KAMU HUKUKUNUN TEMEL KAVRAMLARI
I) GİRİŞ
A) Kamu Hukuku Kavramı
Devlet ile bir kişi veya diğer bir devlet arasındaki ilişkileri düzenleyen kuralların bütünü kamu hukukunu oluşturur. Devlet ile bir kişi arasında meydana gelen ilişkinin kamu hukuku kurallarına tabi olması için devletin söz konusu ilişkide kamu gücünü kullanması gerekmektedir. Ör. Kamulaştırma işlemi bir kamu hukuku ilişkisidir. Taraflar arasında altlık üstlük durumu ortaya çıkar.
B) Kamu Hukuku – Özel Hukuk Ayrımı
Kamu hukuku ve özel hukuk ayrımı Roma hukukuna kadar uzanan bir klasik sınıflandırmanın ürünüdür. Günümüzde ikisi arasındaki bazı sınırlar silinmiş ve ortadan kalkmış gibi görünmekte ise de yine de büyük önem taşımaktadır. Kamu hukuku ve özel hukuku birbirinden ayırmada bazı kriterlere başvurulabilir;
- Menfaat Kriteri: Kamu hukukunda toplum menfaati ön planda iken, özel hukukta bireysel menfaatler önem taşır. Örneğin bir satım sözleşmesinden kaynaklanan borçların ifasında bireysel menfaat bulunmaktadır. Vergi borcunda ise bireysel değil, kamu yararı önem taşır.
- Egemenlik Kriteri: Taraflar arasında bir eşitsizlik varsa, biri kamu gücünü temsil ediyorsa kamu hukuku ilişkisi gündeme gelir. Eşitler arasındaki ilişki ise özel hukuk ilişkisini oluşturur.
Özel hukuk ilişkilerinde tarafların bir diğerini istemediği bir şeye yapmaya zorlaması ve emir vermesi söz konusu olamaz. Taraf iradelerinin uyuşması esastır. Kamu hukuku ilişkilerinde ise taraflardan biri emreden ve diğeri de bunu uygulamakla yükümlü olandır.
- İrade serbestisi Kriteri: Egemenlik kriterinin de bir uzantısı olarak kamu hukukunda taraflar aksini kararlaştıramaz. Kamu hukukuna dair kararlar emredicidir. Özel hukuk kurallarının çoğu ise yedek hukuk kuralı şeklindedir ve taraf iradeleri önem arz eder. Örneğin, memur ile idare arasında idare hukuku kuralları ile belirlenmiş bir statü ilişkisi vardır. Halbuki satım sözleşmelerinde taraflar sözleşmeye diledikleri gibi şekil verebilirler.
II) HUKUKUN TEMEL İLKELERİ
A) Hukuk Devleti İlkesi
Hukuk devleti ilkesi maddi anlamda, insan haysiyeti değerinin ve insanın amaç olmasının temel alınmasını ifade eder. Buna göre insan hiçbir şekilde bir araç konumuna indirgenmez, devletin tüm faaliyetleri insanın maddi ve manevi varlığını geliştirmeyi hedefler. Hukuk devleti ilkesinin maddi yönden ceza hukukuna yansıması ise içerikle ilgilidir. Ceza hukuku kuralları, bir hukuk devletinde, insan haklarını koruma odaklı olarak tanzim edilirler. Hukuk devleti insan haklarını tanıyan, korumak için gerekli sistemi kuran devlet demektir. Dolayısıyla ceza hukuku kurallarının öncelikle insanın varlığını devam ettirmesi, kişiliğini geliştirmesi bakımından korunması zorunlu olan maddi, manevi ve ekonomik değerlerini korumayı hedeflemesi gerekmektedir.
| 