Agaz-ı Destan Hakkında Bilgi

Eski Türk edebiyatında destana ve hikayeye başlamaya; herhangi bir kitapta ve özellikle mesnevilerde asıl konuya girişe verilen isimdir. İran edebiyatından geçmiş, alınmış bir edebî gelenektir. Agaz-ı dastan yerine yer yer dîbace-i hikaye, ibtidâ-yı dâstân, ibtidâ-yı manzume, âgâz-ı kitab tabirlerinin kullanıldığı da olmuştur.

Süheyl ü Nevbahar'da bir kesit:

Agaz-ı Dasitan

İşit saña bir xoş hikayät qılam
Ägär Tañrıdan uş inayät bulam

Ki saglıq bagışlaya fursat virä
Tamam äylämäkligä ruxsat virä

Qatumda bänüm varıdı bir kitab
Oqırdum anı dayima bî-hisab

Didüm gär ola Tañrınuñ yarısı
Bu qamu kitab ki var parsî

Dönä Türkiyä oqıya has ü am
İnayät qılursa Haq ola tamam

Ki tävfiq u yarı bagışlayan ol
Aşıqlara yarı bagışlayan ol

Gätürmiş kitabda ol uslu kişi
Ki Haq rahmäti olsun anuñ işi

Yämändä ulu padişah varımış
Ki aqlıyla dävlät aña yarımış

Niçä padişah kim qamu taş u tag
Anuñ adliyiläyidi şar u bag

Dälim padişahlar aña qul idi
Du'acısı här bay u yoxsul idi

Anuñ xaznäsi varıdı qırx gänc
İşi işrät ü zävq ü ıyş u güvänc

Ol oxtın ki atlanadı atına
Gälürdi säkiz yüz biñ är qatına

Atası qomış bahr anuñ adını
İdärdi biliş ü vü xulqıla yadını

Sarayında qırx avratı varıdı
Ki här biri anuñilä yarıdı

Qamusınuñ ataları padişah
Xuzavänd-i şähr ü qıla u sipah

Şäkär sözlü ay yüzlüyidi bular
Qara qaş qara gözlüyidi bular

İki yüz qaravaş artugıdı
Ki här biri başına bir tugıdı

Bu qamusilä oglanı yogıdı
Anuñ gussası fikri käy çogıdı

Didi gär bänüm oglanum olmaya
Nitä tac u taxt ayruga qalmaya

Ogul çün aga atası taxtına
Zäval irmäyä dävlät ü baxtına

Atamdan baña qaldı bu gänc ü bu mal
Bän olmasadum düşmänäyidi halal

Diriga bu taxt u bu mal u bu gänc
Ki dirdi dädälärümüz yidi ränc

Çü bän gidisärvänim kimä qalısar
Ogul olmasa düşmänüm alısar

Bunı fikr idüp dayima agladı
Ümizini bir Tañrıya bagladı

Xazinälärin açmaga başladı
Malı dökmägä saçmaga başladı

Uluyı vü kiçiyi qıldı gani
Daxı didi kim siz diläñüz anı

Ki Tañrı Ta'ala bir oglan virä
Bänüm bu ölü gövdämä can virä

Çü qamu xalayıq du'a äylädi
Anuñ hacätin Haq räva äylädi

Dürişdügi olmadı härgiz täläf
Mägär incü qapmış bilindän sadäf

Adı Bahr idi tañ dägül hälä
Ägär bahrdän incü hasıl ola

Gälüb şaha muştıladılar anı
Çün işitdi iñän sivindi canı

Bagışladı altun qızıl agı
Sanasın yirindä qomadı dagı

Çü toldı toquz ay gäldi xabär
Ki Tañrı saña virdi qaygun gidär

Bir oglan ki bäñzär yüzi bädr aya
İki qaşı daxı qurulmış yaya

Açub yüzini gördi buldı murad
Ol aya muvafıq Sühäyl urdı ad

Aña süt virüb bislädi on taya
Qalan qullıq idänläri kim saya