Vergi Çeşitleri

Gelir Üzerinden Alınan Vergiler:
•Gelir vergisi
•Kurumlar vergisi

Harcamalar Üzerinden Alınan Vergiler:
•Katma Değer Vergisi (KDV)
•Muamele ve satış vergileri
•Kısmi istihlak vergileri
•Harcamalara dayalı gelir vergisi
•Gümrük Vergileri
•Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)
•Özel İletişim Vergisi (ÖİV).

Servetle ya da servet transferi Üzerinden vergiler:
•Genel servet vergisi
•Emlak ve kısmi servet vergileri
•Sermaye vergisi
•Veraset ve diğer şekillerdeki servet transferi vergileri.

Yerel Yönetimler Gelir Türlerinden Vergiler Hakkında Bilgi

VERGİLER YOLU İLE GELİR SAĞLAMA YÖNTEMİNİN TÜRLERİ

Sınırsız Vergileme Yetkisi Verilmesi
Vergi Kaynaklarının Paylaştırılması
Merkezi Yönetim Vergilerinin Bazılarından Veya Toplam Vergi Gelirleri Üzerinden Pay Verilmesi

Sınırsız Vergileme Yetkisi Verilmesi

Bugüne kadar tamamen teorik planda kalıp uygulamaya saf bir biçimde aktarılamayan bu yöntemde,yerel yönetimlerin hiçbir sınırlamaya tabii olmaksızın tam bir vergileme yetkisine sahip olmaları öngörülmektedir.Gerçekten,yerel yönetimlere diledikleri şekilde vergi alabilmek yetkisi verilse dahi,siyasal,ekonomik ve teknik bazı sebepler dolayısıyla üst yönetimin önceden bazı objektif kriterler koyması ve bazı kısıtlamalar getirmesi kaçınılmazdır.
Şöyle ki: Bir yerel yönetim,ancak kendi sınırları içinde ve idari vesayetin elverdiği ölçüde egemendir.Vergi konusunun bu sınırların dışına taşması halinde ki bugünkü toplumsal eve ekonomik organizasyonda bu durum olağandır yerel yönetimin vergileme yetkisini kullanması söz konusu olamaz.
Gerekli kısıtlamaların önceden getirilmemesi halinde,her yönetim kendi yönünden aynı vergi kaynağını aşırı ölçüde zorlayabileceğinden kaynağın kuruması,sapmaların meydana gelmesi,vergi direncinin doğması,çift vergileme olayının görülmesi gibi sonuçlarla da karşılaşılabilir.

Vergi Kaynaklarının Paylaştırılması

Bu yöntemin esası,çeşitli vergilerin yönetimler arası paylaştırılması ve bazı vergilerin merkezi yönetime,bazılarının da yerel yönetimlere bırakılmasıdır.

Bu durumda,şahsi vergiler,örneğin gelir vergisi en az geçim indirimi,artan oranlılık vb. tekniklerle şahsileştirilip adil hale getirilebilir.Bu tekniklerin uygulanabilmesinde merkezi yönetim yerel yönetime oranla çok daha etkindir.

Yerel yönetimin faaliyetleri,ayni(objektif) vergilerin konusu üzerinde etkili olur.Örneğin,Emlak Vergisinin konusu olan bina ve arazi değerleri yerel yönetimlerin faaliyetlerinden etkilenir.Ayrıca,vergi konusu yerel yönetimlerin sınırları içinde bulunup sabit olduğundan bu idareler tarafından kolayca izlenebilir.Bu nedenlerden dolayı objektif vergilerin yerel yönetimlere bırakılması daha isabetlidir.

Vergi Kaynaklarının Paylaştırılmasının Ortaya Çıkarabileceği Sorunlar

Vergilemede Optimal Yapıya Erişme Sorunu

Vergi politikası çeşitli yönetim kademeleri tarafından aralarında bir uyum sağlanmaksızın bağımsız bir biçimde ve ayrı ayrı saptanırsa vergilerde genel optimal yapıya erişmek güçleşir.

Vergi Kapasitesinde Azalma Meydana Gelmesi Sorunu

Konusu kendi sınırları içinde kontrol edilmeyen vergileri,yerel yönetimlerin etkin bir biçimde yürütmeleri mümkün olamaz.Çünkü,vergilemenin yürütülmesinde etkinliği sağlayabilmenin iki koşulu vardır.Önce vergi konusu hakkında yeterli bilgiye,sonra da vergilemede gerekli yetkilere sahip olmak.Konusu kendi sınırları dışına taşan vergilerde yerel yönetimi,etkinliğinin gerektirdiği bu koşulların ikisinden de yoksundur.

Ayrıca,yönetim ünitelerinin tam anlamıyla bağımsız vergileme yetkilerine sahip olmaları halinde,sermaye ile emeğin mobilitesi nedeniyle yönetimler arası vergi rekabeti de doğabilir.

Mali Kapasitede Eşitsizlik Meydana Gelmesi Sorunu

Görevlerin yönetimler arasındaki bölüşümü veri iken,vergi kaynaklarının paylaşılması,görevlerin gerektirdiği harcamalara kıyasla yerel ünitelerin farklı vergi kapasitelerine sahip olmalarına yol açabilir.Örneğin,iki üniteden birinde az gelirli,çok çocuklu fakir ailelerin çoğunlukta olduğunu,diğer ünitede şayet az çocuklu,çok gelirli ve mülk sahibi ailelerde oluşmuşsa burada refah hizmetlerine fazlaca ihtiyaç duyulmayacaktır.Ayrıca,bu sonuncu ünitede kişi başına düşen gelirin yüksek oluşu vergi kapasitesinin de yükselmesi sonucunu doğuracaktır.Bu durumda,hizmetleri zengin ünitenin altındaki seviyede gerçekleştirebilmek için dahi fakir ünitedeki vergilerin zengin ünitelerinkine oranla daha yüksek seviyelerde tutulması zorunluluğu vardır.Bu durum hem adaletsizdir,hem de bölgeler arası gelişmişlik farklarını da arttıracaktır.

Vergi Kaynaklarını Paylaştırmanın Olumlu Yönleri

Mali Otonomiye Sahip Olabilme Olanağı

Vergi kaynaklarını yönetimler arası paylaştırmanın en olumlu sonucu yerel yönetimlerin mali açıdan arzulanan bir otonomiye sahip olabilmeleridir.

Yerel Sorumluluk Duygusunun Artması İhtimali

Vergi kaynaklarının paylaştırılması bu konuda tam bir otonomiye kavuşan yetkili yerel organları daha dikkatli davranmaya sevk edebilir.Çünkü,yerel organların kararlarını daha yakından izlemek ve değerlendirmek olanağına sahip olan seçmenlerin oluşturacağı kamuoyu,yerel otoritelerin zorunlu olarak kararlarında seçmen tercihlerini göz önünde tutmaya tercih eder.

Uygulamada Yerel Yönetimlere Bırakılan Vergiler

Bu alandaki genel eğilim,özellikle üniter devletlerde,gelir ve kurumlar vergisi gibi dolaysız vergiler,özel tüketim,muamele ve gümrük vergileri gibi dolaylı vergilerin merkezi yönetime bırakılması ve emlak vergisi gibi vergilerin ise yerel yönetimlere bırakılması yönündedir.

Emlak Vergisi

Bu verginin yerel yönetimlere bırakılmasının nedenleri; vergi konusunun yerel sınırlar içinde sabit olması ve emlak değerinin etkileyen faktörler arasında belediye hizmetlerinin de önemli bir yer tutmasıdır.

Merkezi Yönetim Vergilerinin Bazılarından veya Toplam Vergi Gelirleri Üzerinden Pay Verilmesi

Bu alandaki ana kural vergilerin önce merkezi yönetim tarafından toplanması,sonra da hangi yönetimlere,hangi vergiler üzerinden ve hangi kriterlere göre pay verilecekse öngörülen bu esaslar üzerinden paylaştırmanın yapılmasıdır.Örneğin,Türkiye’de (1981 öncesinde) Gelir ve Kurumlar Vergileri İle Tekel Maddeleri Safi Gelirinden Belediyelere %5,Akaryakıt İstihsal Vergisinden de İl Özel İdarelerine %22 oranında pay vermekte idi.

Bu yöntemin avantajlarının çifte vergilemeyi önlemesi gelmektedir.Vergileme tek bir yönetim tarafından yürütüldüğü için,bilinçli olarak çift vergileme amacı güdülmediğinden,değişik vergi otoritelerinin birbirlerinden bağımsız olarak alacakları kararlar sebebiyle aynı konu üzerinden birden fazla vergi alınması mümkün olmayacaktır.

Pay verme yönteminin en önemli sakıncası,pay alan yönetimleri pay veren yönetimin mali yönden bağımlısı haline gelmesidir.Paylaşmanın yöntemlerini,özellikle payın miktarını merkezi yönetim tek başına sağladığından uygulamada sonuç daima yerel yönetimler aleyhine olmaktadır.