1. ve 2. SINIF ELEKTRİK TESİSATÇILIĞI DERS NOTLARI
( ENERJİ ÜRETİMİ, İLETİMİ ve DAĞITIMI - ELEKTRİK TESİSAT BİLGİSİ )
ELEKTRİK ENERJİSİ İLETİM VE DAĞITIM ŞEBEKELERİ
Elektrik enerjisini üretmeye, iletmeye, dağıtmaya ve tüketmeye yarayan ve bir yerde birbirine bağlanan, elektrikli işletme gereçlerinin tümüne elektrik tesisleri denir.
şebeke: Aynı anma gerilimli, birbirine bağlı elektrik tesislerinin tümüne şebeke denir. İletimde kullanılan şebekelere iletim şebekeleri, dağıtımda kullanılan şebekelere de dağıtım şebekeleri denir.
Elektrik iletim ve dağıtım şebekeleri, elektrik enerjisinin üretilmesinden tüketilmesine kadar enerjinin kesintisiz ve güvenilir bir şekilde iletilip dağıtılmasına uygun olmalıdır.
Elektrik şebekeleri çok iyi plânlanmış ve kurulmuş olmalıdır. şebekede oluşacak arızalar ve olumsuz etkiler tüketicileri ve alıcıları etkilememelidir. Dağıtım şebekelerinde hat başında, hat ortasında ve hat sonunda bulunan abonelerin hepsi aynı özellikte (sabit gerilim ve frekansta) elektrik enerjisini kullanabilmelidir.
Elektrik şebekeleri her an değişen koşullara ve güçlere cevap verebilmelidir.
ŞEBEKE ÇEŞİTLERİ
Elektrik, şebekeleri kullanıldıkları gerilimler
• Alçak gerilim şebekeleri (1-1000 volt arası)
• Orta gerilim şebekeleri (1kv-35 kv arası)
• Yüksek gerilim şebekeleri (35 kv-154 kv arası)
• Çok yüksek gerilim şebekeleri (154 kv’dan fazla)
Alçak gerilim şebekeleri
Alçak gerilim şebekeleri 1 volt ile 1 000 volt (1kv) arası gerilime sahip olan şebekelerdir. Bu şebekeler dağıtım trafolarından tüketicilere (abone) kadar olan elektrik hatlarından oluşur. Alçak gerilimler yalıtımı ve korunması kolay olduğu için abonelere yakın kısımlarda kurulur. Alçak gerilimle yapılan iletimlerde gerilim düşümü ve güç kaybı fazla olduğu için alçak gerilimler iletimden ziyade dağıtım şebekelerinde kullanılır. Ülkemizde alçak gerilim, abonelerde 220 v ve 380 v olarak kullanılır.
Orta gerilim şebekeleri
Orta gerilim şebekeleri 1000 volt (1 kv) ile 35 000 volt (35 kv) gerilimler arasındaki şebekelerdir. Bu şebekeler yüksek ve çok yüksek gerilim şebekeleri ile alçak gerilim şebekelerinin birbirine bağlanması işleminde kullanılır. Yüksek gerilimlerin direkt olarak abonelere verilmesi izolasyon ve güvenlik açışından uygun değildir.
Bu sebeple yüksek gerilimler uygun değerlere indirilerek orta gerilim şebekelerine bağlanır. Orta gerilim şebekeleri küçük şehirler ve sanayi bölgelerine elektrik enerjisinin taşınmasında kullanılır. Orta gerilimler şehirlerin girişindeki dağıtım trafolarına bağlanır. Buradan abonelere dağıtılır. Türkiye’de kullanılan orta gerilim şebekelerinde 10, 15 ve 33 kv’lik gerilimler kullanılmaktadır. Orta gerilim şebekelerinde kullanılan ENH’lerde hattın uzunluğuna göre hat gerilimi tespit edilir. Buna göre şu genellemeyi yapabiliriz. 10 km’ye kadar olan uzunluklarda 3 ile 10 kv, 20 ile 30 km arasındaki uzunluktaki hatlarda 10-20 kv, 30 ile 70 km arasındaki uzaklıklarda 20-35
kv’luk gerilimler kullanılması uygun olurken 70 km’yi geçen uzunluktaki hatlarda yüksek gerilimler kullanılmaktadır.
yüksek gerilim şebekeleri
Yüksek gerilim şebekeleri 35 kv ile 154 kv arasındaki gerilimi kullanan şebekelerdir. Elektrik enerjisinin üretildiği santrallerden başlayan ve büyük şehirler ile bölgelerin başlangıcı arasında kullanılan şebekelerdir. Yüksek gerilimde dağıtım yapılmaz. Yüksek gerilimler iletime en uygun gerilimlerdir. Çok uzak mesafelere enerji iletiminde alçak gerilimlerde güç kaybı çok olurken yüksek gerilimlerde güç kaybı az olduğu için yüksek gerilimler çoğunlukla iletim şebekelerinde kullanılır. Türkiye’de kullanılan yüksek gerilim değerleri 66 ve 154 kv’tur.
Örneğin Kuzey–Batı Anadolu şebekesi 154 kv’luk gerilimle Güney Anadolu şebekesi de 66 kv’luk gerilimle beslenmektedir. Yüksek gerilim şebekelerinde 70150 Km arasındaki uzaklıklarda 60-100 kv, 150-230 km arasındaki uzaklıklarda 100154 kv ve 230 km’den uzun hatlarda çok yüksek gerilimler kullanılır.
Çok yüksek gerilim şebekeleri
Çok yüksek gerilim şebekeleri 154 kv’un üstündeki gerilimi kullanan şebekelerdir. Türkiye’de çok yüksek gerilim olarak 380 kv kullanılmaktadır. Bazı yabancı ülkelerde 500 ve 750 kv’a kadar gerilimler kullanılmaktadır. şehirlerarası ve santraller arası bağlantı için çok yüksek gerilim şebekeleri tesis edilir. Ülkemizde Atatürk
Barajından İstanbul’a hatta İzmir’e kadar uzanan 380 kv gerilimli şebeke mevcuttur.
| 
