Ultrason, Sonar ve Radar gibi Cihazların Tanımı Çalışma Prensipleri
Sonar Cihazı ve Sonar Cihazı Nasıl Çalışır ?
Suda yayılan ses dalgaları aracılığıyla denizaltıları bulmak için geliştirilmiş bir aygıttır. Bugün ise, batık gemilerin ve balık sürülerinin saptanmasında, bir geminin altındaki suyun derinliğinin ölçülmesinde, gemilerin yönetiminde ve araştırmalarda kullanılmaktadır. İnsan kulağının algılama sınırları içinde ya da çok daha yüksek bir frekansta bir ses vuruşu çoğunlukla, geminin alt tarafındaki bir yuvaya yerleştirilmiş bir transdüktör aracılığıyla su içine gönderilir. Ses vuruşu, deniz dibine ya da bir batığa çarpana kadar suda ilerler ve çarptıktan sonra geri yansır. Yankı gemideki başka bir transdüktörle saptanır ve vuruşun gidiş geliş süresi ölçülür. Sesin sudaki hızı, sıcaklıkla değişmekle birlikte, yaklaşık 1460m/sn. dir ve havadaki hızın 4 katıdır.
Zaman aralığı dolayısıyla menzil, yansıyan ses vuruşu yakalandığında yanan neon lambası bir döner diskle ölçülebilir. Disk, neon lambasını uzaklığa göre derecelenmiş yuvarlak ve sabit bir ölçek boyunca taşıyarak, değişmeyen bir hızla döner. Vuru gönderildiğinde, neon lambası üstte sıfır çizgisi üzerindedir. Yankı sondası 180 m’lik bir menzile ayarlanırsa, neon lambası tam bir daire çizer. Gönderilen sinyal derinliğin iki katı uzaklık aştığı için, bu noktada ölçek 90m.yi gösterir. Bazı aygıtlar, yankıyı döner bir iğne aracılığıyla, elektriğe duyarlı şerit üzerine kalıcı biçimde kaydeder. Başka aygıtlarda TV ekranına benzeyen bir katot ışını tüpü ekranı vardır.
Donanma araştırma sonarı çok daha güçlü ve karmaşıktır.Ses vuruları, megafonda olduğu gibi, mekanik kornalar aracılığıyla dar bir oluk içinden geçirilerek yoğunlaştırılır. Geminin alt bölümüne bir çizgi boyunca yerleştirilen bir dizi transdüktör aracılığıyla da sinyal üretebilir. Her transdüktörün bütün yönlere sinyal göndermesine karşın, değişik transdüktörlerden yayılan sinyaller birbirlerini yok eder ya da güçlendirirler. Belli bir yöndeki karışım yapıcıdır; sinyaller birbirleriyle toplanarak o yöne güçlü sinyal demeti yayarlar. Öteki yönlerde, sinyaller birbirini yok eder ve böylece bu yönlerde az enerji yayımlanmış olur.
Radar ve Radar Nasıl Çalışır ?
Radar, uzaktaki hedefleri mikrodalga yansıtma metodu ile tespit eden cihazdır. Radarın çalışma prensibi ses dalgası yansıma prensibine çok benzer. Sesi yansıtan bir nesneye doğru bağırmanız halinde (örneğin bir kayalık vadide veya mağarada) bir yankı işitirsiniz.Eğer sesin havada yayılma hızını biliyorsanız nesnenin mesafesini ve genel yönünü hesaplayabilirsiniz. Dönüş yankısı için geçecek süre, ses hızı biliniyorsa kabaca hesaplanabilir. Radar elektromanyetik enerji palslarını Şekil 1. de görüldüğü gibi benzeri bir tarzda kullanır. Radyo frekans enerjisi nesneye ulaşır ve tekrar nesneden yansıyarak geri döner. Enerjinin buradan küçük bir kısmı yansır ve radara geri gelir. Dönen bu bölüme aynen ses terminolojisinde olduğu gibi YANKI adı verilir. Radar seti yankıyı yansıtan nesnenin yön ve mesafesini tespit etmek için kullanır. Radar şu kelimelerin baş harflerinden oluşmaktadır: Bir radar anteni Bir radar anteni RAdio Detecting And Ranging Radyo Algılama ve Mesafe Tayini Alman mühendisi Christian Hülsmeyer elektromanyetik dalgalar ile gemilerin yerini belirlemekte kullanılabilen icadını tescil ettirmek için 1904 yılında Almanya ve İngiltere’de patent başvurusunda bulundu. 30. Nisan.1904 tarihinde Kraliyet Patent Dairesi, Christian Hülsmeyer tarafından geliştirilen, „uzaktaki metal nesnelerin yerini bir gözlemciye bildiren” cihazı 165 546 Nolu belge ile tescil etti. Patent belgesinde bir yansıma sayesinde, gelmekte olan bir gemiyi tespit eden bir buharlı geminin resmi yer almaktadır. Ren nehrinde yapılan bu deneme ile cihazın kullanılabilirliği kanıtlandı.
Sonar (Sound Navigation And Ranging) ses dalgalarını kullanarak cismin boyut, uzaklık ve diğer verileri görmemize yarayan alet. Sesin sualtında yayılmasını kullanarak su altında/ üstünde gezmeyi, haberleşmeyi ve diğer cisimleri tespit etmeyi sağlayan bir tekniktir. Aktif ve pasif olmak üzere ikiye ayrılırlar. Sonarı yunuslarda kullanır. Yunuslar sonar ile haberleşir. Bir de yarasalar sonarı kullanır. Eğer yarasalar da sonarı kullanmasaydı her yere çarparak uçarlardı
Ultrason ve Ultrason Nasıl Çalışır ?
Ultrason, insan kulağının işitmeyeceği kadar yüksek frekanslı ses dalgalarına verilen addır. öteses, ultrases de bu kavram için önerilen adlardandır. kaka bile sesi yansıtır. Ses, cisimlerin titreşimi sonucunda meydana gelir. X – ray ışınlarının tersine ses elektromanyetik değildir. Ultrases akustik bir dalgadır. (Başka bir deyişle gaz, sıvı veya katı ortamdaki mekanik bir dalgadır). Sesin iletilebilmesi için bir ortam (madde) gereklidir. Sesin yayılımı bir yerden bir yerden başka bir yere enerji taşınımı şeklindedir. Ses dalgalarının yayılma hızı, ortamın yoğunluğuna bağlıdır. Ses dalgaları 3’e ayrılır. 1. Infrasound (sesötesi) ; frekansı 20 hertz veya altındaki sestir. 2. İşitilebilir ses ; frekansı 20-20 000 hertz arasında olan işitilebilir sestir. 3. Ultrases ; 20 000 hertz üzerinde (2 – 15 MHz) frekansa sahip işitilemeyen sestir. |
