Atatürk ve Samsuna Çıkışı Hakkında

"Kardeşim Rauf Bey'e" 17 Nisan 1335 (1919)" 
9. Ordu Müfettişi Tümgeneral Gazi Mustafa Kemal 38 yaşında. 

Mondros Mütarekesinin akabinde Türk'ün son kalesi Anadolu muhtelif bahanelerle peyderpeyh işgal edilmekte, yüzyılar boyu birer kardeş gibi yaşamış halklar işgalcilerden medet umarak ayaklanmalara başlamışlardı. Kargaşanın en yoğun olduğu bölgelerden birisi de hiç şüphesiz Samsun idi. 

"Müttefikler, yenilgiye uğramış Türkiye'yi, en sonunda, parçalamaya ve paylaşmaya karar vermişlerdi. Yunanlılar paylarına düşen İzmir'i işgal etmek için gerekli emri almışlardı. Yunan askerinin İzmir'e çıktığı duyumları Samsun'da yayılmıştı. Bu arada, Türkler korku içinde, kirpiler gibi toplaşarak ölümcül darbenin gelmesini bekliyorlardı. Rumlar ise çok sevinçliydiler. Kurtuluş zamanları yaklaşıyor diye düşünüyorlardı. Şehrin ve civar köylerin Rumları gözleri Kara Deniz'in açıklarına dikilmiş vaziyette hasretle mavi beyaz bayraklarla donatılmış Yunan savaş gemilerinin gelmelerini bekliyorlardı. Ancak, boşuna bekliyorlardı. Samsun limanına gele gele, çirkin bir ticari vapur gelmişti. İçinden ise ülkesinin tarih akışını değiştirecek sert ve kanlı bir savaşı başlatmayı kendine amaç edinmiş, ırkımız (Rumlar) için ölümcül bir tehlike teşkil eden insan çıkmıştı." KAYNAK: Hristos Samuelidis/Rum Kökenli Araştırmacı Yazar 

Bu ahval içindeki bir bölgeye gelen Gazi Mustafa Kemal elbette kendisini nasıl bir ateşin içine attığının farkında idi. Onu Samsun'da karşılayan bir devlet yoktu. 


“Hasta olan Mutasarrıf evinden çıkmadığı için dokuzuncu ordu müfettişini karşılamaya gelememiştir. Belediye reisi yok Vekâlet eden zât da Çarşamba'da arazisinin bulunduğu köydedir. Belediye Meclisi'nden bir zât, Hacı Molla, Atatürk'e şehir namına ‘Hoş geldiniz’ diyor” 
KAYNAK: Enver Behnam Şapolya, Kemal Atatürk ve Milli Mücadele Tarihi, 3. Baskı, İstanbul, s. 312. 

Samsun'da kaldığı 6 günlük bir sürede sürekli postaneye giderek yurdun dörtbir yanındaki silah arkadaşlarıyla irtibat kurmuş, sık sık İstanbul Hükümetine raporlar göndermiş, suikast ihbarı üzerine karargahını daha güvenli olan iç bölgeye taşımıştır. 

Bu nedenle maalesef Atamızın Samsun'a bu ilk gelişiyle ilgili elimizde her hangi bir fotoğraf yoktur. 


19 Mayıs 1919 
Üç gün önce Bandırma Vapuru ile İstanbul’dan ayrılmış olan Dokuzuncu Ordu Birlikleri Müfettişi Mustafa Kemal ve yanındakiler, sabah saat 07.00’de Samsun’a ulaştılar; mülkî ve askerî ilerî gelenler tarafından karşılandılar. Mustafa Kemal, bir Rum otelinde karargâhını kurdu. Teftiş bölgesinde bulunan idareci ve komutanlardan, bölgelerindeki asayiş durumunu bir telgrafla sordu. 

Mustafa Kemal, Samsun’dan, emrindeki vilâyetler mülkî amirleri ile 15. ve 20.Kolordu Komutanlıklarına bölgelerindeki asayiş durumuyla ilgili bir rapor göndermelerini istedi. 

İngilizler, Mustafa Kemal’in Anadolu’ya geçişinden tedirgin olmaya başladılar. Karadeniz Orduları Başkumandanı Milne, Harbiye Nezareti’ne, “Mustafa Kemal’in Samsun’a gönderilme sebebi nedir?” diye sordu. 

İstanbul’da General Milne “Mustafa Kemal Paşa’nın niçin Samsun’a gönderildiği hakkında” Harbiye Nezareti’ne yazı gönderdi. 


20 Mayıs 1919 
Mustafa Kemal, Samsun’dan Sadrazam Damat Ferit Paşa’ya telgrafında “İzmir’in Yunan askerleri tarafından işgali hadisesi, yakından temasta bulunduğum milleti ve orduyu, tasavvur edilemeyecek derecede üzmüştür. Ne millet ve ne ordu, mevcudiyetine karşı yapılan bu haksız tecavüzü kabul etmeyecektir!” dedi. 

Mustafa Kemal, İngilizlerin Samsun’a bir kısım asker çıkarması sebebiyle, bu gibi tecavüzlerin önlenmesi ve siyasî vaziyetten gerektikçe haberdar edilmesini, Harbiye Nezareti’ne telgrafla bildirdi. 

Samsun’da görevli İngiliz askerî temsilci Yüzbaşı Hurst, Atatürk ile bölgedeki genel durum hakkında görüştü. 

Mustafa Kemal, dün geldiği Samsun’dan İstanbul’a ilk raporlarını göndermeye başladı. 


21 Mayıs 1919 
Mustafa Kemal, Samsun’dan Erzurum’da 15.Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir Paşa’ya gönderdiği telgrafta: “Umumî durumumuzun almakta olduğu vahim şekilden pek elemli ve müteessirim. Millet ve memlekete borçlu olduğumuz en son vicdanî vazifeyi yakından müşterek çalışma ile en iyi yere getirmek mümkün olacağı kanaatiyle bu son memuriyeti kabul ettim. Bir an evvel zât-ı âlinize kavuşmak arzusundayım…” dedi. 

İtalyanların giriştikleri işgallerin endişe yaratması üzerine Paris’te Dört Büyükler, Türkiye’yi nasıl paylaşacaklarını bir kere daha görüştüler. Lloyd George, İstanbul, Ermenistan ve Kilikya için Amerikan mandası ve kontrol altında bir Anadolu Türkiye’si önerdi. 

Mustafa Kemal, Samsun’dan, Başbakanlığa, Genelkurmay Başkanlığı’na ve Harbiye Nezareti’ne gönderdiği raporda, ateşkesten sonra bölgedeki Rumların şımardığını, 40 kadar Rum çetesinin Pontus devleti kurmak için düzenli bir program altında toplandığını bildirdi. 

Samsun’da bulunan İngiliz askerî temsilci Yüzbaşı Hurst, İstanbul’da İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Calthorpe’a gönderdiği raporunda, “Kemal Paşa 19 Mayıs’ta buraya ulaştı. İlçedeki umumî durum hakkında kendisiyle görüştüm” dedi. 

Sadrazam Damat Ferit Paşa, Samsun’a çıkışı sebebiyle Atatürk’e başarı telgrafı gönderdi. 


22 Mayıs 1919 
Mustafa Kemal, İngilizlerin Hükûmet’in varlığına önem vermeksizin memleket içerisine kuvvetlerini sevk ettiklerine dair, Genelkurmay Başkanlığı’na, gönderdiği telgrafta, “… Bir gün, her tarafta oldu bittiler karşısında kalınmasının pek ziyade muhtemel olduğunu arz eylerim.” dedi. 

Mustafa Kemal, yanındaki birkaç kurmay subayı, Samsun’da görevli bazı İngiliz subaylarıyla bölge güvenliği hakkında görüştürdü. 

Sadrazam Damat Ferit Paşa, Mustafa Kemal’in Samsun bölgesindeki asayiş ile ilgili raporlarına bir telgrafla teşekkür etti. 


23 Mayıs 1919 
Mustafa Kemal, Ankara’da bulunan 20.Kolordu Komutanı Ali Fuat Paşa’ya, Samsun’a geldiğini, kendisiyle daha sıkı temasta bulunmak istediğini ve İzmir bölgesine dair alabileceği bilgiden haberdar edilmesini bildiren telgraf gönderdi. 

Mustafa Kemal, Erzurum’da 15.Kolordu Komutanı Kâzım Karabekir Paşa’ya çektiği telgrafta, mitingler yapılarak İzmir işgalinin protesto edilmesini istedi. 


24 Mayıs 1919 
Mustafa Kemal, Samsun’dan Harbiye Nezareti’ne gönderdiği telgrafında “… Bazı şikâyetleri yerinde tetkik ve önlem almak üzere karargâhımı yarın geçici olarak Havza’ya nakledeceğim” dedi. 

Mustafa Kemal, Samsun’dan Genelkurmay Başkanlığı’na orduda jandarma kuvvetlerinin takviyesi için İtilâf Devletleri temsilcileri katında teşebbüste bulunulmasını isteyen telgraf gönderdi. 

Mustafa Kemal, Samsun’dan Genelkurmay Başkanlığı’na gönderdiği telgrafında, Ermeni tecavüzlerine karşı 15.Kolordu’nun mevcudunun gerekirse artırılmasını istedi. 

Harbiye Nâzırlığı, İngiliz Generali Milne’nin 19 Mayıs 1919 tarihli yazısına verdiği cevapta, Atatürk’ün atandığı Dokuzuncu Ordu Müfettişliği’nin, Harbiye Nezareti adına verilen emirlerin ne derece uygulandığını araştırma, vazife bölgesindeki silâhların toplanması ve asayişsizliği ortadan kaldırma amacıyla oluşturulduğunu bildirdi.

kaynak: forumalew.org