Thomas More Kimdir?

Thomas More, 7 Şubat 1478 ve 6 Temmuz 1535 tarihleri arasında yaşamış İngiliz yazar, devlet adamı ve hukukçudur. Yaşamında önde gelen bir hümanist bilgin ünvanına kavuşup birçok kamu görevi üstlendi. Eseri Ütopya ile edebiyatta yeni bir nesil yarattı. 1516’da yazdığı Ütopya’da ideal hayali bir ada ülkenin siyasi sistemini tarif ediyordu. More’un Kral Henry VIII’in İngiliz kilisesinin başına geçme niyetine ilke olarak karşı çıkması, kendi siyasi kariyerinin sonunu hazırlayıp hain olarak idam edilmesine sebep oldu. Ölümünden 400 yıl sonra, 1935’de Papa Pius XI tarafından aziz ilan edildi.

7 Şubat 1478'de, Londra'da doğmuştur. Babası dönemin önemli bir yargıcı olan Sir John More'dur. Eğitim için Oxford Üniversitesi'ne girdi. Oxford'da geçirdiği 2 yılda yazmaya başladı. Antik Yunan ve Latin edebiyatına ilgisi de bu dönemde oldu. Daha sonra Londra'ya geri döndü ve 1496 yılında hukuk öğrenimi görmeye başladı. 1501 yılında avukat oldu. Hukuk öğrenimi gördüğü yıllarda manastır yaşamı yaşamakta ve bir rahip olmak isteğiyle yanıp tutuşmaktaydı. Yine de zamanla bu duygusu söndü ve ruhu ülkesine hizmet etmek isteğiyle doldu. Bunun üzerine 1504 yılında parlementoya girdi. Bu sıralarda ünlü Hollandalı yazar Erasmus ile olan arkadaşlığı iyice gelişti ve Erasmus 1509'da basılan ünlü eseri Encomium Moriae`yi (Deliliğe Övgü) Thomas More'a adadı. 1517'de Kral'ın hizmetine girdi. Giriştiği başarılı bir diplomatik görev ardından şövalye unvanı verildi ve yardımcı veznedar ilan edildi. Kralın kişisel danışmanı olarak kariyeri parlamaya devam etti. 1525'de Lancaster Düklüğü'nün bakanı oldu. Kral Henry VIII'in evlilikleriyle ilgili konularda ona yeterince yardım edemeyen Lordlar Kamarası başkanı Kardinal Wolsey'i istifaya zorladıktan sonra yerine Thomas More'u Lordlar Kamarası başkanı ilan etti. Başlarda Kralın düşüncelerini paylaşan More, zamanla Kralın protestanlığa olan artan ilgisi ve kiliseye olan negatif düşüncelerinden rahatsız oldu. Kişisel olarak protestanlığı sevmiyor ve doğru bulmuyor, dönemin katolik kilisesini benimsiyor ve önemsiyordu. Protestanlığı eleştiren kitaplarıyla Kral ile olan ilişkisini gerdikten sonra 1531'de Kral'a bağlılık yemini etmeyi reddetti. Daha sonra hastalığı bahane ederek 1532'de görevlerinden ayrıldı. 1533'te Anne Boleyn'in İngiltere Kraliçesi olarak ilan edildiği taç giydirme törenine katılmayı reddedince şimşekleri üzerine çekti. Yalan davalar ve dedikodular başladı. Parlementonun Anne Boleyn'i İngiltere'nin kraliçesi olarak ilan edebileceğini kabul etmesine rağmen, bağlılık yemini etmeyi reddetti zira bu Papa'ya karşı bir davranış olurdu. Bu yüzden tutuklandı. Daha sonraları Kralı kilisenin başı olarak görmediği için ölüm cezasına çarptırıldı. 6 Temmuz 1535'te idam edildi.

Ütopya Romanı

Ütopya, Thomas More tarafından yazılan, Yunanca “olmayan yer” sözcüğünden "yaratılmış" kelime ile aynı ismi taşıyan kitaptır.

More, Yunanca yer anlamına gelen sözcüğün önüne iyi anlamına gelen "eu" ve yok anlamına gelen "ou" takılarını birlikte çağrıştıran bir hece getirmiş, böylece aynı anda "iyi yer" ve "yok yer", yani "olmayan yer" anlamını taşıyan bir tür cinas yapmıştır. More'un 1516'da yazdığı aynı isimdeki kitap, var olmayan bir kurgusal adada geçmektedir. More kitabında ütopyalıları ve onların yaşam biçimlerini anlatarak, döneminin İngilteresi'ne bir eleştiri getirir.

Thomas More'un Latince kaleme aldığı eser ilk olarak Almanca'ya çevirildi. İlk İngilizce çevirisi ise 1551 yılında Ralph Robinson tarafından yapıldı. Bazı eksiklikleri olsa da bu çeviri eserin en başarılı çevirisi olarak kabul edilir. Ütopya'nın Türkçeye birçok farklı çevirisi mevcut olsa da, bu çevirilerin tamamı İngilizcesindendir. Ancak, Nisan 2009'da Prof. Dr. Çiğdem Dürüşken tarafından Latince aslından çevrilen ÜtopyaKabalcı Yayınları tarafından yayımlanmıştır.

Thomas More Ütopya Romanı Hakkında Bilgi

NASIL BİR YERDİR ÜTOPYA

More'un Ütopya ülkesinden biraz bahsetmek gerekirse bu ülkede öncelikle her insan üreticidir. Üretime katılmayan eşek arıları, hazır yiyiciler yoktur. Bu adada planlı bir şekilde kâr etmek için değil, ihtiyaca göre üretim yapılır. Çünkü More’a göre insanların mutluluğu için iyi yönetilme değil de eşitlik içinde özel mülkiyetin kaldırılması gereklidir. Onun ülkesinde hiç kimse özel mülk kavramını bilmez. Böylelikle kıskançlık, fesatlık ve açgözlülüğün neden olduğu bir çok beladan uzak durmuş olunur.

Ütopya adasında, hepsi aynı plana sahip 54 kent vardır. Bütün cadde genişlikleri aynıdır. Herkesin evi aynı stildedir. Evlerde bir sokak bir de bahçe kapısı var ve kilit yoktur. Sahiplik duygusu olmasın diye 10 yılda bir evler değiştirilir.

Köylerde her biri 40 kişiyi barındıran çiftlikler bulunur çiftlikler çalışanlar tarafından yönetilir. Bireyler aileleri, aileler “philarch” denen yönetim birimlerini oluşturur. Philarch önderleri daha üst bir kademede temsil olunur. Philarch aynı zamanda bir iş birimidir. Tarlalarda kolektif çalışılır. Sabah 3 öğleden sonra 3 olmak üzere günde 6 saat çalışılır. Yani çalışma süreleri sadece 6 saattir. Bu durumu More, seçkinlerin ve zenginlerin olmadığı herkesin üretime katıldığı Ütopya gibi bir ülkede 6 saat çalışma yeter diye açıklar. Kautsky Utopia incelemesinde aynı iş saati önerisinin Marx’ın Kapital’inde yer aldığından bahseder.

Herşeyin böylesine düzenli olduğu bir adada kıyafetlerde tabii ki düzenlidir. Hemen hemen herkes aynı şekilde gösterişsiz bir renkte giysiler giyinir. Çünkü Ütopya’da insanlar dış görünüşlerine göre değil kişilik yapılarına göre nitelendirilir. Ütopya halkı arasında eşitlik vardır. Kolektif yaşam sadece tarlalarda değil, ihtiyaçların giderilmesinde de söz konusudur. Çocuklar ortak bakım hanelerde büyür, yemekler ortak yemekhanelerde yenir. Her üretici üretiminin fazlasını belli zamanlar zarfında ortak bir alana getirir. Ve bu alanda eşit şekilde ihtiyaca göre yurttaşlara pay edilir. Para Ütopya’da gereksiz bir kavramdır. Altın gibi göz alıcı madenler ise Ütopyalılara küçük yaşlarında oynasın diye verilen büyüklerin taşıması, takması halk içinde hoş karşılanmayan yararsız maddelerdir. Devlete ve yönetime dair tüm sorunlar halk kurultaylarında görüşülür. Kurultay ve büyük halk toplantıları dışında memleket meselelerini konuşmak yasaktır. Yönetsel olarak cumhuriyetten bahsedildiği söylenebilir. Sınıf yoktur.

TEORİDE ÇELİŞKİLER PRATİKTE İLGİNÇLİKLER

Thomas More’un Ütopya adlı eseri her ne kadar sosyalist bir ülkeyi betimliyor dense de sosyalizmle tezat teşkil edecek hususlarda barındırır. Ancak bunlar yazarın 1478-1535 arasında monarşiyle yönetilen İngiltere’de yaşadığı dikkate alınarak göz önünde bulundurulmalıdır.

Thomas More’un Ütopyası’nda köle kavramının olması eserindeki sosyalizmle tezat teşkil eden başlıca çelişkisidir. (Kitap 16 köleliğin yaygın olduğu yüzyılda yazılmıştır) Her ne kadar Ütopyalı yurttaşlardan kötü suç işlemiş olanlar köle olsa hatta kölelik Ütopya’da komşu ülkelerden gönüllü köleler gelecek kadar cazip olsa da dünya vatandaşlarının eşitliğini savunan sosyalizmle bu olgu başlı başına uyuşmazlık taşır.

More’un yaşamı da son derece ilginçtir. More kendisini idam ettiren İngiltere Kralı 8. Henry’nin baş danışmanlığını yapmıştır. Lâkin bu danışmanlık zorakidir. More 8’inci Henry’nin danışmanı olmayı reddetmiş ancak zorla bu göreve getirilmiştir. Ütopya adlı eserinin birinci bölümünde dönemin İngiltere’sindeki gelir dağılımındaki eşitsizlikleri yermiş, bütün yurttaşların eşit olduğu Ütopya ülkesine özlem duymuş, İngiliz emperyalizmine duyduğu tepkiden Ütopya’yı yazmış birinin İngiltere kralına danışman olması son derece ilginçtir.

Yazarın idam edilerek yaşamının sona erme nedeni odukça ilgi çekicidir. More Ütopya kitabı ve sivri dilli eleştiri yazılarından dolayı değil kralın uğruna ülkesinin dinini değiştirdiği Anne Boleyn’le evlenmesini onaylamaması yüzünden idam edilmiştir. Vlll Henry tarafından başı kestirilen More’un idam sırasındaki rahatlığı da son derece ilginçtir. Ne de olsa yazar yazdığı kitapla ölümsüzler arasına girdiğinden ölüm onun için korkulacak birşey değildir. More ellerinde balta, yüzlerinde kara maske olan cellatlarıyla bir süre dalga geçtikten sonra, “Kellesi uçmakla insanın başına felaket gelmez” demiştir. Daha sonra ise “sakalım vatana ihanet etmedi, en azından benimle birlikte idam edilmesin’’ diyerek boynunu teslim etmiştir.

Yazarın çelişkileri ve ilginç yaşam hikayesi ölümünden sorada devam etmiştir. Kızı Londra köprüsüne asılan babasının başını görevlilere rüşvet vererek geri almış ve yıllarca kesik başı evinde saklamıştır. Hatta öldüğünde yakınları tarafından babasının kesik başıyla birlikte toprağa verilmiştir.

Yazarın en hoş ve en enteresan özelliğini yazının sonunda verelim. Pek dindar olmayan yazarımız ölümünden 400 yıl sonra Vatikan tarafından aziz ilan edilmiştir. Ne ilginç değil mi biraz mübala yaparsak aziz bir sosyalist!

kaynaklar: tr.wikipedia.org, berrinsavas.wordpress.com