İnsan Hakları Ve Sivil Toplum Örgütleri

" İnsan hakları sevgi çiçekleri arasında yeşerir, sivil toplumun özeniyle büyür. "

İnsan Hakları

İnsan hakları, insanın asırlar içinde önce düşünsel alanda, daha sonra, sırasıyla, anayasal belge ve bildirilerde, anayasalarda ve uluslararası sözleşmelerde yer alan ve korunması gerektiği konusunda ortak kanıya dayanan değerler bütünüdür. İnsan hakları, insanın salt insan olmakla kazandığı haklardır. Bu haklar, temelde bireyin herkese karşı ileri sürebileceği yetkiler katoloğudur. Kişi, bu hakları doğumla hatta doğum öncesinde kazanır. İnsan hakları, devlet gücünü sınırlar; bireyi, devlet karşısında kimi hak ve yetkilere sahip süje durumuna sokar, obje olmaktan kurtarır. İnsan hakları, bireye, insan olarak sahip olduğu ortak değerlerin sömürü, baskı, şiddet, saldırı ve her türlü olumsuz dış etkiler karşısında korunmasını isteyebilmesi yetkisini verir, evrensel niteliklidir. İnsan hakları, insan ve doğa sevgisi temeline dayanır. Sevgi çiçeklerinin yeterince yeşermediği ve bireyselleşmenin gerçekleşmediği bir toplum kültürü, insan hakları için uygun bir zemin oluşturmaz.

İnsan Hakları Açısından Türkiye Sivil Toplum Örgütleri

Türkiye'de, insan hakları konusunda çalışan sivil toplum örgütleri, dernek ya da vakıf biçiminde yapılanmışlardır. Benzer amaçlar güden kuruluşumuz, "Türkiye İnsan Hakları Kurumu (TİHAK)" adıyla, "vakıf" tüzelkişiliğinde çok yeni bir tarihte kurulmuştur. Başarı dileklerimizi bu vesileyle sunmak isteriz.

Türkiye'de, İnsan Hakları Derneği'nin ve insan haklarıyla ilgili konularda çalışan öteki derneklerin, büyük oranda yöneticilerinin fedakârlıklarına dayanan çalışmalarının fazla başarılı olduğunu söylenemez. Bunun nedenlerini şu başlıklarda toplayabiliriz:

• Anayasa ile 12 Eylül döneminde çıkarılan ve Anayasanın Geçici 15. maddesi nedeniyle Anayasaya aykırılığı ileri sürülemeyen Dernekler Yasası, Sendikalar Yasası, Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Yasası ve kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları yasalarının getirdiği sınırlar, STÖ nin çalışma alanlarını daraltmaktadır.
  Dernekler Yasası, 6.10.1983 tarihlidir, düzenlemeden çok yasak getirmiştir (m. 4-7, 56). Bu yasaya göre, derneklerin çalışmalarının tüzüklerinde gösterilen amaca uygun olup olmadığı, defter ve hesaplarının denetimi, İçişleri Bakanlığı Emniyet Genel Müdürlüğü bünyesinde oluşturulacak Denetleme Grubunca yapılacaktır (m. 46), kolluk kuvvetleri, derneklerin yönetim yerleri, müesseseleri ve tesisleri ile her çeşit eklentilerine, yargıç kararı aranmaksızın, en büyük mülkî amirin emriyle girebilecektir (m. 48), derneklerin kimi koşullarla kendiliğinden dağılma halinin saptanması dernek merkezinin bulunduğu yerin en büyük mülki amirinin kararıyla olacaktır (m. 51), dernekler yasada yazılı hallerde valilikçe faaliyetten alıkonulabilecektir (m. 54).
• İkinci neden, Türkiye'de insan hakları ve insan haklarının korunması hakkındaki bilincin yeterince oluşmaması; insan haklarının, uluslararası toplumda tüm uygar ülkelerce ortak değer olarak kabul edildiğinin anlaşılamamasıdır. İnsan hakları, kimilerine göre fantazidir, kimilerine göre ise, "sözde insan haklarıdır; insan hakları konusunda karşılıksız uğraş verenler de "sözde insan hakları savunucuları"dır. Gerçekte, insan hakkı, her insan için, hatta iktidarı ellerinde tutanlar açısından dahi dayanılacak bir güvencedir. Öte yandan, Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği Başkanının, 17 Ağustos sonrasında basın geçen demecinde," Deprem sonrası kamu sektörüyle yardım kuruluşları arasında işbirliği konusunda zorluklar yaşandı. Hesaplara el konuldu, bizim aracılığımızla yardım yapmak isteyen yabancı kuruluşların önü kesilmiş oldu"⁶⁰ demesi; aynı günlerde, Sivil Koordinasyon Merkezi Sözcüsünün de, "Bu depremde halka hizmet vermekten çok kendi varlığını korumak isteyen, sivil kuruluşları tehlike olarak gören bir devlet ortaya çıktı" biçiminde benzer görüş belirtmesi, kamu kesiminin STÖ'ne kuşkulu bakış açışım göstermektedir.

Türkiye'de, insan haklarının önemi ve korunması konusunda oluşan bilincin yeterli olmamasında, bireye değil, devlete öncelik tanıyan, devletin korunması gerektiği inancını öne çıkaran geleneksel anlayışın; Anayasada, "insan haklarına dayanan" yerine "insan haklarına saygı duyan" sözcüklerini kullanan görüşün ve konuya milliyetçilik gözlükleri ile bakılmasının etkili olduğu düşünülebilir. Ancak, esas neden, demokratik yönetimin fazla önemsenmemesi ve özümsenmemesidir.

Bir başka talihsizlik insan haklarının, devlete ve devlet otoritelerine karşı ileri sürülebilecek bir haklar olmasındadır. İnsan haklarının, devlete karşı ileri sürülebilmesi ve evrensel niteliği nedeniyle başka ülkelerin ya da kuruluşların olaya karışmasına olanak tanıması, insan hakkını savunmayı amaç edinen STÖ'ni antipatik kılmaktadır. Konuya milliyetçilik açısından bakıldığında, bu kuruluşların suçlandıkları ve ulusalüstü organların müdahelesinin reddedildiği gözlenmektedir.

Öte yandan konuyla ilgili STÖ'nin de, görevlerini, insan hakkının sadece devlet karşısında savunulması gerektiği yönünde algılamaları, örneğin, terör kurbanları karşısında aynı duyarlığı göstermemeleri karşı eleştiriyi arttırmaktadır. Suçlunun "insan hakkı" yanında, "kurbanın hakkı" görüşünün karşı tez olarak atılmasına neden olmaktadır.de tutulamayacağı herkesçe anlaşılmalıdır.