Elektropnömatik Hakkında Bilgi ve Devre Elemanları

Pnömatik, hava basıncının enerji olarak kullanılmasıdır. Pnömatik sistemlerde bu enerji hem mekanik hareket hemde otomasyon için kullanmaktadır.

Basınçlı hava borular ile taşınır ve borunun uzunluğu arttıkça havadaki basınç seviyesi düşer. Ayrıca basınçlı havanın akış hızı 50-100 m/s civarındadır. Tüm bu durumlar pnömatiği otomasyon için kullanma konusunda şu dezavantajları yaratacaktır:

1-) Kısa otomasyon mesafesi.
2-) Yavaş otomasyon hızı.
3-) Karmaşık sistem yapısı.
4-) Basınçlı hava hazırlama ve hortum maliyetleri.

Günümüzde bu dezavantajları ortadan kaldırmak için elektrik enerjisi kullanılmaktadır böylece otomasyon için elektrik, mekanik hareket için pnömatik enerji kullanılır. Bu iki enerji türünün beraber kullanılmasına da elektropnömatik denilmektedir. Elektropönmatik sistemlerin sağladığı avantajlar şöyle sıralanabilir:

1-)Elektropnömatik sistemlerde elektronik valfler ile daha hızlı aç-kapat işlemleri yapılır.
2-)Çoz uzun mesafeden otomasyon yapılabilir.
3-)Pnömatikten daha verimli bir otomasyon sağlanır
4-)Elektropnömatikte EMK röle yerine PLC sistemler kullanarak kolayca programlanan bir otomasyon yapısına sahip olunabilir.

Pnomatik Elemanların İç Yapıları Çalışma Prensipleri ve Bağlantıları

1.2.6.1. Pnomatik Silindirler

Pnomatik silindirler basınçlı hava enerjisini doğrusal itme veya çekme hareketine çevirirler. Bir pnomatik silindir ön ve arka kapak, silindir borusu, piston kolu ve sızdırmazlık elemanlarından meydana gelir.

• Tek Etkili Silindir

Bu tip silindirde basınçlı hava tek yönde etkir. Yani hava giriş ve çıkışı için bir tek delik mevcuttur. Böylece sadece bir yönde çalışma elde edilir. Piston kolunun geri dönüşü ya bir yayla ya da bir dış kuvvetle (örneğin yükün kendi ağırlığıyla) sağlanır. Bazen yay piston tarafına konarak piston koluna çekme yönünde iş yaptırılabilir. Yay direnci piston kolunu

• Çift Etkili Silindir

Bu tip silindirde hava basıncına ve piston yüzeyine bağlı olarak elde edilen kuvvet piston kolunu iki yönde hareket ettirir. Böylece iki yönde iş yapılabilir. Her iki yöndeki kuvvet basıncın etkidiği yüzeylere bağlı olarak farklı değerdedir. Silindir üzerinde iki adet giriş ve çıkış deliği bulunur. Çift etkili silindir özellikle piston kolu geri dönüş yönünde de iş yapacağı zaman kullanılır. Çalışma esnasında piston tarafına hava verildiğinde piston kolu tarafındaki hava tahliye edilir veya piston kolu tarafına hava verildiğinde piston tarafındaki hava tahliye edilir.

• Yastıklı Tip Silindirler

Ağır kütleler silindir tarafından hareket ettirilecekse bir darbe veya hasar meydana gelmemesi için strok sonunda bir yastıklama yapılır. Strok sonuna yaklaşmadan önce bir yastıklama keçesi havanın serbestçe tahliye olduğu deliği kapatır. Bu durumda hava sadece çok küçük ve genellikle ayarlanabilen bir delikten tahliye olur. Çabuk boşalamayan hava kütlesi piston ile silindir kapağı arasına sıkışır. Geri dönüşte hava bir cek valften geçerek

• Çift Milli Silindir

Bu silindirde her iki tarafa da yataklanmış piston kolu mevcuttur. Bunun sayesinde meydana gelebilecek yanal yükler karşılanmış olur. İki tarafta da yüzeyler aynı olduğu için elde edilen kuvvetler ve hızlar birbirine eşittir.

• Tandem Silindir

Böyle bir silindirde aynı gövde içinde birbirine bağlı iki adet çift etkili silindir mevcuttur. Her iki silindirin piston kolu taraflarına aynı anda hava verilir. Böylece basınçlı havanın etkime yüzeyi yaklaşık iki katına çıkmış olur. Böylece piston kolundaki kuvvet de artmış olur. Bu silindirler piston çapının büyük ve montaja imkan vermediği hallerde kullanılır.

• Çok Konumlu Silindirler

Aynı gövde içerisinde arka arkaya monte edilmiş en az iki adet çift etkili silindirden oluşur. Silindirden bir tanesinin piston kolu sabit bir mafsalla bağlı olduğundan iş, diğer silindirin piston kolu ile yapılır. Bazı uygulamalarda silindir sayısı daha da arttırılarak 12 konuma kadar çıkılır.

• Döner Silindir

Çift etkili silindirin bu çeşidinde piston kolu uç kısmında dişli bir profile sahiptir. Böylece piston kolu bir dişli çarkı tahrik eder ve her iki yönde doğrusal hareket dairesel harekete çevrilmiş olur.(sağa ve sola) Dönme hareketinin açısal değeri için genellikle kullanılan açılar 45°, 90°, 180°, 270°, 720°’dir. Bu silindirler boruların bükülmesinde, iş parçalarının çevrilmesinde, klima cihazlarının kumandasında ve valflerin kumandasında kullanılır.

1.2.6.2. Pnomatik Motorlar

Hava motorları basınçlı hava enerjisini dairesel dönme hareketine çevirirler. En önemli özellikleri güçlerine göre boyutlarının küçüklüğü ve uygun moment karakteristiğinden dolayı geniş bir hız aralığında kolaylıkla kontrol edilebilmeleridir.

Bu motorlar ısı, nem, kir ve titreşim gibi ağır çalışma koşullarında çalışabilirler ve zarar görmeksizin durma noktasına kadar yüklenebilirler. Zehirli gaz yaymazlar ve herhangi bir patlama riski taşımazlar.

Farklı uygulamalara adapte edilebilmeleri nedeniyle hava motorları petrol sondaj platformlarındaki büyük vinçlerden küçük motorlu hava tornavidalarına kadar geniş bir alanda kullanılırlar.

• Radyal Pistonlu Motorlar

Pistonlu motorlarda piston ve krank mili aracılığı ile havanın enerjisi mekanik dönel enerjiye dönüştürülür. Düzgün çalışması için çok sayıda pistona gerek vardır. Motorların gücü giriş basıncına, piston sayısına, piston yüzeyi alanına ve piston hızına bağlıdır.

• Eksenel Pistonlu Motorlar

Eksenel pistonlu motorların çalışma prensibi de aynıdır. Motorun düzgün çalışması ve dengeli moment dağılımı için iki piston aynı anda basınç altına alınır. Bu tür hava motorları sağa ya da sola dönecek şekilde ayarlanabilir devir sayıları yaklaşık 5000 dev/dk’dır. Vinç, beton kırma ve delme gibi ağır yükler gerektiren yerlerde kullanılırlar.

• Paletli ( Kanatlı ) Hava Motorları

Basit yapıda ve düşük ağırlıkta olmaları tercih edilme sebebidir. Kayar kanatlı çeşidi çokça kullanılır. Silindir şeklindeki bir hacme döner göbek merkezden kaçık olarak yerleştirilmiştir. Döner göbek üzerinde bulunan yuvalara kanatlar takılmıştır. Motorun çalışması sırasında kanatlar, merkezkaç kuvvetin etkisiyle silindirik hacim odasının iç çeperine doğru itilirler. Bu şekilde kanatlarla silindir yüzeyi arasında sızdırmazlık sağlanır. Bu motorların devir sayısı 3000 ile 9000 dev/dk arasında değişir. Her iki yönde dönebilirler.

• Dişli Hava Motorları

Döndürme hareketi; havanın etki ettiği karşılıklı çalışan iki dişli çark aracılığı ile elde edilir. Dişlilerden biri hareket çıkış miline bağlanmıştır. Düz dişli, helisel dişli, çift helisel dişli biçiminde yapılanları vardır. Yüksek güç istenen yerlerde kullanılırlar. Bu özellikleri nedeniyle,

• Madencilikte, taşıyıcı bant sistemleri, delme kırma aletlerinde
• Petrokimya sanayisinde
• Demir çelik endüstrisinde vinç, gezer köprü, karıştırıcılarda
• Büyük dizel motorlarının marş sistemlerinde kullanılır.
• Türbin Tipi Motorlar

Eksenel kompresörlerin çalışma prensinin tersi prensiple çalışırlar. Küçük güç istenen yerlerde kullanılırlar. Devir sayılar çok yüksektir. Dişçi çarklarında olduğu gibi 500000dev/dak dönebilirler. Elmas kesme, taşlama ve dişçi frezesi olarak kullanılırlar.

Hava motorlarının genel özellikleri şunlardır:

• Kademesiz devir sayısı, döndürme gücü ayarı yapılabilir.
• Çok geniş aralıkta devir sayısı elde edilebilir.
• Küçük ve hafiftir.
• Aşırı yük emniyetlidir.
• Toza, suya, sıcağa, soğuğa karşı dayanıklıdır.
• Patlamaya karşı emniyetlidir.
• Az bakım ister.
• Dönme yönü kolay değişir.

1.2.6.3. Yön Kontrol Valfleri

Pnomatik kumanda devreleri sinyal elemanı, kumanda elemanı ve çalışma elemanından meydana gelir. Sinyal ve kumanda elemanı çalışma elemanının hareketini denetler. Pnomatik uygulamalarda bunlara valf denir. Valf, bir hidrolik pompadan veya basınçlı tanktan gelen akışkanın basıncını, akış miktarını, yönünü ve start-stop şartlarını denetleyen elemandır.

Gördükleri işe göre valfler üç grupta toplanır:

• Yön denetim valfleri
• Akış kontrol valfleri
• Basınç kontrol valfleri

Valflerin simge olarak gösterilmesinde kareler kullanılır. Kareler valfin konstrüksiyonu hakkında değil, işlevi hakkında bilgi verir.

• Yön Kontrol (Denetim) Valfleri

Yön kontrol valfleri konstrüksiyon olarak iki türde imal edilir:

• • Oturmalı tip valfler
    • Bilyalı oturmalı tip valf
    • Diskli oturmalı tip valf
• Sürgülü tip valfler
• Oturmalı Tip Valf

Bu tür valflerde geçiş kesiti bilya, disk, plaka veya takoz ile kapatılır. Sızdırmazlık için keçe kullanılır. İçinde birbiri ile çalışan eleman bulunmadığından uzun ömürlü olurlar. Pislik ve toza karşı hassas değildirler. Valfi çalıştıracak uyarı kuvvetlerinin şiddeti içindeki yayın sertliğine göre değişmektedir.

? Bilyalı Tip Oturmalı Valf

Şekil 1.30’da böyle bir valf görülmektedir. Valf gövdesi üzerinde bağlantı yapılabilecek delik sayısı iki ve valfin konum sayısı da ikidir. O halde bu valf 2/2 valftir. İlk anda bilya, alt kısımdaki yay nedeniyle geçiş kesitini kapatmaktadır. P hattından gelen basınçlı hava A hattına geçemez. Valfin uyarı pimine basıldığında, bilya aşağı itilir, P ile A’nın irtibatı sağlanır. Pim basılı olduğu sürece P hattı A hattına açık kalır. Pimdeki uyarı ortadan kalkınca, bilya altındaki yay nedeniyle tekrar geçiş kesitini kapatır. P basınç hattı kapanır. (Normalde kapalı valf)

? Disk Oturmalı Valf

Şekil 1.31’de böyle bir valf kesiti görülmektedir. Geçiş kesiti bir disk üzerine yerleştirilmiş sızdırmazlık elemanı ile sağlanmaktadır. İlk anda pim üzerinde uyarı bir yokken, P hattı A hattına açıktır. Yani valf normalde açık bir valftir. Pime basıldığında diskin altındaki sızdırmazlık elemanı bu defa alt kısma oturur ve P basınç hattı kapanır, A’daki hava pimin yanındaki boşluktan tahliye olur. Pim üzerindeki uyarı kalkınca valf tekrar normal konumuna döner. Şekilde ise normalde kapalı disk oturmalı 3/2 valf kesiti görülmektedir.

• Sürgülü Tip Valf

Bu tip valflerde bir kumanda pistonu (sürgü) vasıtasıyla hatların her biri ile bağlantısı sağlanır. Sürgü üzerindeki boğumlara yerleştirilmiş O’ halkalar vasıtasıyla sızdırmazlık gerçekleşir. Bazen valf gövdesi içersine bronz bir burç geçirilerek O’ halkaların bu eleman içinde hareketi sağlanır. Böylece hem iyi bir sızdırmazlık sağlanır hem de sürgüyü hareket ettirecek kuvvet ihtiyacı küçülmüş olur. Aşağıdaki şekilde 5/2 çift hava uyarılı sürgülü tip bir valfin çalışma prensibi görülmektedir.

1.2.6.4. Basınç Kontrol Valfleri

Basınç kontrol valfleri pnomatik sistemlerde nadiren kullanılır. Basınç ayarlayıcı adı verilen elemanı, şartlandırıcı konusunda anlatmıştık. Burada sadece emniyet valfinden bahsedeceğiz. Emniyet valfi basınç ayarlanan değere geldiğinde havanın atmosfere atılmasını sağlar. Hava kazanları üzerinde kullanılır. Şekil 1.33’te basınç kontrol valfinin iç yapısı görülmektedir.

1.2.6.5. Cek Valf

Akışın geçmesine bir yönde müsaade edip diğer yönde etmeyen valftir. Geri döndürmez valf diye bilinir. Ya bilyalı ya da kapakçık tipli olarak imal edilirler. İlk anda bir yay kapakçığı geçiş kesitine doğru iter. Sol taraftan gelen havanın basıncı yay kuvvetini yendiğinde eleman sağa doğru itilir ve hat açılır. Sağ taraftan hava verildiğinde hava basıncı ve yay kuvveti nedeniyle geçiş kesiti kapatılır.

1.2.7.6. Akış Kontrol Valfleri

• Hız Ayar Valfi

Bünyesinde bir çek valf bulunduğu için tek yönde geçiş kesitini daraltarak, çalışma elemanının hızını denetleyen elemandır. Cek valfin geçişe müsaade etmediği yönde akışkan bir ayar vidası ile ayarlanabilen kısma kesitinden geçmeye zorlanır. Ters yönde akış halinde cek valf açılır ve herhangi bir kısma olmadan akışkan yoluna devam eder.

• Hız Azaltma Valfi

Bu valf tek etkili ve çift etkili silindirlerde strokun herhangi bir noktasında hız ayarı yapılmak istendiği zaman kullanılır. Çift etkili silindirde bazen büyük kütlelere kumanda edildiğinde yastıklama amacıyla kullanılabilir. Bunun için piston koluna yerleştirilmiş bir kam mekanizması valfin makarasına basar ve bu da gövdesine konik bir form verilmiş olan ayar sürgüsünü aşağı doğru iter. Böylece istenen hız ayarı yapılmış olur. Kamın makaraya basma boyu veya makaranın sürgüye basma boyu değiştirilerek ayar yapma imkânı elde edilir. Valf bünyesindeki cek valf sayesinde ancak bir yönde hız ayarı yapılabilir.

• Çabuk Egzoz Valfi

Silindirlerde hız arttırmak amacıyla kullanılır. Bazı uygulamalarda silindirin geri dönüşünde bir iş yapılmaz ve bu ölü zamanın kısaltılması istenir. Çabuk egzoz valfi silindire çok yakına bir yere monte edilir. Böylelikle silindirdeki hava yön denetim valfi üzerinden değil de çabuk egzoz valfi üzerinden tahliye olur. Valfin P, A, R gibi üç tane bağlantı deliği mevcuttur. A hattı silindire bağlanır. R hattı atmosfere açıktır. P hattından basınçlı hava verildiğinde iç kısımdaki hareketli sızdırmazlık elemanı R deliğini kapatır, silindire hava dolar. Geri dönüşte A hattında basınçlı hava vardır. Hareketli sızdırmazlık elemanı bu defa P hattını kapatarak silindir içindeki havanın çabucak R deliğinden tahliye olmasını sağlar.

• İmpuls Ejektör (Ani Hava Üfleyicisi)

Basınçlı hava uzun zamandan beri endüstride üfleme ve bant dışına itme problemlerinde kullanılmaktadır. Bunun için büyük bir hava sarfiyatı söz konusudur. Bu yüzden bu tür problemlerin çözümünde Impuls Ejektör kullanılmaya başlanmıştır. Böylelikle hava sarfiyatı da minimuma indirilmiş olur. Impuls Ejektör’ün bir hava deposu bir de çabuk egzoz valfi vardır. Valfin doldurulmasında normalde açık 3/2 valf kullanılır. Devrede basınçlı hava varsa bu valf sayesinde Impuls Ejektör’ün deposu dolacaktır. 3/2 valfin konum değiştirmesi ile birlikte doldurma basıncının değerine bağlı olarak depodaki hava hızla R hattından boşalacaktır.

• Veya Valfi

Pnomatik devrelerde mantık işlemlerinde kullanılan bir valftir. Üzerinde üç tane hava bağlantı deliği vardır. Bunlardan X ve Y giriş delikleri, A ise çıkış deliğidir. Valfin yapısı gereği ister X’ten ister Y’den hava verilsin A hattından bir çıkış alınabilir. Yani giriş deliklerinden bir tanesinden hava sinyalinin verilmiş olması A hattından çıkış almak için

• Ve Valfi

Bu mantık valfinin de üç hava bağlantı deliği vardır. X, Y giriş, Aise çıkış deliğidir. Ancak A hattından hava çıkışı alabilmek için X ve Y hattından aynı anda hava girişi olmalıdır. Eğer sadece X’de hava varsa valfin içindeki hareketli eleman X ile A’nın irtibatını kestiği için A hattından çıkış alınamayacaktır. Bu esnada Y’den de hava verilecek olursa ancak A hattından çıkış elde edilecektir. Aynı durum Y hattı için de söz konusudur.

• Zaman Rölesi

Bu valf bir 3/2 yön denetim valfi, bir hız ayar valfi ve bir de depodan meydana gelir. Normalde açık veya normalde kapalı tipleri vardır. Şekil 1-41-a’da normalde kapalı bir zaman rölesi görülmektedir. P hattından gelen hava ilk anda A hattına geçememektedir. Z hava uyarı hattından hava verildiği zaman gelen hava önce bir kısma valfinden geçer, daha sonra depoyu doldurur. Böylece valfe konum değiştirtecek hava uyarı basıncının oluşumu belli bir süre geciktirilmiş olur. Bu gecikmenin süresi hava basıncının değerine, kısmanın şiddetine ve deponun boyutuna bağlıdır. Z hattındaki hava uyarısı kesilince içerideki hava cek valf üzerinden geçerek hemen tahliye olur, valfin kapalı konuma geçmesi de derhal gerçekleşir. Şekil 1-41-b’de ise normalde açık bir zaman rölesi görülmektedir. Burada Z hava uyarısı verildikten bir süre sonra valf konum değiştireceğinden P ile A’nın irtibatı da bir süre sonra kesilecektir. Z uyarısı ortadan kalktığında valf hemen konum değiştirecek P ile A’nın irtibatı da hemen sağlanacaktır.

(a) (b) Şekil 1.41: (a)Normalde kapalı zaman rölesi (b) Normalde açık zaman rölesi

1.2.6.7. Özel Valfler

• Hava Uyarılı 8 Yollu Valf

Bu valf bant sürücünün kumandasında kullanılır. Yapısında iki adet 4/2 yön denetim valfi mevcuttur. Valflerin sürgülerinin iki tarafındaki etkime yüzeyleri farklıdır. Z hava uyarısı ilk anda yoktur. P hattından gelen hava hem her iki sürgünün alt kısmında hemdeB ve D hatlarında hissedilir. A ve C hatları R ve S üzerinden tahliyeye açıktır. Bu sayede ilk anda D hattı sıkıştırma silindirine, B hattı ana silindirin piston kolu tarafına havanın gitmesini sağlamaktadır. Z hava uyarısı verildiğinde 1 Nu’lu sürgü alan farkı nedeniyle aşağı doğru hareket eder ve P hattı A’ya yani sürme silindirine bağlanırken B’deki hava R’den tahliye olur. A hattına hava gelir gelmez öncelikle transport silindirinin çenesinin sıkması sağlanır ve basınç oluştuğunda 2 Nu’lu sürgünün üzerindeki kuvvetin artması gerçekleşir, bu sürgü de aşağı iner. Bu takdirde D’deki hava S üzerinden tahliye olurken C hattına yani ana silindirin piston tarafına hava verilir, bant ötelenmiş olur. Z hava uyarısı kesilirse önce 1 Nu’lu sürgü yukarı kalkar, daha sonra 2 Nu’lu sürgü hareket eder. Böylece önce sürme çenesi çözülür daha sonra ana silindir geri çağırılır.

• Vibrasyon Valfi

Yapısında bir adet 3/2 normalde kapalı, bir adet normalde açık 3/2 yön denetim valfi ile iki adet hız ayar valfi bulunur. İlk anda P hattı B hattına açıktır. A hattı ise R’den tahliyeye açıktır. B hattındaki hava dahili bir kanalla 1 Nu’lu sürgünün üzerine etkir. Ancak arada bir kısma valfi olduğu için bu sürgüyü aşağı doğru itecek basınç hemen oluşamaz. Yeteri kadar basınç oluştuğunda sürgü aşağı iner, A hattına hava verilirken, R irtibatı kapanır. A hattındaki hava hız ayar valfinden geçerek 2 Nu’lu sürgüyü aşağı iter. Böylece P ile B hattının irtibatı kesilir. B deki hava R’den tahliye olur. B’deki hava tahliye olunca 1 Nu’lu sürgünün üzerindeki etki ortadan kalkar ve bu sürgü yukarı kalkar. A hattındaki hava R’den tahliye olur. Bu takdirde 2 Nu’lu sürgü üzerindeki etki de kalkar yeniden B hattına hava verilir. Valfin bu özelliği çift etkili bir silindirin vibrasyon hareketinde kullanılabilir. Hız ayar valflerinin ayar değeri değiştirilerek değişik vibrasyon strokları alınabilir.

1.2.6.8. Diğer Devre Elemanları

• Temassız Sinyal Vericiler

Tezgah ve otomatik çalışan aparatlarda insan ve makine için yeni bir takım koruyucu emniyet talepleri ortaya çıkmaktadır. Bu talepleri karşılamak için temassız sinyal verebilen elemanlar tercih edilmeye başlanmıştır. Bunların basınçlı hava ile çalışanlarına pnomatik duyarga denir. Duyargalarda nemsiz, iyi filtre edilmiş, yağsız hava kullanılır.

• Alıcı-Verici Tip Duyarga

Bu duyarganın alıcı ve verici olmak üzere iki elemanı vardır. Her iki elemanın da P hatları nemsiz, yağsız hava ile beslenir. Besleme basıncı 0,1-0,2 bardır. Hava tüketimi Q=0,5-0,8 m3/saat’tir. Havanın kalitesini artırmak için eleman girişinden önce bir filtre ve düşük basınç regülatörü kullanılır. İyi bir çalışma için iki eleman arasındaki mesafe 100 mm’yi geçmemelidir. Başlangıçta alıcı ve verici duyargadan karşılıklı olarak hava üflenir. Hava katmanlarının karşılaşması sonucu alıcı duyarganın A hattından çok düşük bir çıkış sinyali alınır. (5m bar) Bu sinyal bir yükselticide daha yüksek basınçlı hava sinyaline dönüştürülür. Eğer alıcı ve verici arasına bir engel girecek olursa A hattındaki sinyal beslemesi kesilir. Bu yüzden mümkün mertebe bir koruyucu ile muhafaza edilmelidir.

• Kesilebilir Jet Duyarga

Şekil 1.45’te böyle bir duyarga gösterilmektedir. P hattından sürekli basınçlı hava beslemesi vardır. Hava bir kısma kesitinden geçerek A deliğinden dışarı üflenir. Dolayısıyla çok küçük bir hava çıkış sinyali alınır. Eğer duyarganın ağzına bir engel gelecek olursa A hattındaki besleme kesilir. Bu durum sistemde değerlenir. Besleme basıncı 0,1-8 bar olabilir. Eleman girişi için müsaade edilebilir max. aralık 5 mm’dir.

• Refleks Duyarga

Bu duyarga alıcı verici tip duyarganın çalışma ilkesine göre çalışır. Her iki elemanda aynı gövde içerisine monte edilmiştir. P hattından gelen hava bir kısma valfinden geçerek dışarı üflenir. Duyarganın önüne bir engel gelecek olursa A hattından geriye doğru küçük basınç değerinde bir çıkış sinyali alınır. Engel ile duyarga arasındaki mesafe en çok 5-6 mm olabilir. Özel tiplerde 20 mm’ye çıkabilir.

• Geri Basınç Duyargası

P hattından sürekli hava beslemesi yapılır. Besleme basıncı 0,1-8 bar olabilir. Hava bir kısma kesitinden geçerek atmosfere üflenir. Duyarganın önüne bir engel gelecek olursa basınçlı hava A hattından geri döner ve besleme basıncına eşitbir çıkış sinyali alınır. Son nokta kontrolü ve konum kontrolünde rahatlıkla kullanılır.

• Yükseltici

Duyargalardan alınan hava çıkış sinyalinin normal çalışma basıncına çevrilmesinde kullanılır. Normalde açık veya kapalı 3/2 yön denetim valfi ve hava uyarı hattında büyük yüzeyli bir diyaframdan oluşur. Valfin x hattından duyarga sinyali gönderilir. Gelen hava sinyalinin basınç olarak değeri çok küçüktür. Ancak bu sinyalin etkime yüzeyi diyafram yüzeyi olduğundan valfe konum değiştirmek için yeterlidir. x hattında uyarı olduğu sürece valf konumunu muhafaza eder.

• Basınç Anahtarı

Basınçlı hava sinyalini elektrik sinyaline dönüştüren bir elemandır. Z uyarı hattında verilen hava uyarısının basıncı ayarlanan bir değere geldiğinde alt kısmındaki bir mikro anahtarı tetikleyebilir. Bu sayede bir elektrik anahtarı kapatılabilir. Çalışma basıncı 0,6-10 bar olabilir.

1.3. Çalışır Sistemlerden Şema Çıkarmak

1.3.1. Problemin Tanımlanması Problem 1

Bir düğmeye basıldığında parçalar, piston ucuna takılmış olan bir aparat ile besleme kanalından alınırlar. Piston son konumuna ulaştıktan sonra otomatik olarak geri dönmelidir.

• Kumandanın Yapısı

• Programın Yapısı

Devrede 1.2 Nu’lu geri dönüşü yaylı butona basıldığında, 1.1 Nu’lu 4/2 yön denetim valfi kumanda edilecek ve buna bağlı olarak 1.0 Nu’lu piston ileri yönde hareket edecektir.

Piston kolu son konumunu aldığında 1.3 Nu’lu sınır anahtarına temas edecek, bu durum sınır anahtarının 1.1 Nu’lu 4/2 yön denetim valfini etkilemesini sağlayacaktır.1.1 Nu’lu yön denetim valfinin etkilenmesi sonucu bu valf konum değiştirecek ve piston kolu geri yönde hareket edecektir.

Bu durum 1.2 Nu’lu butona her basılışta tekrar edecektir. Dolayısıyla piston ileri geri yönde hareket edecektir. (A+,A-)

Problem 2

Start valfine basıldığı anda, çift etkili bir silindirin piston kolu otomatik olarak ilerigeri hareket edecek hava kesildikten sonra hareket duracaktır. Piston kolunun ileri ve geri hareketinde hızı ayarlanabilecektir.

• Kumandanın Yapısı
• Programın Yapısı

1.4 Nu’lu oturmalı Tip valfe basıldığında devreye hava verilmiş olur. 1.2 Nu’lu sınır anahtarı pistonun ileri yönlü hareketini (A+), 1.3 Nu’lu sınır anahtarı ise pistonun geri yönlü hareketini (A-) sağlar. Bu durum 1.2 ve 1.3 Nu’lu sınır anahtarlarının 1.1 Nu’lu 4/2 yön denetim valfine konum değiştirtmesi ile gerçekleşir. Başlangıçta piston kolunun konumu belirsizdir. 1.1 Nu’lu yön denetim valfi hangi sınır anahtarının etkisinde ise piston o sınır anahtarının etkilediği yönde hareket edecektir. 1.0 Nu’lu pistonun ileri-geri yönlü hareketi (A+,A-) 1.4 Nu’lu oturmalı tip valf kapatılana kadar devam edecektir.

kaynaklar: butunsinavlar.com, forumalew.org

Ayrıca; Elektropnömatik ile ilgili ayrıntılı bilgi için tıklayınız...