Çoğaltma durumlarına göre kesme çiçekler 3 gruba ayrılır.
- Soğanlı kesme çiçekler
- Aşı, çelik veya doku kültürü ile çoğaltılanlar
- Tohumdan çoğaltılanlar
Soğanlı kesme çiçekler
Bu çiçeklerde çoğaltma genellikle toprak altındaki soğan, yumru ve rizomlarla olur. Lale, Lilium, Frezya, Glayöl ön sırada yer alır.
Aşı, çelik veya doku kültürü ile çoğaltılanlar
Bunların çoğaltılması genellikle köklendirilmiş çelikler veya aşı ile olur. Kesme gül, karanfil, kasımpatı ve gerbera en önemlilerindendir.
Tohumdan çoğaltılanlar
Bu guruptan yer alan çiçekler genellikle tohumdan yetiştirilir. Şebboy, Lisianthus, Hüsnüyusuf, Statis Ve Aster önemli olanlardır.
Kesme çiçeklerde zamanlama
Kesme çiçekler içinde her çiçek türünün istekleri ve yetiştirme yöntemleri farklıdır. Ekim zamanları farklıdır, ama hepsi için geçerli olarak bir nokta vardır:
Kesme çiçekler genellikle Kış aylarında ( Kasım – Mayıs arası) yüksek fiyatla satılırlar. Bu nedenle kesme çiçekler kış aylarında çiçek kesecek şekilde yetiştirmek gerekir.
Bir çok çiçek türünde dikimden veya uç kırımından sonra çiçek kesilmeye kadar geçen zaman araştırmalarla buluşmuştur. Ekim-dikim buna göre ayarlanır. Lale, Frezya, İris gibi bazı soğanlı bitkilerin soğanları özel sıcaklıklarda muamele edilerek normal mevsimden 1,5-2 ay önce çiçek açması sağlanır.
Örneğin, karanfil fideleri Ocak-Şubat aylarında dikilirlerse, bunlardan ilk el çiçekler Temmuzda, ikinci el çiçeklerde Şubatta kesilirler.
Mayıs da dikilirlerse ilk el çiçekler Eylül-Ekim aylarında, ikinci el çiçekler ise Mart–Nisan aylarında kesilirler. Glayöl soğanları dikiminden 2,5-3 ay sonra çiçek açarlar, Frezya soğanları Eylül ayında dikilir ve Aralık başından itibaren 3 ay boyunca sera 15 0C’da tutulursa (ısıtılırsa) Şubat’ta çiçek açar, sera ısıtılmazsa Mart ortası–Nisanda çiçek açarlar, Eylül ayında dikilen Kasımpatı fidelerine 4-5 hafta günde 4 saat ek ışık verilirse çiçekleri Şubat ayında açar. Lale soğanları Ağustos ortasından Kasım ortasına kadar 50C’da tutulur ve Kasım ortasında dikilirlerse çiçekleri Aralık ve Ocak aylarında açar.
Bunlar gibi pek çok uygulama ile kesme çiçeklerin çiçek açma zamanları ayarlana bilir. Çiçek açma zamanlarını ayarlamak kesme çiçek yetiştiriciliğinde çok önemlidir.
Kesme çiçeklerin yetiştirme yerleri
Kesme çiçekler genellikle plastik veya cam örtülü seralarda yetiştirilirse de iklimin uygun olduğu zamanlarda ve yaz aylarında açık tarlalarda da yetiştirilirler. Glayöl, Statis, Hüsnüyusuf bunlara bir örnektir.
Kesme çiçeklerin toprak istekleri
Kesme çiçeklerin yetişeceği topraklar:
- Milli-tınlı ve süzek olmalıdır.
- Toprağın asitliliği pH 6,5-7,5 arasında yani nötr olmalıdır.
- Organik maddesi zengin yani çiftlik gübresi (yanmış ahır gübresi) bol olmalıdır.
- Azot, fosfor, potas ve kireç ve diğer mikro besin maddeleri dengeli olmalıdır. Noksan olan maddeler tamamlanmalıdır.
- Toprağın drenajı mutlaka iyi olmalı ve verilen fazla su akıp gidebilmelidir. Kesme çiçekler en iyi su durmayan yerlerde yetişir.
Toprak hazırlığı
Çiçek yetiştirmeye uygun olan topaklarda kesme çiçek yetiştirmek için toprak iyi şekilde sürülerek veya bel ile işlenerek kabartılır.
Yabancı otlar, kökler temizlenmeli, kesekler parçalanmalıdır. Temel gübre olarak verilmesi gereken potaslı ve fosforlu gübreler ve çiftçilik gübresi çapadan önce verilerek çapa makinesi (Rotovatör) ile toprağa karıştırılmalıdır.
Eğer yeni sera kurulacak ise sürülmüş toprağın üzerine sera kurulur. Sera önceden kurulmuş ise toprak işlemesinden sonra dikim için tavalar ve yolların yapımına geçilir.
Sera içinde tava ve yolları yaparken tavalara genellikle 1.0-1.2 genişlik ve 20-30 m uzunlukverilir. Tavalar arasında yollar ise 0,5 m. genişlikte olmalıdır. Yollar ve tavalar iplerle ayrılır, tavalar tırmık ile tesviye edilir ve dilime hazır hale getirilir.
Dikilecek olan fide veya fidanlar uygun aralıklar verilerek tavalara dikilir ve hemen can suyu verilir. Tavalara dana burnu için hazırlanmış kepekle karıştırılmış yem serpilir.
Buradaki önemli nokta dikimden önce hastalık ve nematodlardan şüphe ediliyorsa toprak ilaçlaması yapılmalıdır. Gerbera gibi hastalıklara duyarlı bitkiler dikilecek ise toprak ilaçlaması mutlaka yapılmalıdır. Toprak ilaçlaması ile topraktaki hastalık etmenleri, nematodları ve yabancı ot tohumları öldüğü için dikilen bitkiler daha rahat büyürler.
Dikim sonrası bakım işlemleri
Kesme çiçeklerin bakım işleri arasında sulama, gübreleme, ilaçlama gibi işlerin yanında yazın seraların gölgelemesi kış aylarında da don olaylarının önlenmesi ve seraların havalandırılması en başta gelen işlerdendir.
Yazın gölgeleme ile sera içi sıcaklık azaltılır, kışın havalandırma ile sera içindeki durgun ve nemli hava dışarıya atılarak bitkilerin daha rahat büyümeleri sağlanır. Aynı zamanda bazı hastalıkların gelişmesi önlenmiş olur.
Kesme çiçek yetiştiriliciliğinde sulama önemlidir. Toprağın balçık yapılmadan, azar azar ve sık sık sulanması bitki köklerinin daha iyi gelişmesini sağlar. Sulama suyu ile yapılacak gübreleme ise, bitki gelişiminin düzenli olması sağlanır. Bu nedenle seraların sulanmasında genellikle damla sulama sistemlere kullanılır.
Çeşitli hastalık ve zararlılar diğer bitkilerde olduğu gibi kesme çiçeklerde de görülür. Bunlara karşı bitki koruma uzmanlarının önereceği kimyasal ilaçlar kullanılır. Ancak topraktan gelebilecek hastalıklara karşı dikimden önce toprak ilaçlanması yapılmaktadır.
Çok zor şartlarda yetiştirilen kesme çiçekler kesilip boylandırılarak 5-10 veya 20 tanesi bir araya getirilip bağlanarak demet yapılır. Hazırlanmış demetler içinde su bulunan kovalara yerleştirilerek 2-4 saat su çektirilir. Böylece satışa kadar pörsümeden canlı kalmaları sağlanır. Su çektirilen çiçekler kutularına yerleştirilerek çiçek borsası yani mezatlara gönderilirler.
Çiçeklerin boylandırılarak demet yapılması ayrı bir özen gerektirir. Birinci kalite çiçeklerin arasına sokuşturularak 1-2 bozuk çiçek tüm demetin fiyatını düşürür. Demetler iyi bağlanmazsa dağılır ve fiyatı düşer.
Hasatta çiçeklerin kesim devresi çok önemlidir. Tam olgunlaşmadan kesilen çiçekler iç pazarda satılmaz, çok geç kesilenlerin de vazo ömürleri kısa olur. Bu nedenle çiçekler tam zamanında kesilmelidir.
Kesme çiçeklerde kesim zamanı türlere göre değişiktir. Gül tam açılmadan, gonca halinde kesilir. Lilium, Glayöl, Lale, İris gibi çiçekler renk görüldüğü zaman hemen kesilmelidir. Karanfiller renkli yaprakları tam açıldığı zaman kesilir. Ancak ihracat için kesilecek karanfiller daha erken, fırça döneminde kesilir.
Demetlerdeki çiçek sayıları her çiçek türünde farklıdır. Gül ve karanfiller 20 tanesi bir arada bağlanır. Lale Firezya, Glayöl gibi çiçekler 10’lu bağlanır. Liliumların iki tanesi, Şebboy ve Kasımpatlarının ise beş tanesi bir demet olur.
Kesilip demet yapılıp su çektirilen çiçekler plastik çiçek kutularına yerleştirilir. Çiçekleri kutulara koymadan önce kutu içi kağıtla bağlanır. Kutu çiçekle doldurulduktan sonra üzerine de kağıt kaplanarak kutunun kapağı kapatılır. Kutunun üzerine üreticinin adı ve kooperatifteki kod numarası yazılır ve kutunun gideceği (satılacağı) mezat adı da yazılarak kutular toplama merkezlerine bırakılır.
Buradan kooperatiflerin kamyonları alarak üzerinde yazılı mezada bırakılır. Orada satılan çiçeklerin faturasını ve boş kutuyu bir gün sonra geri getirirler. Üretici faturadan malının kaça satıldığını öğrenir 1-2 ay sonra da parasını alır. Kesme çiçek üreticisi, malını bu şekilde satabilmek için çiçek kooperatiflerinden birisine ortak (üye) olmak zorundadır.
Dış Mekan Bitki Yetiştiriciliği
21 yüzyıla girdiğimiz günümüzde insanoğlu çarpık kentleşme, sanayileşme ve nüfus artışının getirdiği çevre sorunları ile karşı karşıya kalmıştır. Parçası olduğu doğadan gittikçe uzaklaşan, gri beton yığınları arasında, kirli bir havayı teneffüs etmek zorunda kalan insan, yeşil alanların doğaya duyulan özlemi gidermesinin yanı sıra kendi fiziksel ve ruhsal sağlığı için önemini daha iyi anlamaktadır. Kişi başına düşen yeşil alan miktarının 8-12 m² olduğu, Avrupa ülkeleri ile kıyaslandığında ülkemizde bu rakamın çok altında kalındığı (ortalama 2 m²)görülmektedir.
Oysa son zamanlarda gündemde olan, ülkemiz için bir aşama kabul edilen, sosyal, ekonomik ve politik açıdan standartlarına uymak için çaba sarf edilen AB’ de kişi başına düşen yeşil alan miktarının da bir standart olduğu unutulmamalıdır . Gerek bu standardı yakalamak, gerekse artan çevre sorunları azaltmak için kentlerimiz ve yakın çevresinde yeşil dokuyu artırma çabaları beraberinde artan dış mekan bitkileri gereksimi ortaya çıkarmaktadır. Ülkemizde dış mekan bitkileri üreten fidanlıkların yeterli olduğunu ve bu konuda sağlıklı istatistiki bilgilerin bulunduğunu söylemek olanaksızdır.
Dış mekan bitkileri yetiştiren fidanlıklar yıllar önce yabancı ülkelerde düzenli yatırım ve fidanlıklar şeklinde organize edilmiş olmasına karşın, ülkemizde gerçek anlamda süs ağaç ve çalılarının üretim için fidanlık kurulması Cumhuriyet dönemine rastlamaktadır. Ankara’da bugün Kurtuluş Parkı’nın bulunduğu yerde ve Atatürk Orman Çiftliği içinde ilk fidanlıklar kurulmuştur.
Günümüzde dış mekan bitkileri yetiştiren fidanlıklar incelendiğinde, üretimin çoğunlukla Orman Genel Müdürlüğü, Karayolları, Devlet Demir Yolları, Devlet Su İşleri ve belediye fidanlıkları tarafından ve daha az olarak da özel fidanlıklarda yapıldığı görülmektedir.
Kesme Çiçekçilik Sektörü ve Ticari Yönü
Dünyada yaklaşık 50 ülkede kesme çiçek üretimi yapılıyor. Türkiye, mevcut iklim ve coğrafi yapısıyla, kesme çiçek üretimi açısından büyük olanaklara sahip ülkelerin başında geliyor. Türkiye’de ticari anlamda çiçek üretimi ve pazarlaması 1940’lı yıllarda başladı. Halen süs bitkisi üretimi yapılan illerin sayısı 20. 2000 yılı itibariyle Türkiye’de süs bitkilerine ayrılan sera 15 bin dekar civarında. Süs bitkileri üretimi yapılan alanın yüzde 53’ünde kesme çiçek üretimi yapılıyor. Kesme çiçek üretim alanlarında birincilik, yüzde 28’le İzmir’de. İzmir’i sırasıyla Antalya, İstanbul ve Yalova takip ediyor. Antalya üreticileri ağırlıklı olarak dış pazara üretim yaparken, İzmirli üreticiler hem iç hem de dış pazara yönelik çalışıyor.
Kesme çiçek üretimine ayrılan ve 9500 dekarı aşan alanın, üçte ikisi örtülü alan. Bunun yüzde 12’sini cam seralar, yüzde 88’ini ise plastik örtülü seralar oluşturuyor. Türkiye’de kesme çiçek üretiminin yüzde 30’u açık alanlarda yapılıyor.
Beş Bin Ailenin Ekmek Kapısı
Türkiye’de yaklaşık 5 bin aile kesme çiçek üretimiyle uğraşıyor. Üretim yapan işletmeler, uzun yıllar boyunca, arazileri değerlendiren, küçük aile işletmeleri olarak faaliyetlerini sürdürdü. Günümüzde de iç pazara üretim yapan, ürünlerini çiçek kooperatifleri aracılığıyla pazarlayan işletmelerin çoğunluğu, küçük aile işletmeleri niteliği taşıyor.
Kesme çiçek işletmelerinin yapısı 1975’lerden sonra değişmeye başladı. Öncelikle İzmir’deki işletmeler büyümeye başladı. Böylece küçük aile işletmelerinden, daha büyük ölçekli ticari işletmelere dönüşüm başladı. 1985’de Antalya’da kesme çiçek ihracatının başlamasıyla birlikte ihracat amacıyla üretim yapan büyük ölçekli, dünya standartlarını yakalayan modern işletmeler ortaya çıkmaya başladı.
Türkiye’de kesme çiçeğin yurtiçi pazarlaması, çiçekçilik kooperatifleri üzerinden yapılıyor. Şu anda Türkiye’de merkezi İstanbul’da bulunan iki kooperatif bulunuyor. Çiçekçilik kooperatiflerinin 14 ildeki 20 çiçek mezatında, yaklaşık 6000 civarındaki çiçek üreticisinin çiçekleri, çiçekçi esnafına satılıyor. Kesin rakamlar olmamakla birlikte Türkiye’de 9 binin üstünde çiçekçi esnafı var ve bunların yarısına yakını İstanbul’da faaliyet gösteriyor.
2002’de Büyük Sıçrama
Kesme çiçek üreten sayılı ülkeler arasında olmamıza rağmen dünya kesme çiçek ticaretinden aldığımız pay oldukça düşük. Dünyadaki toplam ihracat 4 milyar dolara yakınken, Türkiye’nin payı sadece 20 milyon dolar civarında.
İGEME (İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi) Araştırma ve Geliştirme Başkanlığı Tarım Dairesi Bölümü’nden Cengiz Türkay’ın hazırladığı Kesme Çiçek Dış Pazar Araştırması Raporu’na göre Türkiye’de ihracata yönelik kesme çiçek üretiminin 15 yıllık bir geçmişi var: 1985 yılında 70 dekarlık bir alanda sprey karanfil ile başlayan üretim geçen yıl yaklaşık 8 bin dekar düzeyine çıktı. İhracata yönelik kesme çiçek üretiminin ağırlığı karanfilde toplanmış durumda. İhraç paletimizin diğer türlerle zenginleşmesi henüz istenilen düzeye ulaşamadı. İşte bu nedenle dış pazar talep oranı yüksek yeni kesme çiçek türlerinin ve bunlarla ilgili üretim tekniklerinin üreticimize ve ihracatçımıza tanıtılması, kesme çiçek ihracatımızın geleceği açısından çok önemli.
1985’de 106 bin dolar olarak gerçekleşen kesme çiçek ihracatı, 1990’da 110 kat artarak 11.6 milyon dolara ulaştı. 1998’de 13 milyon dolar seviyesine ulaşan ihracat geçen birkaç yıl içinde yaşanan ekonomik krizlerin etkisiyle düşüş gösterdi. 2002’de krizlerin etkisinden kurtulan sektör büyük gelişme gösterdi ve ihracat 20 milyon doları geçti.
İngiltere En Önemli Pazar
İhracatın yüzde 80’e yakın bölümü Avrupa'ya yapılıyor. İngiltere, ihracatımızda ilk sırayı alan ülke. 2001’de İngiltere’ye yapılan ihracat, toplam ihracatın yüzde 64’üydü. İngiltere'nin ihracatımız içinde aldığı bu yüzdenin en önemli nedenleri, İngiltere'de kişi başına kesme çiçek tüketiminin diğer Avrupa ülkelerine göre düşük olması ve tüketici tercihlerinin, üretimi ısı kontrolü yapılmaksızın gerçekleştirilebilen sprey karanfil yönünde yoğunlaşmasıdır. Hollanda'ya yapılan ihracat, bu ülkenin sahip olduğu mükemmel dağıtım ağının yanında, ürünlerimizin düşük fiyat bulması nedeniyle istenilen seviyeye ulaşamıyor. Taşıma konusunda sağlanan gelişmeler, Japonya'ya Türk çiçeğinin ihracını artırdı ve bu ülkenin ihracatımızdan yüzde 11 civarında pay alarak üçüncü sıraya gelmesini sağladı.
Türkiye’de kişi başına kesme çiçek tüketimi çok düşük. Ayrıca özellikle ihracatın sözkonusu olabileceği kış aylarında iç piyasa fiyatları yükseliyor ve arz miktarı düşüyor. Bundan da kesme çiçek ihracatımız olumsuz etkileniyor.
Tablo 1: Türkiye’nin Kesme Çiçek İhracatı
| Yıllar |
1992 |
1993 |
1994 |
1995 |
1996 |
1997 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
2002 |
| Değer(1000$) |
11.078 |
10.848 |
10.291 |
10.908 |
12.093 |
13.669 |
13.536 |
11.886 |
6.689 |
7.634 |
20.921 |
Kesme Çiçek Üretimi ve Ticaretindeki Gelişmeler
Tüm dünyada toplam 35 milyar dolarlık bir tüketim hacmine ulaşmış olan kesme çiçek ve kesme yeşillik ticaretinde, üretimde ve ıslahta yeni teknolojilerin devreye sokulması, pazara arz edilen tür ve çeşit paletinin zenginleştirmesini sağlamış ve kalitede bariz bir artışı mümkün kılmıştır.
Son 10 yılda kaydedilen bu olumlu gelişmeler 80’lerin ortalarından itibaren oldukça stabil bir artışla seyreden tüketimin ivme kazanmasını da beraberinde getirmiştir. Son üç dört yılda izlenen ve genelde belirli bir azalmayı da içeren tüketim dalgalanması ise, güneydoğu Asya krizinden ve özellikle Rusya’da ve Batı Avrupa’ da baş gösteren ekonomik krizden kaynaklanmaktadır.
Türkiye'deki Kesme Çiçek Üretimi ve Pazarlaması
Türkiye de ticari anlamda kesme çiçek üretimi, yaklaşık 50 yıllık bir geçmişe sahip olup, önceleri İstanbul Adalar ve Yalova çevresinde başlayan çiçekçilik, 1970’lerde İzmir’de, 1980’lerde Antalya’da ve 1990 başlarında az miktarda Adana ve Muğla illerinde gelişmeye başlamıştır.
Türkiye’de kesme çiçek üretimini bölge, iklim ve üretim teknikleri gibi özellikleri göz önüne alarak, iç pazara yönelik ve ihracata yönelik üretim olarak iki başlık altında ele almak uygun olacaktır.
İç Pazara Yönelik Kesme Çiçek Üretimi ve Pazarlaması
Ülkemizde kesme çiçekçiliğinin gelişmesinde Çiçek Üretim ve Pazarlama Kooperatiflerinin önemli katkıları olmuştur. 1946 ve 1955 yıllarında üretim bölgelerinde kurulan iki çiçek kooperatifi ortaklarına ihtiyaç duydukları bitki ve tohum materyaline tedarik etmekte, ayrıca ortaklarının ürünlerini kurdukları mezatlar aracılığı ile değerlendirmektedir. Başlangıçta önemli sayılan üretim bölgelerinde yer alan bu mezatlar bu bölgelerin tüketim bölgeleri haline dönüşmesiyle,üreticiden daha çok tüketiciye yakın hale gelmişlerdir. Diğer bir deyimle pek örneği olmayan tüketim mezatları haline dönüşmüşlerdir. 1997 yılında bu mezatlarca satılan kesme çiçeklerin toplam değeri, 16 milyon ABD dolarına ulaşmıştır.
Türkiye Süs Bitkilerinin üretim alanı yıllara göre aşağıdaki tabloda, verilmiştir. Ancak kesme çiçek üretim alanlarına ilişkin bulunan değerler son derece tutarsız ve yıllar itibari ile büyük çelişkiler içerdiğinden ayrıca verilememektedir.
Tablo 2: Türkiye’de Yıllar İtibariyle Süs Bitkileri Üretim Alanları* (Dekar)
| Yıllar |
Cam Sera |
Plastik Sera |
Toplam |
| 1994-1995 |
461 |
3343 |
3803 |
| 1995-1996 |
951 |
5677 |
6628 |
| 1996-1997 |
368 |
4205 |
4573 |
| 1997-1998 |
344 |
4594 |
4938 |
Ege Bölgesinde çiçek üretimi, önceleri plastik ve cam seralarda sebze ile münavebeli bir şekilde yürütülmekteydi. Son yıllarda ise sebze ve çiçek fiyatlarındaki sezonluk paritenin etkisi altında üretimde bazen çiçek ve bazen sebze lehine önemli sapmalar görülmektedir. Sprey ve standart karanfil, krizantem, gerbera ve gül üretimde başı çeken kalemlerdir. Ürünün büyük bölümü mezatlar aracılığı ile pazarlanmaktadır, bazı büyük üreticiler bir araya gelerek Batı Avrupa’ya yönelik karanfil ihracatına yönelmişlerse de bu ihracat sürekli şekle gelememiştir. Rusya ve Balkan ülkelerine yönelik çiçek ihracatının başlaması ile mevcut mezat bünyesinde ihracat mezatı da oluşturulmuştur. Bu yolla standart karanfil ve gerbera pazarlamasında cazip fiyatlara erişilmiş, ancak son iki yılda gerileyen Rus pazarının etkisi ile ihracat mezatının önemi azalmıştır.
Akdeniz Bölgesinde çiçek üretimi 1980’lerde gelişmeye başlamış; önceleri kış üretimi için bölgenin iklim avantajını fark eden bazı İstanbul bölgesi üreticileri Antalya’da üretime başlamıştır. İhracata yönelik üretimin bölgede kazandırdığı ivme ile birlikte Antalya’nın yakın bölgelerinde, kısmen dış pazara ama çoğunlukla iç pazara yönelik üretim yapan bir üretici topluluğu oluşmuştur.
Merkeze bağlı Altınova, Varsak ve Çamköy bölgelerinde sprey ve standart karanfil, gerbera, gül, gypsophila, krizantem ve solidago’nun ( ki bu son üç kalem ihracat üretimi yapan firmalar tarafından üretilmektedir) bir kısmı mezatlar, diğer kısmı da İstanbul’da toptan satış yapan firmalar tarafından pazarlanmaktadır. Ayrıca, ihracatçı firmaların bir kısmı ihracat dışı ürünlerini Anadolu’nun diğer kentlerinede doğrudan pazarlamaktadır.
İç Pazara Yönelik Kesme Çiçek Üretimindeki Sorunlar ve Çözüm Önerileri
Üretim ile ilgili sorunlar:
İç pazara yönelik üretimde en büyük sorun ürün Kalitesinden kaynaklanmaktadır. Buna paralel olarak, ürün fiyatları beklentinin altında seyretmekte ve sonuçta;
- Üretici kaliteli ancak fiyatı yüksek bitki materyali temininden kaçınmakta, büyük ölçüde kendi imkanları ile çoğaltma yolunu tercih etmektedir.
- Yeni türler ve çeşitleri konusunda pazar enformasyonuna ve üretim teknikleri konusunda yeterli bilgiye sahip değildir.
- Yatırım ve işletme sermayesi yetersizliği nedeniyle damla sulama, damla gübreleme, ek ışıklandırma, karartma, sera havalandırma, soğutma sistemleri gibi modern üretim tekniklerinin kullanımı kısıtlıdır.
- Teknik danışmanlık desteğinden yoksundur.
Pazarlama Sorunları:
İki kooperatifin sahip olduğu mezatlar, kesme çiçekteki kalite ve fiyat seviyesini geliştirmekte yetersiz kalmaktadır. Bunun başlıca sebepleri
- Mezatlar esas itibariyle, tüm dünyadaki benzerlerinin tersine üretim merkezleri yerine tüketim merkezlerinde faaliyet göstermektedir ve bunun sonucu olarak,mezat üzerinde müşterinin yönlendirici etkisi fazladır.
- Üreticiler ile mezatlar arasındaki bilgi akışı son derece zayıftır, böylelikle üretimin pazar talepleri doğrultusunda planlanması tamamen tesadüflere kalmaktadır.
- Mezatlarda çiçeklerin satış öncesinde hazırlanması ve sergilenmesinde ürüne artı değer kazandıracak özen gösterilmemektedir.
- Her iki kooperatif müşterilerini (perakende çiçekçileri) kendilerine bağlayabilmek için kıyasıya bir rekabet içerisinde olup, müşterilerine karşı çok büyük tavizler vermektedir. Bu tavizler sonucunda, sürekli müşteri kaybetme korkusu içerisinde olan kooperatifler, müşteriden gelen uzun vadeli ödemeleri kabul etmekte ve üreticiyi mali açıdan zor durumda bırakmaktadır.
- Mezatlarda, minimum kalite standardı belirlenmediği gibi uygulaması da yoktur, gelen ürünler kalitelerine göre sınıflandırılmamakta, ürünün iyisine kötüsüne bakılmasızın ürünün tamamının mezatlanması yoluna gidilmektedir.
- Kooperatifler, çiçeklerin üretim yerlerinden mezata kadar taşınmasını üstlenmiş durumdadır, ancak 200-800km’lik mesafelerde çiçeğin soğuk zincir içerinde taşınması düşünülmediği gibi sermaye yetersizliği nedeniyle mezatlarda soğuk depo yatırımına da yer verilmemiştir. Bu durum çiçeğin vazo ömrünü ve albenisini olumsuz etkilemektedir.
Tüketim Sorunları :
Ülkemizde kesme çiçek tüketimi oldukça düşüktür, bunun başlıca sebepleri:
- Üretim ve satışta görev alan kurum ve kuruluşlar tüketimin artışına yönelik herhangi bir tanıtım faaliyetinde bulunmamaktadır.
- Çiçeklerdeki kalite ve vazo ömrünün arzulanan seviyede olmayışı hazır buket satışını imkansız kılmakta, bu durum ev kadının kesme çiçeğe yönelmesinde en büyük engeli oluşturmaktadır.
- Çiçekçilerin mesleki bir eğitimden geçmemiş olmaları, bu konudaki yaratıcılıklarını engellemektedir. Bu açığı karşılayacak herhangi bir okul veya kurs bulunmadığı gibi çiçekçilerin işyeri açımında mesleki bir sertifika aranmamaktadır.
İhracata Yönelik Kesme Çiçek Sorunları
Geçtiğimiz 14 yılın kalıcı hale dönüştürdüğü en büyük sorun, ürün çeşitlenmesinin sağlanamaması ve dış pazarda sprey karanfilin talebindeki düşüşe karşın alternatif çiçek türlerine henüz yeterince yönelinebilmemiş olmasıdır.
Yine aynı dönemde müzminleşen diğer sorun ise, İngiltere’ye yönelik ihracatın oransal boyutunun da ortaya çıkardığı tek pazara bağımlılıktır. Bu iki sorun yumurta-tavuk sistemine benzer bir şekilde gelişmiş, karanfilin büyük pazarının İngiltere oluşu bu ülkeye yönelik karanfil ihracatını yoğunlaştırmış, örneğin kargo uçağı sadece bu hatta konulmuş THY ile görüşmeler ve taviz talepleri hep Antalya-Londra hattına yoğunlaşmıştır. Daha sonra hava taşımacılığının yüksek maliyetlerine çözüm olarak gelişen tır taşımacılığı da yine Antalya-Londra hattına yönelik olarak devreye girmiştir. Oysa tır taşımacılığı ile Gypsophila , Solidago gibi alternatif ürünlerin taşınması sakıncalı iken, sadece karanfil nispeten sağlıklı bir şekilde pazara taşınabilmekte, sonuçta bu taşıma sistemi ürün çeşitlenmesini olumsuz yönde etkilemektedir.
İhracata yönelik sorunlara ilişkin çözüm önerileri:
- Üretim bölgelerinin merkezinde ihracat mezatı kurulması; Yeni ürüne yönelen üreticinin en büyük endişesi pazar ve müşteri bulamamasıdır. Oysa ihracat mezatlarında, yeni ürünlerin müşteri bulduğunu gören üretici cesaretlenecektir. Bu mezatlar aynı zamanda çeşitleme sıkıntısını çeken ihracatçıya ürün temininde kaynak teşkil edeceği gibi, Rusya ve balkanlardan bavul ticareti amacıyla gelen müşterilerin arzulanan kalitede ve miktarda çiçek bulmalarına da imkan tanıyacaktır.
- Kesme çiçek üretiminde yüksek teknoloji kullanımının teşviki gerekmektedir. Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerimizin genelde mali yapıları zayıftır. Bu durum işletmelerin yeni ve daha yüksek teknolojiyi gerektiren yatırımlara yönelmelerini engellemektedir. Örneğin ihracata yönelik gül, sezon boyu krizantem ve dış pazarda iyi talep gören ışıklı bitkilerden Aster, Hypericum gibi. Yeni türlerin üretiminin yaygınlaşması için gerekli yatırımlar yapılamamaktadır.
- Oysa İsrail’de devlet, yüksek teknolojiyi gerektiren bu yatırımları teşvik kapsamına alarak, bir yandan ürün paletini genişletirken, diğer yandan katma değeri yüksek bu ürünlerin üretimini yaygınlaştırmaktadır.
- Avrupa ülkelerinin çiçek ticaretinde süper marketlerin önemi giderek artmaktadır. Süper marketlerde ise ürün alımını yaptıkları ihracatçıyla yıl boyu çalışmak istemektedirler. Kasım-mayıs arasındaki klasik ihracat dönemimizin kısalığı süper marketlerle çalışmayı zorlaştırmaktadır. Bu nedenle kaliteli malın üretildiği ihracat sezonunu uzatabilmek için yayla bölgelerinde yaz üretimine önem verilmelidir. Bu konuda Isparta'da yapılmış olan ön çalışmalar ümit vericidir. Genelde üretim, pazar ve ihracatçı yapısından kaynaklanan bu sorunların çözümü halinde Türk çiçeği dış pazarda yeni bir imajla layık olduğu konuma ve ihracat düzeyine ulaşacaktır.
kaynak: ankaratb.org.tr
evdose.com
