Realizm Nedir?
Realizm; romantizm akımına bir tepki olarak doğmuştur. Birçok edebi akımda olduğu gibi realizmde de felsefi bir alt yapı söz konusudur. Realizmin doğuşunda pozitivizm yani olguculuk yatmaktadır.
Gerçekçilik anlamına gelen realizmde pozitivizmin sahip olduğu neden-sonuç ilişkisi ciddiyetle yer almaktadır. Gözlem ve deneyin mükemmelliyetçiliği ile hareket eden pozitivizmin sanata ve edebiyata yansıması 19. yüzyılda gerçekleşmiştir. 19. yüzyılda fen bilimlerine, deneye, gözleme, akıla karşı duyulan ilgi son derece kendisini göstermiştir. Aklın öncülüğü, hayal ve sağ duyu kavramlarını geride bırakmıştır. Böyle bir dönem, sanatı da etkisi altına almıştır ve bu durumun sonucu olarak realizm ortaya çıkmıştır. Romantizme karşı büyük bir tepki olan söz konusu akım, sanatı ve edebiyatı aklın liderliği ve gerçeklik ile ele almıştır. Realist eserler çoğu zaman bilimsel bir deneyi andıran bir atmosfer içinde açık açık neden sonuç ilişkisini okuyucuya vermektedir.
Realizmin Karakteristik Özellikleri:
* Realist eserlerde, sanatçılar kişiliklerini gizlemektedirler. Sanatçının eserinde kişiliğini gizlemesi demek, kaba bir tabirle taraf tutmamak olarak adlandırılabilir. Romantizmde sanatçılar kahramanlarını iyi ve kötü olarak aks ettirerek doğrunun yanında yer almaktadırlar. Ancak realizmde bundan bahsedilemez.
* Pozitivizmle yoğrulan realizm, toplumu olduğu gibi ele alır. Kahramanlarını buna göre seçer, klasisizmin tam tersi olarak realist yazarlar kahramanlarını halktan, sıradan kişilerden seçer. Olaylar ve kişiler realist yapıtlarda tamamen toplumdaki haliyle seçilir. Çünkü realizm, dünyaya karşı bir ayna vazifesi görmektedir. Bu konuda ünlü realist yazar Stendal, roman için Roman yol boyunca gezdirilen bir aynadır diyerek gerçekçi bir akımda olması gereken en önemli özelliği dile getirmiştir.
* “Sanat için sanat” anlayışı ile hareket eden realist sanatçılar, toplumu değiştirme amacı gütmeyerek sadece olanı anlatırlar.
* Üslup olarak ise realist yapıtlarda sade bir anlatım söz konusudur. Ancak biçim olarak realist sanatçılar, kusursuz yazmayı amaç edinmişlerdir. Biçim güzelliğine son derece önem veren realist yazarlar açık bir anlatım ile eserlerini oluşturmuşlardır.
* Realist yapıtlarda insan kavramı, yaşadığı çevre dâhilinde ele alınmaktadır. Zira insanın karakterinin oluşumunda çevrenin büyük bir etkisi vardır.
Realizmin Genel Özellikleri:
1. Realist Sanatçılar, anlattıklarında gözleme ve belgeye dayanır. Yazarlar bilgiyi anket yöntemiyle toplamışlar, sonradan yapıtlarında kullanacakları malzemeyi günlük gözlemler olarak not etmişlerdir. 2 .Realist sanatçılar, yapıtlarda kendi kişiliklerini gizlemişler, toplumu ve insanı bilim adamı nesnelliğiyle, iyi-kötü, güzel-çirkin demeden yansıtmışlardır. 3. Realizm Konuları gerçek yaşamdan alındığından, olağanüstü oiay ve kişilere yer verilmez. Olay ve kişiler, günlük yaşamda yaşanma ya da görülme olasılığı olan nitelikler taşır. Bunlar yapıtlarda ayna ya da fotoğrafçı gerçekçiliği ile yansıtılır. 4. İnsanlar, yaşadıkları çevreyle birlikte ele alınmıştır. İnsan kişiliğinin oluşumunda çevrenin etkisi ve önemi belirtilmiştir. Doğa ve insan betimlemeleri ölçülüdür. Süs olsun diye yapılmamıştır. 5. Realist sanatçılar,”sanat için sanat” anlayışına sahiptir. Sanatı ve edebiyatı toplumu değiştirme, eğitim ve mücadele aracı olarak görmediler. 6. Realist yapıtlarda açık, yapmacıksız, söz sanatlarından uzak bir üslup kullanılmıştır. Sanatçılar biçim ve güzelliğine, kusursuzluğuna önem vermişlerdir,
Önemli Realist Sanatçılar ve Eser Türleri:
Honoré de Balzac: Roman, öykü, tiyatro Stendhal: Roman Gustave Flaubert: Roman Fyodor Dostoyevski: Roman Anton Çehov: Öykü, tiyatro Lev Tolstoy: Roman Maksim Gorki: Roman Danielde Foe: Roman Charles Dickens: Roman Mark Twain: Roman Emest Hemingway: Roman, öykü Jack London: Roman
Türk Edebiyatında Realizm Akımı
Tanzimat Edebiyat ile birlikte dünyada edebiyatlarını etkileyen edebi akımlar edebiyatımızı da etkilemeye başlamıştır. Realizm, bu dönemde kendisine hissettirmeye başlamıştır. Tanzimat Edebiyatının ikinci yarısında Recaizade Mahmut Ekremin ünlü eseri Araba Sevdası ilk realist eser olarak kabul edilmektedir. Aynı dönemde Samipaşazade Sezainin Sergüzeşt adlı yapıtı da realist akımın etkisi ile edebiyatımızdaki yerini almıştır. Ancak realizmin edebiyatımızdaki en güçlü temsilcisi olarak Halit Ziya Uşaklıgildir. Öyle ki ismi realizm ile özdeşleşen Stendhalın Kızıl ile Kara romanının etkisi ile Halit Ziya, Mai ve Siyah adlı romanını kaleme almıştır. Edebiyat-ı Cedîde döneminden Halit Ziyanın yanı sıra Mehmet Rauf da realizm çerçevesinde eserler vermiştir. Bu dönem bağımsızlarından Hüseyin Rahmi Gürpınar ve Ahmet Rasim realizm akımına uygun yapıtlar kaleme almışlardır. Özellikle Hüseyin Rahmi, natüralizmin de etkisi ile dikkat çekici gerçekçi eserler meydana getirmiştir. Milli Edebiyat döneminde ise Yakup Kadri, Halide Edip, Reşat Nuri Güntekin, Ömer Seyfettin, Memduh Şevket Esendal gibi isimler realist yazarlar arasında gösterilmektedir. Söz konusu isimlerin çoğu aynı zamanda Cumhuriyet Dönemi realist yazarları arasında da sayılmaktadır.
REALİZMİN TÜRK EDEBİYATINDAKİ ETKİSİ:
Realizmden etkilenme İlk, Tanzimat’ın ikinci yarısında başlar. Hemen hemen tüm edebi dönemlerde etkisini göstermiştir. Recaizade Mahmut Ekrem’in “Araba Sevdası”, Samipaşazade Sezai’nin “Sergüzeşt” romanları realist etkiyi taşıyan ilk romanlarıdır. Servet’i Fünun’dan Halit Ziya, Mehmet Rauf realizmden etkilenmiştir. Servet’i Fünun döneminin bağımsız yazarları Hüseyin Rahmj ve Ahmet Rasim realist etkiler taşır. Milli edebiyat ve Cumhuriyet döneminden Yakup Kadri, Halide Edip, Ömer Seyfettin, Reşat Nuri, Memduh Şevket Esendal realist etkisiyle yazan diğer yazarlardır.
Realizmin Türk Edebiyatındaki Temsilcileri:
Recaizâde Mahmut Ekrem: Roman Samipaşazâde Sezai: Roman, Öykü HalitZiya Uşaklıgil: Roman Mehmet Rauf: Roman Refik Hallt Karay: Roman Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Roman Halide EdipAdıvar: Roman
kaynaklar: bilgiustam.com, toplumdusmani.net |