Üreteç Nedir?
Üreteçleri kısaca herhangi bir devrede devrenin uç noktaları arasında potansiyel fark yaratmak için kullanılabilen elemanlar olarak tanımlayabiliriz. Üreteç basit bir pil de olabilir, güçlü bir aküde yani devrenin ihtiyacına göre değişir.
Diğer bir tanımla; Üreteç, iki nokta arasında sürekli bir potansiyel fark meydana getirmek üzere bir takım enerjileri elektrik enerjisine çeviren sistemlerdir.Örneğin kimyasal enerjiyi elektrik enerjisine çeviren piller, hareket enerjisini elektrik enerjisine çeviren dinamo ve alternatör. Birim yükün devreyi tamamen dolanabilmesi için üretecin ürettiği enerjiye, o üretecin “elektro motor kuvveti (EMK)” denir
En Kısa Şekilde Üreteç; Herhangi bir enerjiyi (kimyasal, mekanik, ısı, ışık), elektrik enerjisine dönüştürendevre elemanına üreteç veya kaynak denir. Kısaca elektrik enerjisi üreten devre elemanıdır.
Üreteçler Nasıl Bağlanır?
1. Seri Bağlı Üreteçler: Seri bağlı üreteçlerin her birinden eşit şiddette akımçekilir. Dolayısıyla üretecin tükenme süresinden bir kazanç yoktur.Üreteçlerintoplam elektromotor kuvveti, her birinin elektromotor kuvvetlerinin toplamınaeşittir. εT = ε1 + ε2 + ε3 dür. Üreteçler seri bağlı olduğundan içdirençlerinin toplamı, rT = r1 + r2 + r3 olur.
2. Ters Bağlı Üreteçler: Bir üretecin (–) kutbunu diğer üretecin (–) kutbuna ya da (+) kutupların birbirine bağlanmasıyla elde edilen bağlama şekline ters bağlama denir. Ters bağlamada emk lar birbirini yok edici yönde etki yapar. Eğer ters bağlı iki üreteç özdeş ise toplam emk sıfır olur. εT= |ε1 – ε2| dir. Büyük emk değeri küçük emk değerinden çıkarılır.Üreteçler ters bağlı olsa da iç dirençler seri bağlıdır. Dolayısıyla toplam iç direnç rT = r1+ r2 olur. Şekildeki gibi, ikiden fazla üreteç var ise, önce seri bağlı olanların emk ları toplanır. Sonra diğer emk ile aradaki fark alınır. Örneğin, ε1 + ε2 > ε3 ise, toplam emk, εT = ε1 + ε2 – ε3 olur.
3. Paralel Bağlı Üreteçler: Bir üretecin (+) kutbunu diğer üretecin (–) kutbuna bağlanmasıyla elde edilen bağlama şekline seri bağlama denir. Üreteçlerin (+) kutbu bir noktada (–) kutbu da başka bir noktada olacak şekilde birleştirilerek oluşturulan bağlamaya, paralel bağlama denir.Paralel bağlı üreteçler özdeş seçilir. Özdeş olmaması durumunda devre analizi için yeni kurallar gereklidir.
- Paralel bağlı üreteçlerin devreye verdikleri akımlar eşit olur.
- Toplam emk üreteçlerden birinin emk sına eşittir. εT = ε dir.
- İç direnci önemsiz paralel bağlı üreteç sayısının artması devreden geçen akım şiddetini etkilemez. Fakat üreteç sayısı arttıkça her bir üreteçten geçen akım azalır ve üreteçlerin tükenme süreleri artar.
- Paralel bağlamanın özelliği gereğince, toplam iç direnç rT=r/n den bulunur.
Hafıza Etkisi ve Üretecin Ömrü
Ni – Cd pillerde, pil tam sarj olmadan kullanılmaya baslar ve kapasitesinin tamamı kullanılmadan da sarj edilir ve bu kullanma sekli sürekli devam ederse kapasitede geçici bir kayıp olabilir. Bu olay hafıza etkisi olarak tanımlanır.ya da NiCd hücreler hakkındaki bir iddia, her ne kadar geçerliliği tartışmalı ise de, ‘hafıza etkisi.’ Bu etkiye göre; tümüyle boşalmadan doldurulan bir NiCd hücre, bu doldurma işleminin başlatıldığı sıradaki kapasitesini daha sonra ‘hatırlıyor’ ve izleyen hizmet dönemi sırasında, kapasitesi o düzeye inince, gerilimini ansızın düşürüyor.
Eğer çalıştırdığı aygıt gerilim düşüklüğüne bir süre dayanabilirse, gerilim tekrar yükseliyor ve kalan kapasitenin kullanımına, bir şey olmamış gibi devam edilebiliyor. Aksi halde, pilin yeniden doldurulması ihtiyacı doğuyor. Uzun süreli asırı sarjı takibeden ilk desarjda da bu tip kayıp görülebilir. 2-3 ayda birkaç kez pil tam sarj edilir ve kapasitesinin tamamı kullanılırsa bu hafıza etkisi silinip baslangıçtaki kapasitesine yeniden ulasılabilecektir. Son yıllarda pil üretim teknolojisinde saglanan gelismelerin sonucunda bahis konusu etki asgari düzeyde kalmaktadır.
Li ion pillerin en belirgin kusuru kullanım ömürlerinin üretim tarihlerinden itibaren başlamasıdır. Üretildiklerinden sonra şarj edilseler de edilmeseler de ömürleri üretim tarihinden itibaren azalmaya başlamaktadır. Ancak bu kusur muhtemel müşterilere (topluma) pek duyurulmaz.%100 Şarj seviyesindeki ve çoğunlukla 25°C derece sıcaklıkta bulunan tam dolu tipik bir dizüstü bilgisayar pili, geri dönüşü olmayacak şekilde her yıl kapasitesinin %20 sini kaybeder. Bu kapasite kaybı ürünün üretim tarihinden itibaren başlar ve pil hiç kullanılmasa bile devam eder.
Değişik depolama/saklama dereceleri değişik pil ömrü kayıplarına yol açmaktadır. 0°C derecede %6, 25°C derecede %20 ve 40°C derecede %35 kayıpla karşılaşılabilir.Eğer lityum iyon pil %40 dolu olarak depolanırsa/saklanırsa pil kapasitesindeki kayıp değerleri düşer. Bu değerler %40 dolu pilde 0°C derecede %2′ye, 25°C derecede %4′e, 40°C derecede ise %15′e düşer.Eğer pil %0 a kadar boşaltılırsa bu durum “tam boşaltma” olarak adlandırılır ve bu durum pilin kapasitesini düşürür. Yaklaşık olarak 100 tam boşaltma pilin kapasitesinde %75 ten %80′e kadar bir kapasite kaybına yol açar. Dizüstü bilgisayarlarda ya da cep telefonlarında kullanıldığında bu kayıpların anlamı üç-beş yıllık bir kullanımın ardından pilin kapasitesinin kullanılamayacak kadar düşecek olmasıdır.
kaynak: renkliweb.com | 
