Matbaanın İcadı ve Tarihi

Matbaa Gutenberg’in yaşadığı dönemden 7 yüzyıl öncesinde uzakdoğuda kullanılmaya başlanmıştır. Matbaayı ilk Çinliler kullanmıştır. Kağıdı da ilk çinliler kullanmıştır. Çinliler ilk matbaayı milattan sonra 593 yılında kurmuşlar, ilk üretilen matbaa ise ağaç oyma tekniği kullanarak kurulmuştur. M.S 700’dePekin’de ilk basılı gazete çıkarılmıştır. Ayrıca 8. yy'da Japonya’da da baskı yapıldığı bilinmektedir. Tarihde bilinen en eksiksiz basma kitap olan Tianemmen ruloları da yine 868 yılında Çin’de basılmıştır. İlk matbaalarda kalıp kelimeler halinde baskı yapan Çinliler 1040yılına gelindiğinde tek tek harf kalıpları ile baskı yapmayı denemişlerdir. Bunu deneyen ise Pi Sheng’dir. Matbaa 9.YY’da Uygurlular sayesinde batıya kaymıştır. Mısır da 4. YY’dan itibaren matbaa kullanmıştır. Ama bunun Mısırda mı yapıldığı yoksa Çin’den mi geldiği bilinmemektedir. Yine Mısır’da 9. ve 10. YY’larda Arapça metinler basılmıştır.

Avrupa’ya ise matbaa İslam Dünyası’ndan geçmiştir. 15. YY’a gelindiğinde Hollanda Avrupa’nın matbaa üssü olmuştur. Osmanlı İmparatorluğu’nda ise matbaa İbrahim Müteferrika’dan 234 sene önce İspanya’dan göçen David ve Samuel İbn Nahmias kardeşlertarafından kurulmuştur. İlk bastıkları eser ise Yakup ben Asher’in kitabı olan Arba’ah Turim eseridir. İtalyan Sonsino ailesi ise 1530’da İstanbul’a göç ederek Osmanlı’da matbaanın gelişmesinde katkıda bulunmuşlardır.

Gutenberg 1439 yılında tek tek metal harflerle yüksek baskı tekniğini geliştirmiştir. Gutenberg'in bu bulusundan sonra matbaacilik yaygin ve hizli gelisen bir sektör olmustur. Böylece gerçek anlamda matbaa Johann Gutenberg tarafindan icat edilmiş sayılmaktadır. Johann Gutenberg çırağı Fust ile birlikte Mainz şehrinde metal harflerle basım tekniği kullanmıştır. Gutenberg bu çalışmalarda bilgi ve birikimlerini, Fust ise sermayesini ortaya koymuştur. İlk çalışmaları olan 42 satırlık İncil'i 1455 yılında basmışlardır. Fust ve Gutenberg işlerinin yolunda gitmemesi sonucu ortaklıklarına son vermiştir. 1462'de Nassau başpiskoposunun askerleri Mainz şehrine saldırdı ve kaçan matbaacılar Avrupaya yayıldı.

Matbaanın Osmanlıya Gelişi

Matbaanın Osmanlı Devleti’nde ilk kullanılmaya başladığı dönem, Lale Devri dönemidir. İbrahim Müteferrika 1726 yılında, matbaayı Osmanlıya getiren kişi olmuştur.

Matbaanın Osmanlıya geç gelmesinin en önemli nedeni, böyle bir makineye ihtiyaç olmadığının düşünülmesi ve dini tutucu kimselerin karşı çıkmasıyla olmuştur. Birçok İslam alimi matbaanın gerekli ve yararlı bir icat olduğunu söylemiş olsalar da, tutucu kimileri de buna karşı çıkmıştır.

Matbaanın Türkiye’de ki Gelişimi

• Mühendishane Matbaası ismiyle ilk matbaa, 1796 yılında Abdurrahman Efendi öncülüğünde kurulmuştur.
• 1802 yılındaysa, Üsküdar matbaası kurulmuş ancak bu matbaanın kim tarafından kurulduğu konusunda net bilgi bulunmamaktadır.
• 1831 yılındaysa, yine kurucusunun kim olduğu bilinmeyen Takvim hane-i Amire Matbaasının açıldığı bilinmektedir.
• Matbaa alanındaki gelişmelere bakıldığında, 1822 senesinden itibaren 11 yol içerisinde tam 54 matbaanın kurulduğu bilinmektedir.
• 1948’de ise, 509 matbaa kurulmuştur.
• 1983 yılına kadar kurulan toplam matbaa sayısı 3537 olarak kayıtlara geçmiştir.

Günümüze baktığımızdaysa, on binlerce matbaanın olduğunu söylemek mümkündür.

Matbaanın Faydaları

Matbaanın icadı sonrasında, insanlığa sayısız faydaları olmuştur. Matbaanın faydalarından bazılarına değinecek olursak, şunları söylemek mümkündür.

• Her türlü bilgi ve belgenin, seri bir şekilde çoğaltılması matbaanın faydaları arasındadır.
• Bilgi ve resimlerin kısa sürede milyonlarca çoğaltılarak, son kullanıcıya hızlı bir şekilde ulaşmasına olanak tanımıştır.
• Olan biten her şeyden, gazeteler aracılığıyla milyonlarca insanın haberdar olmasını sağlamıştır.
• Bilgilerin daha kolay şekilde saklanmasına imkan tanımıştır.
• Farklı kültürlerin tanıtılmasında etkin rol oynamıştır.