıllar boyunca zeminle uğraşan mühendisleri çok yakından ilgilendirmiştir. Bu ilginin nedeni, şev stabilite bozukluklarının dep-remler, sel baskınları, kasırgalar gibi doğal afetlere benzer olarak ciddi can ve mal kayıplarına yol aça-bilmesidir (Laman v.d., 2006).
Nüfus artışı ve ihtiyaçların artmasına paralel olarak uzun süre dengede kalan doğal yamaçlar, insanların kazı, drenaj koşullarını değiştirme, bitki örtüsünü kaldırma gibi müdahaleleriyle dengesini yitirebilmektedirler. Ayrıca yamaçların doğal ne-denlerle stabilitesi bozulabilmektedir. Karşılaşılan bu problem karsısında çalışmalar, heyelanların ve şevlerin stabilitesinin incelenmesi, stabiliteyi arttırı-cı önlemlerin alınması, ekonomik ve güvenli proje-lendirilme alanlarında yoğunlaşmıştır. Çalışmalar bir taraftan stabilite analiz metotları üzerine yapı-lırken diğer taraftan da laboratuar metotları ve mevcut metotların geliştirilmesi yönünde olmuştur. Bugün, heyelanlar araştırmacılar için hala zorlu problemler oluşturmaktadır. Heyelanların stabilizas-yonu etkenlerin fazlalığı nedeniyle her zaman kesin çözüm getirilemeyen bir konudur. Yeryüzü geomet-risinin yarattığı doğal şevler ve bu şevler üzerinde inşa edilen yapıların tasarımları, stabiliteleri güven-lik ve ekonomik açıdan mühendislerin çok ilgilen-dikleri konulardır. Artan nüfus ve teknolojik geliş-melere paralel olarak konut ihtiyacı, çoğalan yollar, problemli zeminler üzerindeki yüksek dolgular, barajlar, büyük ve derin kazılar beraberinde stabilite problemlerini de getirmektedir (Demir v.d., 2006).
İnceleme alanını kapsayan Bingöl Genç yö-resi, yağışların fazla ve donma çözülme etkisinin çok görüldüğü bir bölgedir. Bu çalışmada Genç böl-gesinde özellikle yağışlardan sonra görülen malze-me akması, kaya yuvarlanması ve toptan kayma olaylarına karşı önlem alınması gerekmektedir. Bu amaçla arazide incelemeler ve laboratuvar deneyleri yapılmıştır.
2. MATERYAL VE METOT
Yapılan çalışmada şev stabilitesi problemleri görülen bölgede yapılmış sondajdan elde edilmiş ve-riler ve yine sondajdan elde edilmiş numuneler üze-rinde yapılmış deneylerin sonuçları kullanılmıştır. Şev stabilite analizleri için Slope isimli programdan yararlanılmıştır.
Sondajlardan elde edilen numuneler labora-tuarda 7x7x7cm3 boyutlarında 3 adet küp numune haline getirilmiş ve tek eksenli basınç deneyine tabi tutulmuştur. Sonuç olarak ortalama mukavemet 275MN/m2 elde edilmiştir.
Sondajlara ve laboratuvar deneylerine daya-nılarak yapılan, kayaların kitlesel davranışlarını genel olarak göstermek için kullanılan en uygun sistem RMR (rock mass rating – kaya kitle sınıfı) sistemidir. Aşağıdaki tablodan da görülebileceği gi-bi kaya kitlesinin dayanımı, RQD değeri, süreksizlik aralığı, süreksizlik durumu, çatlak suyu koşulları gibi faktörlere belli puanlar verilmektedir.
| 
