Sosyal Bütçe Kavramı
Sosyal bütçe; bütçedeki eğitim, sağlık, sosyal güvenlik ve sosyal yardım harcamalarının; eşitlik, gelir dağılımı, yoksulluk, istihdam ve sosyal içerme kriterlerinin gözetilerek düzenlenmesini ve bu düzenlemeyle toplumdaki dezavantajlı kesimlerin (kadınlar, çocuklar, gençler, işsizler, yaşlılar ve engelliler gibi) olumlu yönde etkilenmesini amaçlar.
Sosyal bütçe sadece sosyal hizmet alanında çalışan kamu kurumlarının bütçelerinin artırılması anlamını taşımamaktadır. Sosyal bütçenin ihtiyaç analizleri sonucunda hazırlanılması ve uzun dönemde sosyal hizmetleri hedeflemesi gerekmektedir. Özellikle istihdam artırıcı tedbirlerin bütçe içinde yeterince yer almaması bütçenin sosyal bütçe olma özelliğinin önündeki en önemli engeldir. Öte yandan geçici tedbirlere dayanan sosyal harcamaların uzun dönemde sosyal içermeyi gerçekleştiremeyeceği kesindir. Cinsiyete duyarlı bütçeleme ilk defa Avustralya’da uygulamaya konulan bir anlayıştır. Bu anlayış ile kadınların toplumdaki statülerinin yükseltilmesi amaçlanmaktadır. Kadınların toplumdaki sosyal statülerinin yükseltilmesi devlet bütçelerinin bir araç olarak kullanılmasıyla gerçekleştirilebilmektedir. Hedeflenen, kadın ve erkeklerin önceliklerine göre harcamaların adil bir şekilde dağıtılması ve cinsiyet ayrımcılığın ortadan kaldırılmasıdır, başka bir bakımdan kadınlar lehine pozitif ayrımcılığın sağlanmasıdır. Cinsiyete duyarlı bütçeleme bakış açısı, kamu harcamalarında olduğu gibi kamu gelirlerinde de erkek ve kadınlara eşit yük yüklenmesini amaçlamamakta, belirli haklara sahip bireyler olarak görülmektedir.
Cinsiyete duyarlı bütçelemenin başarılı ülke uygulamaları arasında Hindistan önemli bir yere sahiptir. Birleşmiş Milletler Kadın Gelişim Fonu sayesinde, kadınlara yönelik iş imkanlarının artırılması sonucu hızlanan cinsiyete duyarlı bütçeleme çalışmaları, kadın parlamenterlerin bu alandaki çalışmalarına yoğunluk kazandırmalarıyla gelişimini sürdürmüştür. Türkiye’de cinsiyete duyarlı bütçeleme henüz uygulanmamakla birlikte, bazı sivil toplum kuruluşları tarafından gündeme getirilmesi, henüz istenilen düzeyde olmasa da, bazı kamu kurumlarının stratejik planlarında kadın ve kadına yönelik hizmetlerden bahsedilmesi ve bir farkındalık yaratma çabalarının varlığı, yakın gelecekte ülkemizde de bu alanda önemli gelişmelerin olacağını göstermektedir.
kaynak: Murat ŞEKER - YEREL YÖNETİMLERDE SOSYAL BÜTÇEYİ İZLEME RAPORU
Dünyada ve Türkiye'de Sosyal Bütçeleme (Cinsiyete Duyarlı Bütçe) Yaklaşımı
Dünyada küreselleşmeyle birlikte ülkeler arasındaki bölgesel entegrasyonların artması, yerel sosyo-ekonomik, siyasal ve kültürel değişiklikleri ve söz konusu değişikliklerin uluslararası standartlara uydurulması gereğini kaçınılmaz kılmıştır.
Bu bağlamda, Türkiye gibi ülkelerin sosyal ve mali politikalarının AB standartları gibi üst platformlara uydurulması gereği ortaya çıkmış, sözü edilen standartlar, söz konusu ülkelerin klasik maliye politikası ve bütçeleme politikaları hususunda reviz-
yona gitmeleri konusunda dışsal bir itici güç oluşturmuştur. AB’ne tam üyeliği kendisine hedef seçmiş ve yıllardan beri uyguladığı/uygulamaya çalıştığı sosyo-ekonomik ve siyasal reformlarla AB standartlarını yakalama uğraşında olan Türkiye’nin, günümüzde uygulamaya çalıştığı plan ve programlarda “toplumsal cinsiyet duyarlılığı”nı göstermesi gereği ortaya çıkmıştır. Bu bağlamda, maliye politikalarının oluşturulması ve Devlet bütçesinin hazırlanması esnasında da söz konusu hassasiyetin gösterilmesi gereği kaçınılmaz olmuş, hazırlanacak olan bütçenin ve harcama kalemlerinin başta kadınlar olmak üzere, yoksulların ve toplumdaki dezavantajlı kesimlerin hangisine daha çok fayda sağlayacağı dikkate alınmıştır. Dokümanın Tamamı için tıklayınız... |
